Hikmet-i Teşrîʿ Açısından Miras Paylarıyla İlgili Bazı Hükümlerin Yorumlanması

Yıl 2020, Sayı: 10, 183 - 201, 31.12.2020

Said Nuri Akgündüz

Öz

İslam dini, sadece inanç ve ibadetle ilgilenmekle yetinmeyip, aynı zamanda kişilerin dünya hayatlarını da tanzim eden ve hukuki ilişkilere yön veren kuralları olan bir düzen önermektedir. Bu çerçevede, onun iki temel kaynağı olan Kur’an ayetleri ve Hz. Muhammed’in (s.a.v) sünneti içerisinde hukuki hükümler de yer alır. Bunlar arasında, miras paylaşımına dair ayrıntılı kurallar dikkat çekmektedir. Fıkıh âlimleri bu kuralları sistemleştirip feraiz adında müstakil bir ilim dalı meydana getirmişlerdir. Diğer taraftan, bazı miras hükümlerinin arka planında yer alan hikmetler ve sırlar da çeşitli eserlerde incelenmiştir. Bu makalede, biz kısaca hikmet-i teşriʿ kavramından bahsedecek, mirasla ilgili bazı paylaştırma kurallarına dair klasik tefsirlerdeki açıklamaları ortaya koyacak, ardından Türk Medeni Kanunu’nun kabulü ile beraber kabul edilen Batı menşeli hukuk ilkelerinin getirdiği değişikliklerin etkisi altında, farklı İslam âlimlerinin tutum ve tepkilerini içeren görüşlerini kısaca ele alacağız. Bunlar, Cumhuriyet döneminin en meşhur Türkçe tefsirini kaleme almış olan Elmalılı Hamdi Yazır, Kur’an’ın ana konularını eserlerinde farklı bir bakış açısıyla ele alan ve bir hareket oluşturan Said Nursî ve bir hukukçu olan Şakir Berki’dir. Bu üç ismin ortak yönü, İslam miras hukukundaki hükümlerin haklı ve adil olduğunu çeşitli argümanlarla ispat etme çabasında olmalarıdır.

Anahtar Kelimeler

Hikmet-i Teşrî', Miras, Hukuk, Tefsir, Adalet

Kaynakça

• Âlûsi, Mahmud Şükri. Rûhu’l-Meʿânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Kerîm. 30 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-ʿArabî, ts.
• Bakkal, Ali. “Bediüzzaman Said Nursi ve Fıkıh Geleneği”. Katre Uluslararası İnsan Araştırmaları Dergisi 6, (2018), 97-120.
• Berki, Şakir. “İslâm Hukuku Miras Sistemi ile Medeni Kanunun Miras Sistemi Arasındaki Farklar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1 (1978), 1-15.
• Berki, Şakir. “Eski ve Yeni Hukukumuzda Miras Sistemleri”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 37/1 (1980), 223-237.
• Bozkurt, Gülnihal. Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1996.
• Canan, İbrahim. “Bediüzzaman Said Nursi’nin Medeniyet Görüşü”. Sorularla Risale. Erişim 18 Ağustos 2020. https://sorularlarisale.com/makale/bediuzzaman-said-nursinin-medeniyet-gorusu
• Cin, Halil- Akgündüz, Ahmet. Türk-İslâm Hukuk Tarihi. İstanbul: Timaş, 1990.
• Dursunüst, Elif. “Kabul Edilme Sürecinde Türk Kanun-ı Medenîsi”. Usûl 12/1 (2010), 159-170.
• Isfahânî, er-Râgıb. el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2005.
• İzmirli, İsmail Hakkı. “Hikmet-i Teşriʿ veya Mehâsin-i Şerâiʿ”. Ceride-i İlmiyye 41, (Rebiulevvel 1337), 1215-1218.
• Kahraman, Abdullah. “Dârülfünûn Müfredatında Bir Ders: Hikmet-i Teşri’ ve Bir Metin”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 15 (Nisan 2010), 345-370.
• Kur’an Yolu Meâli. haz. Hayrettin Karaman vd.. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Nursî, Said. Mektûbat. İstanbul: Rnk Neşriyat, 2012.
• Nursî, Said. Kastamonu Lâhikası. İstanbul: Rnk Neşriyat, 2013.
• Nursî, Said. Sözler. İstanbul: Rnk Neşriyat, 2013.
• “Prof. Dr. Şakir Berki’nin Hayatı ve Eserleri”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 5/1-2 (1996), ix-x.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. 32 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• TMK, Türk Kanunu Medenisi. Resmî Gazete 339 (4 Nisan 1926) Kanun No. 743.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 8 cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Reisliği, 1936.