Anadolu Ağızları (Çorum İli Ağzı Örneği) ve Azerbaycan Türkçesinde Kullanılan Ortak Bazı Deyimler Üzerine

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 240 - 272, 31.12.2022

Sevinç Ahundova

Öz

Belki de bir dilin en sanatsal ürünleridir deyimler. Mecazlarla, teşbihlerle doğrudan kaynağına gidebilen bir yoldur deyimler. Yıllarca sürdürülebilirliğini korumuş bir dilde yöreden yöreye değişkenlik gösterse de deyimlerin özü aynıdır. Deyimler arasında her ne kadar farklı veya benzer kelimeler kullanılsa da, evrensel olarak bütün dillerde benzerlik göstermektedirler. Bir dilin farklı lehçesinde ise durum lehçelerarası araştırma konusu olarak ele alınabilmektedir. Şöyle ki ses, şekil, semantik değerler her araştırmada güncelliğini koruyabilmektedir.
Çalışmamızda Anadolu Ağızları (Çorum ili örneği) ağzında var olan ve Azerbaycan Türkçesinde de varlığını sürdüren deyimler karşılaştırılmıştır. Bu deyimlerin aynı kelimelerle yapılmış ve aynı anlamı taşıyan deyimler olduğu gibi aynı kelimelerle yapılmış farklı anlam taşıyan ve farklı kelimelerle yapılmış aynı anlam taşıyan deyimler olduğu gözlenmektedir. Bu sebeple, kelimelerden birinin aynı, diğerinin farklı isim veya fiilden oluşan ve anlam olarak aynı deyimler birbiriyle tablo halinde karşılaştırılmıştır. Bu deyimler karşılaştırılırken iki lehçe arasındaki deyimlerde yer alan kelime düzeyinde bazı ortak ve farklı ses ve şekil değişiklikleri de ele alınmıştır. Araştırmadan çıkan sonuç, lehçelerarası karşılaştırmalı deyim çalışmaları ağız araştırmaları için oldukça faydalı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çorum, Deyimler, Azerbaycan Türkçesi, Çağdaş Lehçeler, Türk Dili, Anadolu Ağızları.