Bilimsel İdealizasyon Yöntemine Giriş: Aristoteles ve Galilei Örneği

Yıl 2024, , 783 - 801, 30.09.2024

Fikri Gül , Karani Kağan Badem

https://doi.org/10.20981/kaygi.1479613

Öz

Bilimde olguları açıklayabilmek adına kullanılan pek çok modelleme yöntemi bulunmaktadır. Bunlardan biri de bu çalışmanın konusunu oluşturan bilimsel idealizasyonlardır. Bilimsel idealizasyonlar gerek karmaşıklığı gidererek konuyu basitleştirmek ve daha anlaşılır hale getirmek gerekse de çözüm alınamayan noktalarda ilerleme kaydedebilmek için başvurulan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktalardır. Bilim tarihinde sıklıkla başvurulduğunu gördüğümüz bu yöntemi iki büyük felsefeci ve bilim insanının bakış açısından incelemeye tabi tutacağız. İlk olarak Aristoteles’ten yola çıkarak incelemeye alınan konudan ilgisi olmadığı düşünülen unsurların elenmesi şeklinde bir idealizasyon kullanımına değinecek, devamında ise Galilei ile ele alınan konuda yer alan unsurları manipüle etme şeklinde olan idealizasyon kullanımına değineceğiz. Bu noktalara paralel olarak bilim tarihi ve felsefesi çalışmalarında oldukça önemli bir yere sahip olduğunu düşündüğümüz idealizasyon kavramının pozitif bir statüye sahip olduğunu da göstermiş olacağız. Bu çalışmadaki amacımız bir yandan hem bilim tarihinde hem de bilim felsefesinde önemli bir yer tutan idealizasyon kavramını açıklığa kavuşturmak, bir yandan da genelde bilimsel modellere özelde ise idealizasyona dair incelemelerde sınırlı sayıda çalışmaya sahip literatüre katkıda bulunmak olacaktır.

Anahtar Kelimeler

İdealizasyon, Bilimsel Model, Bilim Felsefesi, Aristotelesçi İdealizasyon, Galileici İdealizasyon

Introduction to the Method of Scientific Idealization: The Case of Aristotle and Galilei

Öz

There are many modeling methods to explain phenomena in the field of science. One of these is scientific idealization, which is the subject of this study. Scientific idealizations are a method used both to simplify the complexity of the subject matter and to make it more understandable, as well as to make progress in areas where solutions cannot be obtained. We will examine this method, which we see frequently used in the history of science, from the perspective of two great philosophers and scientists. We will first discuss the use of idealization with Aristotle in the form of eliminating factors that are considered irrelevant to the subject under examination, and then we will discuss the use of idealization with Galilei in the form of manipulating factors in the subject under examination. In correspondingly with these points, we will show that the concept of idealization, which we think has a very important place in the history and philosophy of science studies, has a positive status. In this study, our aim is to clarify the notion of idealization, which has an significant place in the history and philosophy of science, on the other hand, to contribute to the limited literature on scientific models in general and idealization in particular

Anahtar Kelimeler

Idealization, Scientific Model, Philosophy of Science, Aristotelian Idealization, Galilean Idealization.

Kaynakça

• Aristoteles (2023). Gökyüzü Üzerine (çev. S. Babür), Ankara: Dost Kitabevi.
• Aristotle (1939). On The Heavens (çev. W. K. C. Guthrie), Cambridge: Harvard University Press.
• Boyle, R. (1660). New Experiments Physico-Mechanicall, Touching the Spring of the Air, and its Effects, Oxford: H. Hall for Tho. Robinson.
• Brown, J. R. (1991). The Laboratory of the Mind: Thought Experiments in the Natural Sciences, New York: Routledge.
• Çevik, A. (2022). Bilimsel İdealizasyonlar. Mediterranean Journal of Humanities, XII (2022) 11-23.
• Frigg, R., Hartmann, S. (2020). Models in Science. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2020 Edition) (ed. E. N. Zalta), https://plato.stanford.edu/archives/spr2020/entries/models-science/
• Galilei, G. (1954). Dialogues Concerning Two New Sciences (çev. H. Crew & A. Salvio), New York: The Macmillan Company.
• Galilei, G. (1960). The Assayer. The Controversy on the Comets of 1618: Galileo Galilei, Horatio Grassi, Mario Guiducci, Johann Kepler (çev. & ed. S. Drake), University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 151-336.
• Galilei, G. (2011). İki Yeni Bilim Üzerine Diyaloglar (çev. Y. Çevik), Ankara: Elips Kitap.
• Galilei, G. (2020a). İki Büyük Dünya Sistemi Hakkında Diyalog (çev. R. Aşçıoğlu), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Galilei, G. (2020b). Yıldızlardan Gelen Haber (çev. K. A. Çetinalp), İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Gilbert, J. K., Boulter, C. J., Rutherford, M. (1998). “Models in explanations, Part 1: Horses for courses?” International Journal of Science Education, 20 (1), 83-97.
• Gilbert, J. K. (2004). Models and Modelling: Routes to More Authentic Science Education. International Journal of Science and Mathematics Education, 2 (2), 115-130.
• Gilbert, S. W. (2011). Models-Based Science Teaching, Arlington:NSTA Press.
• Ladyman, J. (2008). Idealization. The Routledge Companion to Philosophy of Science (ed. S. Psillos, M. Curd), Routledge, Abingdon.
• Lawler, I. (2022). Scientific progress and idealisation. New Philosophical Perspectives on Scientific Progress (ed. Y. Shan), Routledge, New York, 332-355.
• Locke, J. (2013). İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme (çev. V. Hacıkadiroğlu), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• McMullin, E. (1985). Galilean Idealization. Studies in History and Philosophy of Science Part A, 16 (3), 247-273.
• Mendel, G. J. (2008). Experiments in Plant Hybridisation (çev. W. Bateson), New York: Cosimo Classics.
• Newton, I. (1728). A Treatise of the System of the World (çev. A. Motte), London: Printed for F. Fayram.
• Ptolemy (1984). Ptolemy's Almagest (çev. G. J. Toomer), London: Duckworth.
• Potochnik, A. (2017). Idealization and the aims of science, Chicago: The University of Chicago Press.
• Ruttkamp, E. (2002). A Model Theoretic Realist Interpretation of Science, London: Kluwer Academic Publishers.
• Sarı, M. A. (2010). Francis Bacon ve Galileo’nun Bilim ve Yöntem Tasarımları. Felsefe Dünyası, 52(2), 208-229.
• Topdemir, H. G. (1997). Galileo ve Modern Mekaniğin Doğuşu. Felsefe Dünyası, 24 (1), 42-52.
• Weisberg, M. (2007). Three Kinds of Idealization. The Journal of Philosophy, 104 (12), 639–659.
• Yardımcı, A. B. (2020). Norton-Brown Tartışması Bağlamında Bilimsel Düşünce Deneyleri. Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 10 (4) :1235-1255.