ABDÜLGANÎ BİN CELÎL GEREDEVî'NİN KİTÂB-I SÂ'AT-NÂMESİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 108 - 117, 31.12.2023

Esra Güzel Akalın

Öz

Zamanı anlamak ve ona göre hareket edebilmek, insanlığın hep temel gereksinimi olmuştur. Zamanı ölçmede çeşitli araçlar kullanan insanoğlu, günü belirli vakitlere bölmüş ve saati icat etmiştir. Saatle beraber gün, hafta, ay, yıl gibi süreçler de belirlenerek insan yaşamını kolaylaştırmıştır. İnsanlar ancak zamanla beraber yaşantısını düzenleyebilmiş, zamana uyum sağlayarak medenileşmiştir. İbn-i Haldun'a göre geleceği öğrenme isteği hep var olan insanoğlu, tarihten bu yana gün ve saatlerden hangi vakitlerin hayırlı, hangi vakitlerin faydasız ya da zararlı olduğu inancına da sahip olmuştur. İlm-i nücûm, ilm-i ahkâm-ı nücûm, melhame, sab’a-i seyyâre, kitâb-ı zâyiçe şemsiyye, rûznâme gibi eserlerle benzer konuları işleyen saatnameler saat ve zaman kavramı üzerine yazılan eserlerdir. Gün ve saatlerin uğurlu ve uğursuz vaktini gezegen, yıldız ve burçlara dayalı değerlendirerek belli vakitlerde yapılması gereken ve uzak durulması gereken işler hakkında bilgi verir. Bu çalışmada, saatnameler hakkında bilgi verildikten sonra Abdülganî bin Celîl Geredevî'ye ait Kitâb-ı Sâ'at-nâme üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

saatnameler, Abdülganî bin Celîl, zaman, Kitâb-ı Sâ, ilm-i nücûm.

Kaynakça

• AYDÜZ, Salim, "Osmanlı Devleti'nde Müneccimbaşılık", Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Sayı 1, 1995, 159-207.
• AKAALIN, Esra Güzel, Kitâb-ı Sâ'atnâme, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2018.
• ATLI, Ahmet, Tasavvufta Ricalu’l-Gayb, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2011.
• BAYRAM, Abdülkadir Bayram, Sâ'at-nâme (İnceleme- Metin- Söz Varlığı - Dizin), Bozok Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Yozgat, 2012.
• BOYRAZ, Şeref, Fal Kitabı (Melhemeler ve Türk Halk Kültürü), Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2006.
• Bursalı Mehmed Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri Sözlüğü, Meral Yayınları, C.I., İstanbul, 1972.
• BURAN, Ahmet, Sâ’atnâme, Akçağ Yayınları, Ankara, 2011.
• DAYIOĞLU, Server, İstanbul Muvakkithaneleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 2010.
• ELİAÇIK, Muhittin, “Kağızmanlı Yusuf ve Terceme-i Sâ’at-nâmesi”, Geçmişten Geleceğe Her Yönüyle Kağızman Sempozyumu 24-26 Mayıs 2012, Kafkas Üniversitesi Meslek Yüksekokulu, Savaş Yayınevi, Ankara, 2012.
• İHSANOĞLU, Ekmeleddin, vd. , Osmanlı Astroloji Literatürü Tarihi ve Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi Zeyli, , I. Cilt, İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, İstanbul, 2011.
• KUT, Günay- ÜÇER, Cumhure, vd., Kandilli Rasathanesi El Yazmaları 1 : Türkçe Yazmalar, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, https://sozluk.gov.tr/
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara,1988, s.1235.
• Kubbealtı Lugatı, http://lugatim.com/s/saat