Yunus Emre ve Baba Rahîm Meşreb Şiirinde Tasavvufi Düşüncelerin Müşterekliği

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 109 - 122, 31.07.2023

Paşacan Kencayeva Sherzod Mamadjonov

Öz

Makalede, Baba Rahîm Meşreb’in 1990 senesinde yayınlanmış “Mihribanım Nerdesin” adlı şiir derlemesindeki gazelleri, murabbaları Yunus Emre’nin “Yunus Emre Divanı” derlemesindeki şiirlerle karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır. Her iki şairin icadındaki dini mânâ ve tasavvufi anlamdaki şiirlerinin benzer yönleri, biçim ve anlam bakımından müşterek fikirleri bir biriyle karşılaştırılacaktır. Her iki şairin şiirlerinin dili halk diline yakın, yalın ve sadedir. Onlar güzel ve yanık şiirleriyle halk içinde yaşadılar. Her iki şairin şiirleri, dünyanın eşsiz bir felsefi ve sanatsal anlayışının parlak bir örneğidir. Onların şiirlerinde aşkın yorumunu yalnızca dünyevi ve yaşamsal romantik deneyimlerle sınırlamak veya anlamak, şairlerin eserlerini tek taraflı olarak anlamaya götürür. Şiirlerinde mecazi aşk, ilahi aşkla uyum içinde yorumlanır.

Bununla birlikte, şairlerin aynı konudaki şiirleri üzerinde inceleme yapılır. Özbek ve Türk tasavvuf şiirinin iki büyük şairleri icadını karşılaştırarak inceleme sürecinde iki kardeş halkın edebiyatının müsterek yönleri de dikkate alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Baba Rahîm Meşreb, ilahi aşk, karşılaştırmalı inceleme, Vahdet-i Vücud.

Kaynakça

• ALİMBEKOV, Adhambek, “Aşk Tutkunu Olan Can”, Özbekistan yayınları., Taşkent 1996.
• BİLGİN, A. Azmi, “Yunus Emre’nin Şiirlerinde Betimlemeler”, Türk Tasavvuf Edebiyatı Makaleleri. Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara 2016.
• DEMİRLİ, Ekrem, “Tasavvufun “Tutarlılık”Arayışında Bir Yorum Çerçevesi Olarak Vahdet-i Vücûd: Yûnus Emre’de Vahdet-i Vücûd Anlayışının Yansıması Hakkında Bir Değerlendirme”, İslâm Araştırmaları Dergisi, – Т. 21., 2009, s. 25-49.
• DEMİRLİ, Ekrem, “Vahdet-i Vücûd”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 42, İstanbul 2012, s. 431-435
• HAKKULOV, İbrahim, “Tasavvuf ve Şiir”, Edebiyat ve Sanat Yayınevi, Taşkent 1991.
• Kuran-ı Kerim. el-Bakara, 2/152.
• Kuran-ı Kerim. el-İsrâ, 17/85.
• ÖZÇELİK, Mustafa, “Yunus Emre”, Matsis Matbaa, İstanbul 2015.
• RAHMANOV, Vahap, İSRAİLOV, Kamilcan, “Meşreb Divanı”, Gafur Gulam adındeki Edebiyat ve Sanat Yayınevi, Taşkent 1980.
• TATÇI, Mustafa,“Yûnus Emre dîvânı”, Kültür bakanlığı yayını, Ankara 1990.
• ULUDAĞ, Süleyman, “A‘yân-ı Sâbite”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 4. Cilt. İstanbul 1991, s. 198-199.
• YAĞMUR, Selim, “Yunus Emre Divanı”, Dergah Yayınları, İstanbul 2013.
• YUSUPOV, Celaleddin, “Babarahim Meşreb / Mihribanım Nerdesin”, Gafur Gulam adındeki Edebiyat ve Sanat Yayınevi, Taşkent 1990.
• https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/vahdet_i_vucud. 10.04.2023. 15:59.
• https://www.turkedebiyati.org/panteizm/ 10.04.2023. 16:10.