YAZICIOĞLU ALİ’NİN TEVÂRİH-İ ÂL-İ SELÇUK ESERİNDE YER ALAN MANZUM OĞUZNÂME HAKKINDA

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 9, 31 - 56, 30.06.2024

İsmail Taş

Öz

II. Murad devrinin önemli âlimelerinden olan Yazıcı-oğlu Ali, padişahın emriyle XIII. Yüzyıl İranlı tarihçilerinden İbn-i Bibi olarak tanınan Nuru’d-din bin Hüseyih bin Muhammed bin Ali El-Ca’feri er-Rudegi’nin El-Evâmirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umurei’l-Al’iyye adlı eserini Tarih-i ‘Âl-i Selçuk adıyla dört bölüm halinde Türkçeye çevirmiştir başına da bir Oğuz-name ilave etmiştir. Yazıcıoğlu’nun kaleme aldığı mensur Oğuznâme bölümü devrin dil yapısını, kelime hazinesini, anlam dünyasını ve düşünce yapısını çok ince bir çizgiyle bizlere sunmaktadır. Bu eser, Türkçenin cümle yapısının gelişimini görmemiz açısından da oldukça önemlidir. Çalışmada, Yazıcıoğlu Ali’nin Tevârih-i Âli Selçuk adlı eserinin Oğuznâme kısmı hakkında değerlendirmede bulunarak, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi nekty09291 numaralı nüshanın 1b-3a arasında yer alan manzum kısım incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Oğuznâme, manzum Oğuznâme, Yazıcıoğlu Ali, Eski Anadolu Türkçesi, Tevârih-i Âl-i Selçuk

Kaynakça

• ABUŞKA SÖZLÜĞÜ, Lugatü'n-Nevaiyye ve'l-istişha datü'l-Cağataiyye, Sincan Halk Neşriyatı, Sincan (Doğu Türkistan) 2002.
• CLAUSON, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, At The Clarendon Press, Oxford 1972.
• DERLEME SÖZLÜĞÜ, (A-Z) I-XII, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1963-1982,
• DERLEME SÖZLÜĞÜ, Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yay. (I-II-III. ciltler), Ankara 1965-1968.
• DEVELİOĞLU, Ferit, Osmanlı-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 8. Baskı, Ankara 1988.
• EBUZZİYÂ TEVFİK, Lugat-i Ebuzziyâ, , Matbaa-i Ebuzziyâ, (Konstantiniye) İstanbul 1888.
• ERASLAN, Kemal, Bozok ve Üçok Oğuz Kolu Adları Hakkında, TDAY Belleten 1986, Ankara 1989.
• ERASLAN, Kemal, Oğuz-nâme’de Geçen Bazı İsimler Hakkında, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt/Sayı:28, İstanbul 1998, s. 263-274.
• ERASLAN, Kemal, Yazıcı-zâde’nin Oğuz-nâmesi, TDAY Belleten 1992, Ankara 1995, s. 29-35.
• ERZİ, Adnan Sadık, “İbn-i Bibi” maddesi, İA, c. 5 / 2, s. 712-718.
• ERZİ, Adnan, İbn-i Bibi, El-Evamirü'l-Ala'iyye fi'l-Umuri'l-Ala'iyye, I, Tıpkıbasım, İstanbul, 1956. (Söz konusu çalışma doktrora tezinin basımıdır: Adnan Erzi, İbn Bibi’nin Tarih-i Âl-i Selçuku, İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümü Doktora Tezi, Tz 1886 numara/İstanbul 1951.)
• İBN BÎBÎ, el-Evâmirü’l-ʿAlâʾiyye (tıpkıbasım), s. 10-11, 442-443, 472, 485, 666, 742-744; a.e. (nşr. Necati Lugal – Adnan Sadık Erzi), neşredenlerin girişi, s. 7-12; a.e. (trc. Mürsel ÖzTürk), Ankara 1996, çevirenin girişi, I, 1-11.
• MEHMED SALÂHÎ, Kāmûs-ı Osmânî, I-IV, İstanbul 1313-1322.
• MUALLİM NÂCİ, Lûgat-i Nâci, Çağrı Yayınları, İstanbul 1987.
• ÖZAYDIN, Abdülkerim, “İbn Bibi” maddesi, TDVİA, c.,19, İstanbul, 1999, s. 379-382.
• REDHOUSE, (Sir) James William, Lugat-i ‘Osmâniye, (Osmanlı Türkçesi-İngilizce), İstanbul 1863 (Library University of Toronto, May 11 1971).
• REDHOUSE, (Sir) James William, Redhouse’s Turkish Dictionary, In Two Perts, English And Turkish, Turkish And English, (Asıl baskı Londra’da da basılmıştır.) İstanbul 1882.
• REDHOUSE, Sir James W., A Turkish and English Lexion, İstanbul 1978.
• SERTKAYA, Osman Fikri, “TEZCAN, S.; Topkapı Sarayı Oğuznâmesi, İnceleme, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2020, ss. 308, ISBN: 978-975-08-4699-1”, JOTS, 4/2, 2020: 750-763.
• STEINGASS, Ph. D. F., A Comprehensive Persian- English Dictionary, New Reprint, Beyrut 1975.
• SÜLEYMAN EFENDİ LÜGATİ, Çağatayca-Osmanlıca Lügat, Budapeşte/Macaristan 1902.
• ŞEMSEDDİN SAMİ, Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yay. (10. Baskı)(Tıpkıbasım), İstanbul 2001.
• ŞEMSEDDİN SAMİ, Kâmûs-ı Türkî, Tercüman Gazetesi Yay., (Sadeleştirilmiş ve Genişletilmiş Basımı),(Mertol Tulum, Mustafa Özkan, Metin Akar, Yaşar Akdoğan, Necati Birinci, Kâzım Yetiş, Azmi Bilgin, Muhammet Nur Doğan, Halil Açıkgöz, Mehmet Ali Bulut, Mehmet Sarı, Atilla Şentürk, Hatice Uzunal, Muhammet Yelten), İstanbul 1991.
• ŞEYH SÜLEYMAN EFENDİ, Lugat-ı Çağatay ve Türki-i Osmanî, İstanbul 1298 (Rûmî).
• TANIKLARIYLA TARAMA SÖZLÜĞÜ (A-Z) I-VIII, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1963-1977.
• TANIKLARIYLA TARAMA SÖZLÜĞÜ, Ankara 1957, Cilt IV
• TARAMA SÖZLÜĞÜ, XII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü,( 1 ila 8. cilt) Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yay., (3. Baskı) Ankara 1995-1996.
• TAŞ, İsmail, Oğuznâme, Yazıcıoğlu Ali’nin Tevârih-i Âl-i Selçuk’undan, Neyzen Kitap Yayınları, İstanbul 2024.
• TEZCAN, Semih, Topkapı Sarayı Oğuznamesi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2020.