OYUN TEKERLEMELERİNİN İŞLEVSEL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 3, 67 - 84, 27.07.2021

Zeynep Kaplan

https://doi.org/10.7596/katud.20102021.005

Öz

Tekerleme; fonetik açıdan birbirlerine benzeyen kelimelerin, nazım veya nesir kalıbı içinde bir araya gelmeleriyle oluşan bir türdür. Zihinlerde yer bulmuş tekerleme metinleri kimi zaman bir öğretiye hizmet etmek amacı güderken kimi zaman ise tekerlemeyi oluşturan kelimelerin anlam ilgisinden sıyrılıp yalnızca hoşça vakit geçirmeyi amaç edinir. Anonim halk edebiyatı ürünlerinden biri olan tekerlemelere masallarda, Türk gölge oyunu Karagöz’de ve orta oyununda rastlanmaktadır. Bunun yanında tekerlemeler, bu makalenin konusu olan çocuk oyunlarının da önemli parçalarındandır. Oyun tekerlemeleri, çocuk oyunlarının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Oyun bünyesinde yer alan çeşitli tekerleme metinleri, oyunların genel çerçevesini çizerek oyuna belirli bir form vermektedir. Oyun içerisinde yer alan tekerlemeler sayesinde çocuklar; ebe olanı, oyundan çıkanı, oyuna dâhil olanı belirmeyi yahut oyunun gereği olan rollerin dağılımını yapmayı kolayca halletmektedirler. Oyun tekerlemelerinin en temel işlevi, çocukların eğlenceli vakit geçirmelerine olanak sağlamasıdır. Oyunlar aynı zamanda çocukların zihinsel ve fizyolojik gelişimlerine, günlük yaşamlarına, kolektif aktivite becerilerine olumlu bir etki sağlamaktadır. Ayrıca çocukların oyun içinde girdikleri roller sayesinde yaparak-yaşayarak öğrenme süreci sağlanmış olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk oyunları, tekerleme, oyun tekerlemeleri, oyun tekerlemelerinin işlevi, eğitici yönü.

Kaynakça

• BORATAV, Pertev Naili ,100 Soruda Türk Folkloru, Ankara 2015b BORATAV, Pertev Naili, 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Ankara 2015a
• ÇELİK, Abbas, “Çocuk, Oyun ve Din Eğitimi”, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2004, S. 9, s. 187-196.
• DUYMAZ, Ali, “Tekerlemelerin Kökeninde Şamanizm Unsurları”, Millî Folklor, 1998, 37(Bahar), s. 114-120.
• Edebiyat Ansiklopedisi. Ankara 1991, 337.
• EKİCİ, Mehmet, Kuramlar ve Yöntemler. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. (Ed. M. Öcal Oğuz), Ankara 2017
• ERCİLASUN, Ahmet Bican; Ziyat Akkoyunlu, Kaşgarlı Mahmut Dîvânu Lugâti’t-Türk Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, Ankara 2018, s. 29, 166, 215, 502.
• KAYA, Doğan, Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimler Sözlüğü, 2007, s. 761.
• KOÇYİĞİT, Sinan; Mehmet Nur Tuğluk, Mehmet Kök, “Çocuğun Gelişim Sürecinde Eğitsel Bir Etkinlik Olarak Oyun”, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2007, S. 16, s. 324-342.
• TOKSOY, Atilla Coşkun, “Yarışma Niteliği Taşıyan Geleneksel Çocuk Oyunları” Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, C. 2, 1. bs, Ocak 2010, s. 205-220.
• ÜNAL, Merve, “Çocuk Gelişiminde Oyun Alanlarının Yeri ve Önemi” İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.10, 2. bs., Ağustos, 2009, s. 95-109.