SB Teşkilat Yapısına İlişkin Centralisation - Decentralisation - Recentralisation Düzenlemeleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: Ek Sayı-1, 269 - 305, 30.10.2020

İhsan Eken

https://doi.org/10.36543/kauiibfd.2020.ek1.013

Öz

Bakanlıklar, Türkiye’de kamu politikalarının temel uygulayıcılarındandır. Bakanlıkların teşkilat yapıları küresel düzeydeki etken, aktör ve süreçler, ulusal ölçekte talep ve ihtiyaçlar ile sunulan hizmetlerin getirdiği gereklilikler çerçevesinde dönüşerek şekillenmektedir. Kuşkusuz bu değişim ve dönüşüm gayretlerindeki temel amaç hizmetlerin daha iyi düzeyde, kaliteli, verimli ve etkin sunulmasının sağlanması için iyi bir idari yapılanma oluşturmaktır. Bu yönetsel yapının centralize mi yoksa decentralize mi olması gerektiği konusu geçmişten günümüze tartışılagelmiş ve kendi konjonktürel gerçeklikleri çerçevesinde her iki görüş de uygulanma şansı bulmuştur. İlk bakanlıklardan olan T.C. Sağlık Bakanlığı, 3 Mayıs 1920 tarihinde 03 sayılı kanun ile kurulmuştur. Bakanlığın merkezi ve taşra teşkilat yapısına ilişkin olarak günümüze kadar 1936 tarih ve 3017 sayılı “Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti Teşkilat ve Memurin Kanunu”; 1983 tarih ve 181 sayılı “Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”; 2011 tarih ve 663 sayılı “Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Karararname” ; 2017 tarih ve 694 sayılı “Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ve son olarak 2018 tarih ve 01 sayılı “Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” ile bir takım temel düzenlemeler yapılmıştır.
Çalışmanın konusu, Sağlık Bakanlığı’nın kuruluşundan bu yana teşkilat yapısına ilişkin gerçekleştirilen temel yasal düzenlemelerin centralisation-decentralisation-recentralisation kavramları çerçevesinde incelenmesidir. Bu doğrultuda yapılan düzenlemelerin birbiri ile mukayesesi yapılarak, yaşanan organizasyon sorunu ve uygun teşkilat yapısı arayışının analizi amaçlanmıştır. Mevcut durumda, Bakanlığın kısmen geri dönüş yaşayarak teşkilat yapısı konusundaki yaşanan sorunları atlatmaya çalışmasına karşın henüz birçok kafa karışıklıklarının olduğu ve teşkilat yapısında ilerleyen dönemlerde yeni değişimlerin yaşanabileceği düşünülmektedir. Bu çerçevede elde edilen temel bulgular doğrultusunda önerilerde bulunulmaktadır. Çalışmada betimsel araştırma yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Bakanlığı Teşkilatı, Centralisation, Decentralisation, Recentralisation

Kaynakça

• Acar, O. K. (2018), Sağlıkta Dönüşüm Programı Sonrası Sağlık Bakanlığı Teşkilat Yapısı; Isparta İli Üzerinden Nitel Bir Analiz, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3), 703-722.
• Akdağ, R. (2011), Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu (2003-2011), Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayını, Yayın No: 839.
• Aktan, C. C. (2003), Sağlık Bakanlığı Organizasyon ve Yönetiminde Yaşanan Sorunlar ve Mevcut Durum Analizi. Erişim:http://www.canaktan.org/ekonomi/saglik-degisim-caginda/pdf-aktan/durum-analizi.pdf, 27.04.2019
• Aktel, M., Altan, Y., Kerman, U & Eke, E. (2013), Türkiye’de Sağlık Politikalarının Dönüşümü: Sağlık Bakanlığı’nın Taşra Örgütlenmesi Üzerinden Bir Analiz, Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 33-62.
• Aydın, E. (2004), 19. Yüzyılda Osmanlı Sağlık Teşkilatlanması, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 15, 185-207.
• Balcı, Asım (2005), Kamu Hizmetleri ve Yerinden Yönetim: Sağlık Hizmetleri Sunumunun Yeniden Yapılandırılması, İstanbul: Atlas Yayın Dağıtım.
• Başol, E. & Işık, A. (2015), Türkiye’de Sağlık Politikalarında Güncel Gelişmeler: Sağlıkta Dönüşüm Programından Günümüze Bazı Değerlendirme ve Öneriler, International Anatolia Academic Online Journal, Social Science, 2(2), 1-26.
• Belek, İ. (2001), Türkiye Sağlık Reformları, Toplum ve Hekim Dergisi, 16(6), 438-447.
• Dikmeli, H. (2013), Türkiye’de Sağlık Teşkilatının Geliştirilmesi Çalışmaları (1923-1938), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Elazığ.
• Durmuş, M. N. (2019), Sağlık Bakanlığı Teşkilat Yapısı, Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 5(2), 216-229.
• Erençin, A. & Yolcu, (2008), Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Dönüşümü ve Yerinden Yönetim, MEMLEKET Siyaset Yönetim, 3(6), 118-136.
• Erginöz, H. (1988), Türkiye’de Sağlık İdaresi. Ekrem K.U. (Ed.) Dünya’da ve Türkiye’de 1850 Yılından Sonra Tıp Dallarındaki İlerlemelerin Tarihi içinde (174-185), İstanbul: Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları.
• Eryılmaz, B. (2002), Bürokrasi ve Siyaset: Bürokratik Devletten Etkin Yönetime, İstanbul: Alfa Yayınevi.
• Gökçay, İ. (1992), Ulusal Sağlık Kongresi ve Sağlık Reformu, Toplum ve Hekim Dergisi, 7(50), 2-3.
• Günday, M. (2011), İdare Hukuku, Ankara: İmaj Yayınları.
• Hayran, O. (2017), Sağlık Reformlarının Başarısı Açısından Desantralizasyon Resantralizasyon Döngüsü ve Ülkemizdeki Durum, Journal of Biotechnol and Strategic Health Research, 1(1), 1-6
• Johnson, R. W. & Minis Jr., H. P. (1996), Toward Democratic Decentralization: Approaches to Promoting Good Governance, Research Triangle Institute. Accessed online in March 2020 http://www.rti.org/pubs/Toward_demo_decen.pdf
• Kolehmainen-Aitken, R.L.(2004), Decentralization of the Health Sector, Jennie L. & Jessica S. (Ed.), in the Decentralization Briefing Notes (57-61), World Bank Institute WBI Working Papers in colloboration with PREM network. Accessed online in March 2020 at https://siteresources.worldbank.org/WBI/Resources/wbi37142.pdf
• Lamba, M. (2014), Yeni Kamu Yönetimi Perspektifinden Türkiye’de Kamu Yönetimi Reformları: Genel Gerekçeler Üzerinden Bir İnceleme, SDÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3), 135-152
• Lamba, M., Altan, Y., Aktel, M. & Kerman, U. (2014), Sağlık Bakanlığı’nda Yeniden Yapılanma: Yeni Kamu Yönetimi Açısından Bir Değerlendirme, Amme İdaresi Dergisi, 47(1), 53-78
• Maino, F., Blomqvist, P., Bertinato, L., Santasusagna, L. B., Garrido, R. M. U. & Shishkin, S. (2007), “Effects of Decentralization and Recentralization on Political Dimensions of Health Systems”, Decentralization in Health Care (Edt: Saltman, B.R. & Bankauskaite, V. & Vrangbaek, K.), World Health Organization European Observatory on Health Systems and Policies Series, Open University Series, UK.
• Osborne, D. & Gaebler, T. (1993), Reinventing Government, How the Entrepreneurial Spirit is Transforming the Public Sector, Plume, USA.
• Övgün, B. & Küçük, A. (2013), Sağlık Hizmetlerinde Yeniden Ölçeklendirme: Bölge Uygulamaları, Amme İdaresi Dergisi, 46(1), 57-80
• Özer, M. A. (2005), Yeni Kamu Yönetimi Teoriden Uygulamaya, Ankara: Plantin Yayınları.
• Öztürk, H. & Şaylıgil, Ö. (2017), Bir Hekim ve Politika Adamı: Dr. Behçet Uz ve Sağlık Politikaları, İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi, 7(2), 77-85.
• Rondinelli, D. A. (1981), Government Decentralization in Comparative Perpective: Theory and Practice in Developing Countries, International Journal of Administrative Sciences, 47(2), 133-145.
• Rondinelli, D.(2004), What is Decentralization?, Jennie L. & Jessica S. (Ed.), in the Decentralization Briefing Notes (2-5), World Bank Institute WBI Working Papers in colloboration with PREM network. Accessed online in March 2020 at https://siteresources.worldbank.org/WBI/Resources/wbi37142.pdf
• Saltman, R. B. & Figueras, J. (1997), European Health Care Reform (Analysis of Current Strategies), World Health Organization Regional Office for Europea, WHO Regional Publications, European Series, No. 72
• Saltman, R. B. (2008), Decentralization, Re-centralization and Future European Health Policy, European Journal of Public Health, 18(2), 104-106
• Saylam, A. & Öktem, M. K. (2015), Türk Kamu Yönetiminde Hizmet Bakanlığı Modeliyle Yeniden Yapılanma: Retrospektif Bir Yaklaşım mı?, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 5, 1-20.
• Sezer, Ö. & Vural, T. (2010), Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Devletin Değişen Rolü ve Merkezi Yönetim ile Yerel Yönetimler Arasında Yetki ve Görev Paylaşımı, Maliye Dergisi, 159, 203-219
• Sobacı, Z. M., Miş, N. & Köseoğlu, Ö. (2018), Türkiye’nin Yeni Yönetim Modeli ve Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı, SETA Perspektif Dergisi, 206, 1-6
• Tatar, M. (1993), Desantralizasyon ve Sağlık Reformları: Türk Sağlık Sisteminde Yeni Yapılanma Modeline Teorik Bir Bakış, Amme İdaresi Dergisi, 26(4), 137-151
• Tekir, S. (2019), Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekaleti’nin Kuruluşu ve Erken Cumhuriyet Dönemindeki Faaliyetleri (1920-1930), Belgi Dergisi, Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, 2(18), 1301-1326
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/who.tr.mfa, 30.03.2019.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (1992a), 1.Ulusal Sağlık Kongresi 23-27 Mart 1992: Sağlık Reformu Çerçeve Taslağı, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (1992b), Türkiye Sağlık Reformu Sağlıkta Mega Proje, Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (1993a), Ulusal Sağlık Politikası, SB Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (1993b), Sağlık Reformu ile İlgili Kanun Tasarısı Taslakları ve Gerekçeleri, Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2003), Sağlıkta Dönüşüm Programı. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/Yayin/134, 23 Mart 2020
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2008), Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Temel Sağlık Hizmetleri: 2002-2008, Sağlık Bakanlığı Yayını.
• Topkaya, Özgür (2016), Sosyal Politika Bağlamında Dünyada Sağlık Politikalarının Tarihsel Gelişimi, SDÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 707-722
• Ünal, A. & Tagiyev, R. (2016), Sağlık Sisteminde Desantralizasyon: Türkiye ve Azerbaycan Sağlık Sistemleri Üzerine Bir İnceleme, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, CİEP Özel Sayısı, 479-497
• WHO/UNICEF (1978), Alma-Ata 1978 Primary Health Care, Geneva.