Ricoeur’ün Hermenötiğinde Merkezdışı Özne

Yıl 2015, Sayı: 24, 1 - 21, 30.04.2015

Selami Varlık

https://doi.org/10.20981/kuufefd.81372

Cited By: 1

Öz

Ricoeur, ele aldığı semboller hermenötiği, yorum felsefesi veya başkalık sorunu gibi farklı konularda kendine has bir özne felsefesi oluşturmuştur. Onun temel özelliği, hem Descartes’tan gelen egemen özne fikrine hem de Nietzsche veya Heidegger’de karşılaştığımız öznenin reddine karşı çıkmasıdır. Ricoeur’ün öznesi, kimliğini bir metnin başkalığı dolayımıyla kazanan “merkezdışı” bir özne, bir “yaralı” Cogito’dur. Bu çalışmanın ilk amacı Ricoeur’ün, yorumlayan özneye metnin karşısında nasıl ikincil bir pozisyon kazandırdığını incelemektir. Ricoeur’e göre, merkezî ve birincil olan metin, yorum esnasında benin (le moi) değişimine yol açar, ve öznenin, metni kendi önyargılarına indirgemesine engel olur. Ancak, çalışmanın ikinci bölümünde görüleceği gibi Ricoeur, özne fikrini tamamen yok etmez. Bu geleneği sorgulamasına rağmen, refleksif felsefeye bağlı kalan filozof, özne anlayışına dirimselci bir boyut kazandırır. Ricoeur’e göre kendi (le soi) olarak düşünülen özne, yorumlama sürecinin başında değil, bir proje olarak sonunda yer alır. Değişmesine rağmen, özünde taşıdığı başkalık sayesinde kendiliğini muhafaza eder. Bu bağlamda, yorum felsefesindeki merkezdışı özne fikrini, başkalık kuramında anlatısal kimliğin taşıdığı idem/ipse farkı çerçevesinde değerlendirmek gerekmektedir. Bu şekilde hem kendinin, hem metnin ve hem de ötekinin başkalığıyla yüzleşen merkezdışı özne fikriyle Ricoeur, bir yorumlama etiğinin zeminini hazırlar.

Anahtar Kelimeler

Kendi; Yaralı Cogito; Metnin Dünyası; Mesafe; Başkalık; İmgelem; Etik

Kaynakça

• ABEL Olivier, “La métaphore, réponse et question”, Le livre de traverse. De l’exégèse biblique à l’anthropologie, ss. 23-41, yay. Olivier Abel, Françoise Smyth, Paris, Cerf, 1992.
• ACAR VANLEENE, S. Meltem (2011a) Paul Ricoeur’de Kendiliğe İlişkin Bir Sorgulama Olarak “Anlatısal Kimlik” Sorunu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi, Ankara.
• ACAR VANLEENE, S. Meltem (2011b) “Paul Ricoeur’de Kendilik Bağlamında Anlatısal Kimlik Kavramı”, Felsefelogos, 41/2011: 209-221.
• AMHERDT, F.-Xavier (2004) L’herméneutique philosophique de Paul Ricoeur et son importance pour l’exégèse biblique. En débat avec la New Yale Theology School, Önsöz P. Secretan, Paris/Saint-Maurice (İsviçre): Cerf.
• ARİSTOTELES, Nikhomakhos’a Etik (Ethika Nikomakheia), çev. Zeki Özcan, Bursa: Sentez Yayıncılık, 2014.
• CHAUVET, L.-Marie (2011) “Incidences de la pensée philosophique de P. Ricoeur sur la théologie contemporaine”, Le Portique [online], 26, 2011, yayın 11 Şubat 2013, okuma 14 Eylül 2014, saat 16.00, http://leportique.revues.org/2512.
• ÇİFTÇİ, Erdem (2007) “İlkesiz Etiğin Öznesi”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 4/2007 Güz: 93-103.
• DURSUN, Yücel (2004) “Gadamer'in Hakikat Anlayışının iki Kaynağı ve Hermeneutik’in Görevi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21 (1)/2004: 219-230.
• EFLÂTUN (1990) Phaidros, çev. Hamdi Akverdi, Istanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• FREGE, Gottlob (1971), “Sens et dénotation”, Écrits logiques et philosophiques, ss. 102-126, derleme ve çev. Claude Imbert, Paris: Seuil.
• FREY, Daniel (2008) L’interprétation et la lecture chez Ricoeur et Gadamer, Paris: PUF.
• FRYE, Northrop (2007) Büyük Şifre, çev. Selma Aygül Baş, İstanbul: İz Yayıncılık.
• GADAMER, H.-Georg (2009) Hakikat ve Yöntem, 2. c., çev. Hüsamettin Arslan, İsmail Yavuzcan, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• GREİSCH, Jean (2006) Entendre d’une autre oreille. Les enjeux philosophiques de l’herméneutique biblique, Paris: Bayard.
• GREİSCH, Jean (1995) (yay.) Paul Ricoeur. L’herméneutique à l’école de la phénoménologie, Paris: Beauchesne.
• GREİSCH, Jean (2001) Paul Ricoeur. L’itinérance du sens, Grenoble: Millon.
• HEİDEGGER, Martin (2008) Varlık ve Zaman, çev. Kaan H. Ökten, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• HİRSCH, E. Donald (1967) Validity in Interpretation, New Haven: Yale University Press.
• JEANROND, W. Günter (1995) “Les déplacements de l’herméneutique au xxe siècle”, Quand interpréter c’est changer. Pragmatique et lectures de la Parole, ss. 15-31, Pierre Bühler, Clairette Karakash (yay.), Cenevre: Labor et Fides.
• JOY, Morny (2011) “Encountering Otherness”, Continental Philosophy and Philosophy of Religion, ss. 221-246, Morny Joy (yay.), Springer: New-York.
• MICHEL, Johann (2004) “Le modernisme paradoxal de Paul Ricoeur”, Archives de Philosophie, 67 (4)/2004: 643-657.
• PARFIT, Derek (1986) Reasons and Persons, New-York: Oxford University Press.
• PLATON (2013) Phaidon, çev. F. Akderin, İstanbul: Say Yayınları.
• RİCOEUR, Paul (1986a) A l’école de la phénoménologie, Paris: Vrin.
• RİCOEUR, Paul (1967) “Autonomie et obéissance”, Cahiers d'Orgemont, 59/1967: 3-22.
• RİCOEUR, Paul (2010a) Başkası Olarak Kendisi, çev. Hakkı Hünler, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• RİCOEUR, Paul (1969) Le conflit des interprétations. Essais d’herméneutique, Paris: Seuil.
• RİCOEUR, Paul (1991a) From Text to Action. Essays in Hermeneutics, II, çev. Kathleen Blamey, John B. Thompson, Evanston (İllinois): Northwestern University Press.
• RİCOEUR, Paul (1986b) Du texte à l’action. Essais d’herméneutique, II, Paris: Seuil.
• RİCOEUR, Paul (2010b) Écrits et conférences 2. Herméneutique, der. Daniel Frey, Nicolas Stricker, Paris: Seuil.
• RİCOEUR, Paul (1991b) “Éthique et morale”, Lectures 1. Autour du politique, ss. 256-269, Paris: Seuil.
• RİCOEUR, Paul (1995a) “Expérience et langage dans le discours religieux”, Paul Ricoeur. L’herméneutique à l’école de la phénoménologie, ss. 159-179, J. Greisch (yay.), Paris: Beauchesne.
• RİCOEUR, Paul (2012) Hafıza, Tarih, Unutuş, çev. M. Emin Özcan, İstanbul: Metis Yayınları.
• RİCOEUR, Paul (1995b) “Les paradoxes de l’autorité”, Philosophie, Bulletin de Liaison des professeurs de philosophie de l’académie de Versailles, C.R.D.P., 7, Subat/1995: 6-12.
• RİCOEUR, Paul (1959) Philosophie de la volonté I. Le Volontaire et l’Involontaire, Paris: Aubier-Montaigne.
• RİCOEUR, Paul (1960) Philosophie de la volonté II. Finitude et culpabilité II. La symbolique du mal, Paris: Aubier.
• RİCOEUR, Paul (1995c) Réflexion faite. Autobiographie intellectuelle, Paris: Esprit.
• RİCOEUR, Paul (2006) Yoruma Dair: Freud ve Felsefe, çev. Necmiye Alpay, İstanbul: Metis Yayınları.
• RİCOEUR, Paul (2009) Yorumların Çatışması: Hermenoytik Üzerine Denemeler, 1. c., çev. Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• RİCOEUR, Paul (2007) Zaman ve Anlatı: Zaman-Olayörgüsü-Üçlü Mimesis, 1. c., çev. Mehmet Rifat, Sema Rifat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• RIFAT, Mehmet (2008) “‘Daha Iyi Anlamak Için Daha Fazla Açiklamak’ Isteyen Bir Yorumbilimci: Paul Ricoeur – Okuma Notlari”, Cogito 56/2008: 51-58.
• RIZVANOGLU, Eren (2008) “Ricoeur’de Söylem, Yorum, Metin ve Anlam”, Cogito 56/2008: 218-234.
• RORTY, Richard (2010) “Freud ve Ahlak Düsüncesi”, çev. Banu Tümkaya, ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 3(2)/Temmuz 2010: 1-27.
• TATAR, Burhanettin (1999) Felsefi Hermenötik ve Yazarın Niyeti. Gadamer versus Hirsch, Ankara: Vadi Yayınları.