RUSÇUKLU MEHMED HAYRÎ’NİN TÜRKÇE KASÎDE-İ BÜRDE ŞERHİ:HEDİYYE’Sİ ve 19. YÜZYILDA YAZILMIŞ DİĞER KASÎDE-İ BÜRDE ŞERHLERİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 45 - 69, 31.12.2023

Muhammed Resul İpek

Öz

İslâmî edebiyat literatüründe Hz. Peygamber için yazılmış birçok eser bulunmaktadır. Bunların en önemlilerinden biri Hz. Peygamber’in beğenip takdir ettiği ve şairine de hırkasını verdiği Kaʿb b. Züheyr’in yazdığı kasidedir. Banet Suʿad adıyla bilinen eser Kasîde-i Bürde ismiyle şöhret bulmuştur. Diğer önemli eser ise Kaʿb b. Züheyr’den asırlar sonra İmâm Bûsîrî tarafından peygamber övgüsünde yazılan el-Kevâkibü’d-Dürriyye fî medhi Hayri’l-Beriyye ismini taşıyan fakat Kasîde-i Bürde adıyla şöhret bulan kasidedir. Bu kaside hakkında Osmanlı edebiyat kültüründe manzum veya mensur olmak üzere Arapça, Türkçe ve Farsça birçok şerh, tercüme ve tahmis gibi farklı türlerde neşirler yapılmıştır. Yapılan Türkçe şerhlerin son yüzyıllarda artış gösterdiği görülmektedir. Türkçe olarak yazılan şerhlerden birini de Rusçuklu Mehmed Hayrî kaleme almıştır. Türkçe Kasîde-i Bürde Şerhi Hediyye adını taşıyan bu şerh mensur, muhtasar ve mana odaklı bir şerhtir. Bu çalışmada 19. yüzyılda Rusçuklu Mehmed Hayrî tarafından yazılan Türkçe Kasîde-i Bürde Şerhi Hediyye isimli şerh ile aynı veya yakın dönemde farklı yazarlar tarafından telif edilmiş Türkçe Kasîde-i Bürde şerhlerinin tanıtımı yapılacaktır. Kronolojik sıralama ile tanıtımı yapılan eserlerden örnek metinler aktarılacaktır. Aynı kaynak metin hakkında yapılan teliflerin değerlendirilmesi yapılarak ilgili eserlerin benzer ve farklı yönlerine dikkat çekilecektir. Diğer eserlerin özellikle Hediyye ile olan benzer ve farklı yönlerine bakılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kasîde-i Bürde, Rusçuklu Mehmed Hayrî, şerh, Hediyye

Kaynakça

• Âbidîn Paşa, Terceme ve Şerh-i Kasîde-i Bürde, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul 1906-07.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin, “Bûsîrî (ö. 696/1297?)'nin Kasîdetü’l-Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa (ö. 1308/1892) tarafından yapılan mensur ve manzum tercümesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15, 2015, s. 27-102.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin, Necîb Efendi’nin Kasîde-i Bürde Şerhi Muhtasar Tevessül inceleme-Tevessül’le karşılaştırma-metin, DBY Yayınları, İstanbul 2020.
• GÜLER, Ömer Said, Kıl şefâat yâ Resûlallâh Hudâ affeylesin Osmanlı'nın Bürde şerhleri I, Ketebe Yayınları, İstanbul 2022.
• FEHMÎ, Hasan, Mecma'u'l-Fezâ'il, Mekteb-i Sanayi-i Osmânî Matbaası, İstanbul 1912.
• HAYRÎ, Rusçuklu Mehmed, Türkçe Kasîde-i Bürde Şerhi Hediyye, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul 1881-82.
• İMAMOĞLU, Fatma, “Kemâlpaşazâde, Şemseddîn Sivâsî, Abdurrahîm Karahisârî, Esâsî ve Le’âlî’ye ait manzum Kaside-i Bürde tercümelerinin karşılaştırılarak incelenmesi”, International Journal of Filologia 4, Aralık 2020, s. 90-123.
• İPEK, Muhammed Resul, Rusçuklu Mehmed Hayrî'nin Türkçe Kasîde-i Bürde Şerhi "Hediyye" (inceleme-metin-dizin), Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırklareli 2021.
• KAHRAMAN, Bahattin, “Le'âlî ve Abdurrahîm Karahisârî'nin manzum Kasîde-i Bürde tercümeleri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 4, Aralık 1997, s. 57-106.
• KASTAMONULU HOCAZÂDE MEHMED b. Ali Senâî, Kaydlı Kasîde-i Bürde, Matbaa-i Osmâniyye, İstanbul 1896.
• KAYACIĞÎ, Süleyman Efendi, Türkçe Kasîde-i Bürde şerhi, Esad Efendi Matbaası, İstanbul 1881-82.
• KESKİNSOY, Haşim, Mekki ve Nahifi`nin Kaside-i Bürde tahmisleri (tenkitli metin-inceleme), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş 2011.
• KILIÇ, Atabey, “Dağılmış incileri toplamak: şerh tasnifi denemesi”. Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına I. Uluslararası Klasik Edebiyat Sempozyumu. Haz. Muhammet Nur Doğan, Muammer Erol, Muhammet Yelten, Şeyma Güngör, Zeynep Karahan Uslu, 1: s. 363-369. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi; İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• SA‘ÎD, Mehmed, Şerh-i Kasîde-i Bürde, Yazma Bağışlar, 114: 1-461, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• FEVZÎ, Muhammed, Miftâhu’n-necât fî teslîsi’l-lugât ve tahmîsi’l-Kasîdeti’l-Bürûdeti li-medhi seyyidi’s-sâdât, el-Hac Muharrem Efendi Matbaası, İstanbul 1867-68.
• MUHAMMED b. Feyzullâh, Şerh-i Kasîde-i Bürde, Pertev Paşa, 246: 1b-124b. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi.
• ŞAHİN, Ebubekir Sıddık, Kaside-i Bürde'nin Türkçe şerh ve tercümeleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1997.
• TEVFÎK, Osman, Şerh-i Kasîde-i Bürde tercüme-i mücmeli, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul 1882-83.
• YAZAR, Sadık, Anadolu sahası klâsik Türk edebiyatında tercüme ve şerh geleneği, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2011.
• Ziyâüddin Türkzâde, Muhammed, Gurretü'l-münîre şerh-i kevkebü'l-mudi'e yâhûd Kasîde-i Bürde şerhi, Kasbar Matbaası, İstanbul 1893-94.