POLİTİK EKOLOJİ PERSPEKTİFİNDEN COVID-19 SALGINI

Yıl 2021, , 509 - 531, 28.06.2021

Cihan Kaymaz

https://doi.org/10.36543/kauiibfd.2021.022

Öz

Tarihte salgınlar tıp alanının konusu olmanın ötesinde toplumsal-politik özellikler taşımışlardır. Modern tıbbın etkisiyle geçtiğimiz birkaç yüzyılda salgın hastalıklara karşı bakış açıları değişime uğramıştır. Son bir yıldır ise dünya gündeminin ilk sıralarında yer alan COVID-19 (yeni koronavirüs) salgını, zamansal ve mekânsal açılarla ilişkili olarak değişen gündelik hayat ilişkilerini bugüne kadar eşi benzeri görülmemiş küresel bir sorunla karşı karşıya getirmiştir. Küresel bir salgınla insanlığın ilk kez karşılaştığı düşünüldüğünde, zamanla keşfedilmeyi ve açıklanmayı bekleyen COVID-19 salgınına dair çeşitli alanlarda teorik ve pratik değerlendirmelerde bulunulmuştur. Söz konusu değerlendirmelerin büyük bir kısmı salgını parçalı bir şekilde açıklamayı tercih etmektedir. Oysa gündelik hayatın her alanını etkisi altına alabilen salgın ve benzeri sorunlara karşı aynı zamanda bütünlüklü değerlendirmelere de ihtiyaç duyulmaktadır. Böylesi bir ihtiyacın gerekliliği kapsamında bütünlüklü değerlendirmeler yapabilmek hedefini taşıyan bu çalışma, nitel araştırma tekniklerinden gömülü teori yönetimini kullanarak politik ekoloji perspektifiyle COVID-19 salgınına odaklanmakta; salgının toplumsal-politik yönlerini, insan-doğa arasındaki ilişkilere göre teorik ve pratik ile tarihsel ve zamansal bütünlük çerçevesinde ele almaktadır. Çalışma, salgın sürecinde yaşananların anlaşılmasında katkısı olabilecek açılımlar getirmeye çalışmakta, salgın sonrasında keşfedilmeyi bekleyen bilinmezlikler hakkında çeşitli sonuçlara varabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Politik Ekoloji, Ekolojik Sorunlar, COVID-19

COVID-19 PANDEMIC FROM POLITICAL ECOLOGY PERSPECTIVE

Öz

Pandemics had social-political characteristics beyond being the subject of medical treatment in history. In the past few centuries, under the influence of modern medicine, perspectives on pandemics have changed. For the last year, the COVID-19 (new coronavirus) pandemia, which has been at the top of the world agenda, has brought the changing daily life relations due to temporal and spatial change confronted with an unprecedented global problem. Considering that humanity first encountered such a global pandemic, theoretical and practical evaluations were made in various fields regarding the process of pandemia of the COVID-19, Soon to be discovered and explained in time. Most of these evaluations prefer to explain the pandemia in pieces. However, complete evaluations are needed against the problems that have affected every part of daily life. This study, which aims to make comprehensive evaluations within the scope of the necessity of such a need, focuses on the COVID-19 pandemic with a political ecology perspective using the "grounded theory" method, one of the qualitative research techniques; It deals with the social-political aspects of the pandemic within the framework of theoretical and practical, historical and temporal integrity according to the relations between human and nature. The study tries to bring developments that may contribute to the understanding of what happened during the pandemic process, and can draw various conclusions about the unknowns waiting to be discovered after the pandemic.

Anahtar Kelimeler

Political Ecology, Ecological Problems, COVID-19

Kaynakça

• Agamben, G. (2020a). Clarifications. 11 Ocak 2021 tarihinde https://itself.blog/2020/03/17/giorgio-agamben-clarifications/ adresinden erişildi.
• Agamben, G. (2020b). Covid-19: Gerekçesiz bir acil durumun yarattığı istisna hali (Ö. Karakaş, Çev.). 11 Ocak 2021 tarihinde https://terrabayt.com/covid19/covid-19-gerekcesiz-bir-acil-durumun-yarattigi-istisna-hali/ adresinden erişildi.
• Agamben, G. (2020c). Din olarak tıp (Ö. Karakaş, Çev.). 11 Ocak 2021 tarihinde https://terrabayt.com/dusunce/din-olarak-tip/?fbclid=IwAR2UvRL33pKysZqBG98YMGNcibKMI7G1rSKomx4h3hJe52Sg1sawTdNd-WQ adresinden erişildi.
• Angus, I. (2019). Yeşilin daha kızıl tonu bilim ve sosyalizmin kesişimleri. (N. Darılmaz, Çev.) 1. Baskı Ankara: Efil Yayınevi.
• Badiou, A (2020). On the epidemic situation. 11 Ocak 2021 tarihinde https://www.versobooks.com/blogs/4608-on-the-epidemic-situation adresinden erişildi.
• BBC News Türkçe (2020). BM raporu: Koronavirüs salgınında aile içi şiddet artacak, bir milyon istenmeyen hamilelik görülecek. 3 Kasım 2020 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52454493 adresinden erişildi.
• Birgün Gazetesi (2020). OECD: Salgından en kötü etkilenenler göçmen işçiler. 10 Kasım 2020 tarihinde https://www.birgun.net/haber/oecd-salgindan-en-kotu-etkilenenler-gocmen-isciler-319730 adresinden erişildi.
• Bookchin, M. (1996). Ekolojik bir topluma doğru. (A. Yılmaz, Çev.), 1 Baskı İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Cangızbay, K. (2003). Sosyalizm ve özyönetim reel sosyalizmden sosyalist realiteye. 1. Baskı Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Carson, R. (2004). Sessiz bahar. (Ç. Güler, Çev.) 1. Baskı Ankara: Palme Yayıncılık.
• Cuomo, Andrew [NYGovCuomo]. This virus is the great equalizer. Stay strong little brother. You are a sweet, beautiful guy and my best friend..If anyone is #NewYorkTough it’s you. 11 Ocak 2021 tarihinde https://twitter.com/nygovcuomo/status/1245021319646904320 adresinden erişildi.
• Duménil, G., Löwy, M. & Renault, E. (2012). Marksizmin 100 kavramı. (G. Orhan, Çev.) 1. Baskı İstanbul: Yordam Kitap.
• Erdoğan, R. T. (2020a). Koronavirüsle mücadele eşgüdüm toplantısı öncesi yaptıkları konuşma. 11 Ocak 2021 tarihinde https://www.tccb.gov.tr/konusmalar/353/117032/koronavirusle-mucadele-esgudum-toplantisi-oncesi-yaptiklari-konusma adresinden erişildi.
• Erdoğan, R. T. (2020b). Koronavirüsle mücadele eşgüdüm toplantısı sonrası yaptıkları konuşma. 11 Ocak 2021 tarihinde https://www.tccb.gov.tr/konusmalar/353/118038/koronavirusle-mucadele-esgudum-toplantisi-sonrasi-yaptiklari-konusma adresinden erişildi.
• Esposito, R. (2020). Tamamen tedavi edilinceye dek (Ö. Karakaş, Çev.). 10 Kasım 2020 tarihinde https://terrabayt.com/dusunce/tamamen-tedavi-edilinceye-dek/ adresinden erişildi.
• Esposito, R. (2018). Communitas topluluğun kökeni ve kaderi. (O. Kartal, Çev.) 1. Baskı İstanbul: İletişim Yayınları.
• Evrensel Gazetesi (2020). George Floyd eylemleri sürüyor, Washington ve New York'ta sokağa çıkma yasağı. 1 Haziran 2020 tarihinde https://www.evrensel.net/haber/406086/minneapoliste-eylemler-suruyor-washingtonda-sokaga-cikma-yasagi-ilan-edildi adresinden erişildi.
• Foster, J. B. (2001). Marx’ın ekolojisi materyalizm ve doğa. (E. Özkaya, Çev.) 1. Baskı Ankara: Epos Yayınları.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu. (M. A. Kılıçbay, Çev.) 1. Baskı Ankara: İmge Kitabevi.
• Foucault, M. (2002). Kliniğin doğuşu tıbbi algının arkeolojisi. (S. Ünsaldı, Çev.), 1. Baskı Ankara: Epos Yayınları.
• Gourinchas, P. O. (2020). Flatten the curve of infection and the curve of recession at the same time now is the time to inoculate against the economic mutation of COVID-19. 31 Mart 2020 tarihinde https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2020-03-26/flatten-curve-infection-and-curve-recession-same-time?fbclid=IwAR35M2Fm07KYtTPCNtM8mK0rVJrTOL6rkJi6EJQLKf3cafdywa00PIX-g04 adresinden erişildi.
• Guattari, F. (1990). Üç ekoloji. (A. Akay, Çev.) 1. Baskı İstanbul: Hil Yayınları.
• Han, B. C. (2020a). Koronavirüs bizi bir ‘sağ kalma toplumuna’ indirgedi (A. Tekşen, Çev.). 1 Haziran 2020 tarihinde https://www.a3haber.com/2020/05/21/guney-koreli-felsefeci-kultur-kuramcisi-byung-chul-han-koronavirus-bizi-bir-sag-kalma-toplumuna indirgedi/?fbclid=IwAR3SCr7RO5ddQ9sPxZt6nmdus1spFTbK5zaO0mt6OCCMmZ5cD4iLOf3YSOU adresinden erişildi.
• Han, B. C. (2020b). Psikopolitika neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri. (H. Barışcan, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2021). Anti-capitalist politics in the time of COVID-19. 11 Ocak 2021 tarihinde. https://www.jacobinmag.com/2020/03/david-harvey-coronavirus-political-economy-disruptions adresinden erişildi.
• Horkheimer, M. & Adorno, T. W. (2010). Aydınlanmanın diyalektiği felsefi fragmanlar. (N. Ülner ve E. Öztarhan Karadoğan, Çev.) 1 Baskı İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Illich, I. (2011). Sağlığın gaspı. (S. Sertabiboğlu, Çev.) 3. Baskı İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ILO (2020). COVID-19 ve çalışma yaşamı: Etkiler ve yanıtlar. 3 Kasım 2020 tarihinde https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/briefingnote/wcms_740193.pdf adresinden erişildi.
• Jessop, B. (2005). Hegemonya, post-fordizm ve küreselleşme ekseninde kapitalist devlet. (B. Yarar ve A. Özkazanç, Der.) 1. Baskı İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karatani, K. (2018). İzonomi ve felsefe’nin kökenleri. (A. N. Bingöl, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Kaymaz, C. & Tut, G. (2020). İklim değişikliği politikalarına yönelik bir çerçeve denemesi. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 78-98.
• Keil, R. (2020). Covid-19: Kentsel bir gezegende pandemi. 3 Kasım 2020 tarihinde https://www.birgun.net/haber/covid-19-kentsel-bir-gezegende-pandemi-299194 adresinden erişildi.
• Koselleck, R. (2013). Kavramlar tarihi politik ve sosyal dilin semantiği ve pragmatiği üzerine araştırmalar. (A. Dirim, Çev.) 1. Baskı İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kunkel, B. (2020). Kapitolesen (Polen Çeviri, Çev.). 11 Ocak 2021 tarihinde https://www.polenekoloji.org/kapitalosen/ adresinden erişildi.
• Lefebvre, H. (2015). Gündelik hayatın eleştirisi III moderniteden modernizme (gündelik hayatın meta-felsefesi). (I. Ergüden, Çev.) 1. Baskı İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Moore, J. W. (2017). Hayatın dokusundaki kapitalizm sermaye birikimi ve ekoloji. (A. Munzur, Çev.) 1. Baskı Ankara: Epos Yayınları.
• Nancy, J. L. (2020). Viral istisna (K. Kırmızısakal ve Ö. Karakaş, Çev.). 10 Kasım 2020 tarihinde https://terrabayt.com/dusunce/viral-istisna/ adresinden erişildi.
• Online Etymology Dictionary. (2020). Pandemic. 11 Kasım 2020 tarihinde https://www.etymonline.com/search?q=pandemic&ref=searchbar_searchhint adresinden erişildi.
• Pala, K (2020). Halk sağlığı: Salgınlar ve sosyal sınıflar. O. Ş. Yenen ve S. Badur (Ed.) Pandemi ve COVID-19 içinde (ss. 249-261). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2020). The state of exception becomes the norm. 8 Nisan 2020 tarihinde https://newcities.org/the-big-picture-the-state-of-exception-becomes-the-norm/ adresinden erişildi.
• Sennett, R. (2012). Beraber. (İ. Özküralpli, Çev.) 1. Baskı İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2013). Kamusal insanın çöküşü. (S. Durak ve A. Yılmaz, Çev.) 5. Baskı İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Smith, A. (2006). Milletlerin zenginliği. (H. Derin, Çev.) 1. Baskı İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Smith, N. (2006). There’s no such thing as a natural disaster. 1 Nisan 2020 tarihinde https://items.ssrc.org/understanding-katrina/theres-no-such-thing-as-a-natural-disaster/ adresinden erişildi.
• T24 İnternet Gazetesi (2020). Koronavirüs salgını 2.5 milyon yeni işsiz yaratabilir, işsizlik oranı yüzde 20'lere ulaşabilir. 3 Kasım 2020 tarihinde https://t24.com.tr/haber/koronavirus-salgini-2-5-milyon-yeni-issiz-yaratabilir-issizlik-orani-yuzde-20-lere-ulasabilir,909552 adresinden erişildi.
• Tanuro, D. (2020). COVID-19 üzerine 8 tez(E. Turhan, Çev.). 8 Nisan 2020 tarihinde http://imdatfreni.org/covid-19-uzerine-8-tez-daniel-tanuro/ adresinden erişildi.
• TELE 1 (2020). Harvard ve MIT profesörlerinden koronavirüs için dört senaryo: sosyal mesafe 1-2 sene daha sürebilir. 4 Nisan 2020 tarihinde https://tele1.com.tr/harvard-ve-mit-profesorlerinden-koronavirus-icin-dort-senaryo-1-2-sene-daha-surebilir-148030/ adresinden erişildi.
• Terzi, C. (2011). Toplumun güdülenmesinde tıbbın rolü: Medikalizasyon. E. Başer, N. Kacayiğit, M. Öziş (Ed.). Bugüne Bakmak 1980 Sonrasında Türkiye’de Yaşanan Toplumsal Dönüşüm Süreçleri içinde (ss. 329-331). Ankara: Dipnot Yayınları.
• UNICEF (2020). UNICEF ve save the children, koronavirüs nedeniyle 150 milyon çocuğun daha yoksulluğa sürüklendiğini açıkladı. 10 Kasım 2020 tarihinde https://www.unicef.org/turkey/bas%C4%B1n-b%C3%BCltenleri/unicef-ve-save-children-koronavir%C3%BCs-nedeniyle-150-milyon-%C3%A7ocu%C4%9Fun-daha-yoksullu%C4%9Fa adresinden erişildi.
• Wood, E. M. (2008). Kapitalizm demokrasiye karşı tarihsel maddeciliğin yeniden yorumlanması. (Ş. Artan, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.
• WHO (2020). Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public. 31 Mart 2020 tarihinde https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public adresinden erişildi.
• WHO (2020). WHO coronavirus disease (COVID-19) dashboard. 11 Kasım 2020 tarihinde https://covid19.who.int/ adresinden erişildi.
• WHO (2020). Timeline of WHO’s response to COVID-19. 11 Kasım 2020 tarihinde https://www.who.int/news/item/29-06-2020-covidtimeline adresinden erişildi.
• Worldometer (2021). Covid-19 coronavirus pandemic. 04 Nisan 2021 tarihinde https://www.worldometers.info/coronavirus/ adresinden erişildi.
• Yarar, B. (2020). Korona krizi ve siyasal bir strateji olarak 'tıbbileştirme'. 11 Kasım 2020 tarihinde https://www.gazeteduvar.com.tr/forum/2020/04/11/korona-krizi-ve-siyasal-bir-strateji-olarak-tibbilestirme adresinden erişildi.
• Yenen, O. Ş (2020). Epidemi ve pandemi. O. Ş. Yenen ve S. Badur (Ed.). Pandemi ve COVID-19 içinde (ss. 98-128). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Žižek, S. (2020). Gözetlemek ve cezalandırmak mı? Evet, lütfen! (M. S. Öztekin, K. Kırmızısakal ve Ö. Karakaş, Çev.). 10 Kasım 2020 tarihinde https://terrabayt.com/dusunce/gozetlemek-ve-cezalandirmak-mi-evet-lutfen/ adresinden erişildi.
• Žižek, S. (2012). Antroposen’e Hoşgeldiniz. (M. Budak, Çev.) 1. Baskı İstanbul: Encore Yayınları.