Bin Nasihati Bir Musibete Yeğleyen Manzum Nasihatname Örneği: Tehzîbü’ş-Şiyem Fî-Nazmi’l-Hikem

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 155 - 174, 31.12.2022

Muhammet İnce

Öz

İslam kültür ve medeniyeti ışığında yetişmiş Anadolu sahasındaki şairler, inşa ettikleri yazılı ürünler arasında, nasihatname türüne ayrı bir önem vermişler, çeşitli örneklerle bu türün varlığını Cumhuriyet dönemine kadar sürdürmüşlerdir. Bu çalışmada, XX. yüzyılda Divan Edebiyatı şiir anlayışını devam ettiren Ali Salâhaddin Yiğitoğlu (d.1877-ö.1939), yazdığı dinî, tasavvufi ve hikemi şiirlerinin yanı sıra, güzel ahlakı konu ettiği telif ve tercümeleriyle bu türün önemli temsilcileri arasında sayılmıştır. Yiğitoğlu’nun güzel ahlakı konu alan “Tehzîbü’ş-Şiyem” isimli eseri, manzum nasihatnameler ışığında ele alınmış, şairin hayatı ve eserleri hakkında kısa bilgi verildikten sonra eser, şekil ve muhteva açısından incelenmiştir. Manzum bir eser olan Tehzîbü’ş-Şiyem’in, matla, müfret, kıt’a, nazım ve mesnevi nazım şekli ve aruz vezniyle yazılmış bin şiirden meydana geldiği tespit edilmiştir. Yiğitoğlu, her bir şiiriyle ahlaki ve hikemi bir mevzuyu işleyerek bin nasihat vermeyi hedeflemiş, bu sayede eseri, türünün dikkat çekici örneklerinden biri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyatı, Manzum nasihatname, Ali Salâhaddin Yiğitoğlu, Tehzîbü’ş-Şiyem

Kaynakça

• ALİ SALÂHADDİN. Aşkın Sesi. İstanbul: Sühûlet Matbaası, 1341.
• BURSALI MEHMED TÂHİR b. Rif’at. Ahlâk Kitâblarımız. İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası, 1325.
• CANIM, Rıdvan. “Pendnâmeler ve Türk Edebiyatında Benzer Nitelikli Öğüt Kitapları”. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 3 (1988): 153-59.
• ERGUN, Sadettin Nüzhet. “Ali Salâhaddin (Yiğitoğlu)”. İçinde Türk Şairleri, 1:462-63. İstanbul: Bozkurt Basımevi, 1936.
• GÜLTAŞ, Serhat, MARUF Toprak, ve Fakirullah Yıldız. Tedbîrât-ı İlâhiyye. İstanbul: Ketebe, 2020.
• İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal. Son Asır Türk Şairleri. İstanbul, 1970.
• İNCE, Muhammet. El-Menhelü’l-Fâiz - İbnü’l-Fâriz Dîvânı Şerhi (İnceleme - Tenkitli Metin). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2021.
• ———. Nuhbetü’l-Emsâl (Mecmau’l-Emsâl Tercümesi). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2022.
• KAPLAN, Mahmut. Hayriyye-i Nâbî (İnceleme-Metin). 1. bs. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 1995.
• ———. “Hayriyye-Nâbî (İnceleme-Metin)”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 1990.
• ———. “Türk Edebiyatında Manzum Nasihat- nâmeler”. İçinde Türkler. C. 11. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• LEVEND, Agâh Sırrı. “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten 11 (1963): 89-115.
• PALA, İskender. “Nasihatnâme”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 32:409-10. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2006.
• PARLAKKILIÇ MUCAN, Ayşe. “Türk İslâm Edebiyatında Manzum Nasihat-nâmeler ve Urlalı Ya’kûb Oğlu Hüseyin’in Miftâh-ı Cennet’i”. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2020.
• SAĞLAM, Ayşe, ve Mustafa Yiğitoğlu. Aşkın Sesi (İnceleme-Metin). İstanbul: DBY Yayınları, 2020.
• SALÂHADDİN. Mehâsin-i Ahlâk. İstanbul: Matbaa-i Kütübhâne-i Cihân, 1324.
• TANSEL, Fevziye Abdullah. “XX. Asır Türk Edebiyâtı’nın Unutulmaması Gerekli Şâirlerinden Ali Salâhaddîn Yiğitoğlu (1877-1939)”. İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, 1977, 265-82.
• TOPRAK, Maruf, Serhat Gültaş, ve Fakirullah Yıldız. Şerhü’l-Esmâi’l-Hüsnâ. İstanbul: Ketebe, 2021.
• TOPRAK, Maruf, Fakirullah Yıldız, ve Serhat Gültaş. Aşkın Sesi. İstanbul: Ketebe, 2020.
• ———. Mehâsin-i Ahlak. İstanbul: Ketebe, 2021.
• YENİTERZİ, Emine. “Anadolu Türk Edebiyatında Ahlakî Mesnevîler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 5, sy 10 (2007): 433-68.
• YILDIZ, Fakirullah, Serhat Gültaş, ve Maruf Toprak. İnşâu’d-Devâir. İstanbul: Ketebe, 2020.
• YILDIZ, Fakirullah, Maruf Toprak, ve Serhat Gültaş. Ukletül’l Müstevfiz. İstanbul: Ketebe, 2020.
• YİĞİTEROL, Ömer Faruk. “Türk İslam Edebiyatı’nda Pend-nâmeler ve Levh-nâme: İnceleme-Metin”. Yüksek Lisans, Uludağ Üniversitesi, 2017.