Istılah ve Kavram Üzerinden İslam Edebiyatı Okuması

Yıl 2020, Sayı: 9, 257 - 298, 30.06.2020

Rabih B. Haviyye Çevirmen: Ayşenur Torunergil

Öz

Bu araştırma, modern edebi eleştiride ve edebiyat tarihinde “İslam edebiyatı” ıstılahı ile eski ve yeni dönemlere ait farklı anlayışlarının tanımları ve analizleriyle beraber bu ana kavramı oluşturan tüm terminolojik ve kavramsal araçları ele almaktadır. Bu kavramı destekleyen İslami düşüncenin hususiyetlerini tespit ediyor ve İslami akidenin de ayrıca vermiş olduğu ideolojisinin arkasındaki fikri çerçeveyi şekillendiriyor. Bu hususiyetleri ve hudutları belirlenmiş niteliklerden dolayı sürekli yenilenmeye açık bir edebiyat ve hedefine gayesine sıkı sıkıya bağlı ve yapısı itibariyle kompleks olan kemikleşmiş İslam edebiyatın temel karakteristlik özelliklerini gösterir. Bu araştırma ayrıca şiir ve nesir gibi İslam edebiyatının önde gelen sanatlarına ve sürekli yenilenen deneyimsel sanatların en önemlileri olan; kaside, roman, kısa hikayecilik ve tiyatro gibi alanlara da değiniyor. Yukarıdaki temel esasların ışığında, bu çalışma karmaşık ve sorunlu tüm dünya edebiyatlarına alternatif bir evrensel beşeri edebiyatın canlandırmasını teşvik eder ve bir İslami edebiyat çevre teorisi oluşturmak için yeni bir ufuk açar.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş edebiyat eleştirisi, İslami edebiyat, Edebiyat tarihi, Edebiyat teorisi

Islamic Literature: A Study of Terms and Concepts

Öz

The research offers description and analysis of the term “Islamic literature” and its concept. It also sheds light on the whole terminological and conceptual dimensions of this main concept in contemporary literary criticism and literary history as a new old concept. It defines characteristics of the Islamic perception that backs up the concept under study, forming its ideological framework and ideological background, which are presented by Rabbaniyah or God's attributes of lordship, stability, realism, monotheism, positivity, balance and inclusiveness .Based on these characteristics and features, the research displays attributes and features of Islamic literature as a purposeful guided renewable open literature that is connected and committed to belief. The research also touches on most prominent arts of Islamic literature such as: poetry and prose. The research also delves into the most important continuing experiences in poem, novel story writing, in addition to its manifestation through theatre. ...The study, depending on previous points, paves the way towards - building a theory of Islamic literature that works on promoting an alternative universal literature that could replace all troubled human literature.

Anahtar Kelimeler

Contemporary Literary Criticism, Islamic Literature, Literary History, Literary Theory

Kaynakça

• Abdülhamid İbrahîm: el-ʾEdebu՚l-ʾİslâmî ve՚l-Ḫurûc mine՚l-maʾzeḳ, Mecelletü՚l-Edebi՚l-ʾİslâmî, Müessesetü er- Risâle, Beyrut, Rebiulevvel 1996-1417.
• ʿAbdurrahman Halil: Devri՚-Şiʿr fî Maʿreketî՚d-Daʿveti՚l-İslâmiyyeti ʾEyyâmu՚r-Rasûl, eş-Şirketi՚l-Vaṭaniyye, Cezayir, 1971.
• ʿAbdurraman Refet Paşa: Naḥv Mezhebi İslâmi fî՚l-Edeb ve՚n-Naḳd, Dâru՚l- Edebi՚l-ʾİslâmî, Kahire, 4. Baskı, 1998-1418
• ʿAbdullah Sâlih el- Veşmî: Cuhûdu ʾEbu՚l-Hasan ʿAlî en-Nedvî en-Naḳdîyye fî՚l-ʾEdebî՚l-ʾİslâmî, Mektebetü՚r-rüşd, Riyâḍ, 1. Baskı, 1426- 2005
• ʿAbdulbâsıt Bedr: Delîlu Mektebetü՚l-ʾEdebi՚l-ʾİslâmî fî՚lʿAṣri՚l-Ḥadîs, Dâru՚l-beşîr, Umman, Ürdün, 1. Baskı, 1993-1431.
• ʿAbdulkuddüs Ebû Salîh: Şübhetü՚l-Muṣṭalaḥ, Mecelletü՚l-Edebi՚l-ʾİslâmî, Rebiussânî 1995-1416.
• ʿAbid Tevfik el- Haşimî: el-Vecîz fî՚l-ʾEdebî՚l-ʾİslâmî՚l-Muʿâṣır ve Târîḫıhı, Müessesetü er- Risâle, Beyrut,1420-2000.
• ʿAdnân ʿAlî Rıḍâ en- Naḥvî: Taḳvîmu Naẓariyyetu՚l-Ḥadâseti ve Mevḳıfu՚l-ʾEdebi՚l-ʾİslâmî minhâ, Dâru՚n-naḥvî, Suudi Arabistan, 2. Baskı, 1994-1414.
• ʾAhmed el-Cüdʿ: Dırâṣât fi՚ş-Şiʿri՚l-ʾİslâmî, Dâru՚ḍ-ḍıyâʾ, Umman, Ürdün, 1. Baskı, 2001-1422
• ʾAhmed ʿAbdullatif el-Cüdʿ- Hüsni ʾEdhem Cirar: Şuʿârâʾ ed-Daʿvetü՚l-ʾİslâmiyyeti fî՚l-ʿAṣri՚l-Ḥadîs, 1. Cilt, Müessesetü er- Risâle, Beyrut, 2. Baskı, 1981-1401
• ʾAhmed Besâm Sâî: el-Vâḳıʿıyyatu՚l-ʾİslâmiyye fi՚l-ʾEdebi ve՚n-Naḳd, Dâru՚l-menâra, Cidde, 1. Baskı, 1985-1405.
• ʾAhmed Muhammed Ḳudûr: Mebâdiʾel-Lisânîyyât, Dâru՚l-fikr, Beyrut, Lübnan, Dımaşk, Suriye, 2. Baskı, 1999-1419.
• ʾAhmed Muhammed ʿAlî Hantûr: Muṣṭalaḥu՚l-ʾEdebi՚l-ʾİslâmî beyne ʾEydî՚d-Dırâsîn, Mecelletü՚l-Edebi՚l-ʾİslâmî, Recep 1415.
• Behçet ʿAbdurğafur el- Hadîsî: el-Ḳaṣidetü՚l-ʾİslâmiyye ve Şuʿarâʾuhâ el-Muʿâsırûn fi՚l-ʿIrâḳ, el- Mektebu՚l-Câmiʿı, İskenderiyye, 1. Baskı, 2003.
• ʾEbu՚l-Hasan ʿAlî en-Nedvî: Naẓarât fî՚l-ʾEdeb, Dâru՚l-ḳalem, Dimeşk, 1. Baskı, 1988-1408.
• ʾEdebu՚l-ʾEṭfâl fî Davʾi՚l-ʾİslâmi, Müessesetü er- Risâle, Beyrut, 4. Baskı, 1998- 1419.
• ʾEdebu՚l-İslâmî ՚l-Fikra ve՚t-Tâṭbîḳ, Dâru՚l-neşr, Riyâḍ, 1. Baskı, 2007- 1428.
• ʾEnvâr el-Cündî: Ḫaṣâʾiṣu՚l-ʾEdebî՚l-ʿArabî fî Muvâcetî Naẓarîyyâti en՚-Naḳdu ʾEdebî՚l-Ḥadîs,Dâru՚l-kitâb, Beyrut
• ʾEnvâr el-Cündî: Min ʾEslemeti՚l-ʾEdebi՚l-ʿArabi ʾile ʾİnşâʾi Edebi İslamî, Mecelletü՚l-Edebi՚l-ʾİslâmî, Muharrem 1416.
• Ḫalîl el-Mûsâ: el- Ḥâdâsatü fi ḥaraketi՚ş-şiʿri՚l-Arabî՚l-muâsır, el-Cumhûriyye, Dimaşk, Suriye, 1. Baskı, 1991.
• Ḫaṣaʾiṣu՚l-Kıṣṣati՚l-İslâmiyye, Daru՚l-menâra, Cidde, 1. Baskı, 1988-1408.
• Ḫaṣâʾiṣu՚t-Taṣavvuri՚l-ʾİslâmî ve Muḳavvmimâtuhu, Dâru՚ş-Şurûḳ, Kahire, Baskı: 16, 2005.
• Ḥilmî Muḥammed el-Ḳâʿûd: el-Vâḳʿıyyatü՚l-ʾİslâmiyye fî Rivâyâti Necîb el-Kîlânî Dırâsetü Naḳdiyye, Dâru՚l-Beşîr, Umman, Baskı:1, 1996.
• İbn Kesir: Tefsîru՚l-Ḳurâni՚l-ʿAẓîm, 3. Cilt, Dâr Subḥ, Dımaşk, 5. Baskı, 2009-1430
• ʿİmadüddin Halîl: Fî՚n-Naḳdî՚l-ʾİslâmî, Dâr b. Kesîr, Dımaşk, Beyrut, 1. Baskı, 2007-1428.
• Ḳadâyâ el-Fikri՚l-ʾİslâmî՚l-Muâṣır min-, Dâru՚ş-şurûk, Kahire, 1. Baskı, 2003-1423.
• Kurʾanı Kerim, Hafs Rivayeti, Dâru՚l-ḥayr, Dimaşk, 1. Baskı: 2002-1423
• Medḫal ʾile Naẓariyyeti՚l-ʾEdebi՚l-ʾİslamî, Dâr b. Kesîr, Dımaşk, Beyrut, 1. Baskı, 2007-1428.
• Medḫal ʾile ʾEdebi՚l-ʾİslâmî, Dâr b. Hazm, Beyrut, 2.Baskı, 1992-1413.
• Meʾmûn Feriz Cirâr: Naẓarât ʾİslâmiyye fî՚l-ʾEdeb ve՚l-Ḥayât, el-Mektebetü՚l-ʾİslâmî, Beyrut, 1. Baskı, 1993-1414.
• Micân er-Ravîlî - Saʿd el- Bâziʿî: Delîlu՚n-Nâḳdi՚l-ʾEdebî, el-Merkezü՚s-Saḳâfî՚l-ʿArabî, Beyrut, Lübnan, 2. Baskı,2000.
• Min Ḳaḍâyâ el-ʾEdebi՚l-ʾİslâmî, Dâru՚l-fikr, Dimeşk, 2008.
• Muhammed ʿAdil el-Hâşimî: el-ʾİnsân fi՚l-ʾEdebi՚l-İslâmî, Mektebü՚t-tâlib, Mekke-i Mükerreme.
• Muhammed Hasan Beriğaş: fî՚l-ʾEdebi՚l-İslâmî՚l-Muʿâṣır Dırâsetü ve՚t-Tâṭbîḳ, Müessesetü er- Risâle, Beyrut, 1.Baskı, 1418.
• Muhammed b. Azzuz: Muʿcem Muṣṭalaḥâtu՚l-ʾEdebi՚-İslâmî, Dâru՚n-naḥvî, Riyâḍ, 1. Baskı, 2006-1427. Muhammed İkbal ʿArvî: Cemâliyyetu՚l-ʾEdebi՚l-ʾİslâmî, Dâru՚l-beyḍâʾ, 1. Baskı, 1986.
• Muḥammed Kuṭub: Menhecu՚l-Fenni՚l-ʾİslâmî, Dâru՚ş-şurûk, Kahire, 2. Baskı, 2006-1427.
• Muḫtâr fî՚l-ʾEdebi՚l-ʾİslâmî el-, Dâru՚l-fikr, 1. Baskı, 1993- 1414.
• Necîp Kîlânî: el-ʾİslâmiyyetu ve՚l-Mezhebu՚l-ʾEdebiyye, Müessesetü er- Risâle, Beyrut, 1987- 1407.
• Naḳdu՚l-ʾEdebî ʾUṣûluhu ve Menâhicuhu en-, Dâru՚ş-şurûk, Kahire, 8. Baskı, 1424-2003.
• Nâyif Maʿrûf: ʾEdebu՚l-ʾİslâmî fi ʿAhdi՚n-Nübüvveti ve Ḫulâfetu՚r-Râşidîn, Dâru՚n-nefâʾis, Beyrut, Lübnan, 2. Baskı, 1998-1418.
• Râbıṭatu՚l-ʾEdebi՚lʾİslâmî՚l-ʿAlemiyye: Taʿrîfu birâbiṭati՚l-ʾEdebi՚l-İslâmi՚l-ʾAlemiyye, 2. Baskı, 1412.
• Sâbir Abdüddaim: ʾEdebu՚l-ʾİslâmi beyne՚n-Naẓariyye ve՚t-Taṭbîḳ, Dâru՚ş-şurûk, Kahire, 2. Baskı, 2002-1422.
• Sâʿd Ebû er-Rıḍâ: ʾEdebu՚l-ʾİslâmî beyne՚l-Mefhûm ve՚t-Taʿrîf ve՚l-muṣṭalaḥ: Mecelletü՚l-Edebi՚l-ʾİslâmî, Muharrem1995-1416.
• Şeltâğ ʿAbûd: Ḥadâʾiḳu՚ş-Şiʾri՚l-ʾİslâmî՚l-Muʿâṣır, Dâru՚l-melâk, Beyrut, Lübnan, 1. Baskı, 2002-1422.
• Seyyid Kuṭub: fi՚t-Târîḫi Fikra ve Menhec, Dâru՚ş-şurûk, Kahire, 10. Baskı, 1413.
• ʿUmar ʾAbdurrahman es- Sârîsî: Maḳâlâtu fî՚l-ʾEdebî՚l-ʾİslâmî, Dâru՚l-furḳân, Umman, Ürdün, 1. Baskı, 1996- 1416
• Velîd Kassâb: Fi՚l-ʾEdebî՚l-ʾİslamî, Dâru՚l-ḳalem, Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri, 1. Baskı, 1998-1419.