KLASİK DÖNEM OSMANLI DEVLETİ’NDE VAKIFLARIN GELİR KAYNAKLARI

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 14, 597 - 625, 07.07.2017

Cüneyt İpteş Adem Üzümcü

Öz

Vakıflar
kültürümüzde büyük yer tutan önemli dinamiklerdendir. Vakıfların toplumsal
faydayı artırma yanında şehirlerin imarında ve kültürel gelişme de büyük
katkıları bulunmaktadır. Vakıflar, Osmanlı Devleti’nde bayındırlık
faaliyetlerini üstlenmişler ve mali özerklik imkânına kavuşmuşlardır. Bayındırlık
benzeri faaliyetler ve yatırımların yapılması vakıfların gelirleri sayesinde
gerçekleşmiştir. Bu çalışmada klasik dönem Osmanlı Devleti’nde vakıfların gelir
kaynakları ele alınmaktadır. Gelirler sermaye gelirleri ve işletme gelirleri
olarak ikiye ayrılmıştır. Osmanlı Devleti’nin mali yapısının ana
unsurlarından olan vakıfların ne tür varlıklarla sermaye birikimi
oluşturduklarını askeri zümre etkisi ve esnaf kesiminin katkısı ile göreceğiz.
İkinci bölümde ise vakıfların tarımsal ürün arzı, imalathane ve ticarethane
gibi yapılardan gelir elde etmekler birlikte ekonomik ve ticari hayata etkileri
incelenecektir. İcareteyn yöntemi ise Osmanlı dönemi uygulamalarından olmakla
birlikte vakıfların işletme gelirleri kapsamında değerlendirilmiştir. Yazımızda
vakıfların seçimi alt başlıklarla ilintili olarak, örneklendirilebilecek
şekilde seçilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Vakıf Sistemi, Vakıf Gelirleri

Kaynakça

• AKGÜNDÜZ, A. (2000) “İcare-i Vahide”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.21, İstanbul.
• BAYARTAN, M.(2008) “Osmanlı Şehirlerinde Vakıflar ve Vakıfların Şehre Kattığı Değerler”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Cilt: 10, Sayı: 1, İstanbul, s. 157-175
• ÇİZAKÇA, M. (2006) “Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları.”, Türkiye’de Hayırseverlik, Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet Araştırması, TÜSEV, İstanbul, s.19-32
• DENİZ, A. (2016) “Vakıf Sistemi ve Osmanlı Yönetiminde Kars Vilayetinde Kurulan Vakıfların Analizi”, SOBİDER, Sayı:6, Malatya, s.332-342
• GENÇ, M. (2006) “Mukataa”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.31, İstanbul.
• GÜNAY H.M. (2012), “Vakıf”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.42, İstanbul.
• OFLAZ M. (2009) “İskender Paşa Vakıfları”, Kırgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 21, Manas, s.75-93
• KAYHAN O. (1990) Gazi Süleyman Paşa Vakfı’nın Mali Tarihi ve 17. Yüzyılda Trakya Tarımsal Ekonomisi, Ankara, s.145-181
• ÖZTÜRK N. (2006) “Mukataalı Vakıf”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.31, İstanbul.
• KOYUNCU KAYA M. (2014) “Vakıf Kurucusu Olarak Osmanlı Esnafı (18. Yüzyıl İstanbul Örneği)”, Vakıflar Dergisi, Sayı:42, İstanbul, s.35-50
• KÖÇ A. (2012) “Sultan II. Murat’ın Edremit Mukataaları (1530- 1641)”, Ankara, s.41-71
• TABAKOĞLU A. (2014) Türkiye İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• YÜKSEL H. (1990) Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Hayatında Vakıfların Rolü Üzerine Bir Araştırma (1585-1683), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.