İmgelemden Anlatıya Tarihsel Düşünmenin Formları

Yıl 2014, Sayı: 23 - Kaygı (23) 2014, 49 - 74, 30.10.2014

Mehmet Büyüktuncay

https://doi.org/10.20981/kuufefd.90272

Cited By: 2

Öz

Tarihyazımında geçmişe ait eylem ve yaşantıların temsil edilme imkânı bu eylem ve olayların tarih yazarının zihninde aslına en yakın olarak canlandırılmasına bağlıdır. Bu durum ise tarih felsefesi için sorunlu bir konudur. Geçmişe ait olanın aslına özdeş ya da benzer biçimde zihinde yeniden canlandırılıp metinsel olarak temsil edilmesi durumunda tarihsel düşünmenin en kullanışlı araçları imgelem ve tarihsel anlatı formlarıdır. Tarihsel metinler bu araçlar dolayısıyla geçmişi yeniden canlandırma işlevini yerine getirirken birer yapıntı karakteri kazanmaktadır. Bu sayede de tarihsel düşünme üslup sorununa bağlanmış olur. Tarihsel düşünme ve tarihyazımının imge ve anlatıyı kullanma üslupları ise geçmişe bakarken epistemolojik olarak farklı açıklama olanaklarını beraberinde getirir. Aynı zamanda tarihsel imgelem ve anlatı tarihsel olguları bilgiye dönüştürmenin yanı sıra tarih yazarının kendi eyleminin üzerine düşünmesine de imkân tanırlar. Dolayısıyla tarihsel düşünmenin bu formları refleksiyonlu bir tarihsel düşünmeyi de mümkün kılar. Bu çalışma tarihsel düşünme formlarının yarattığı tarihsel açıklama biçimlerine R. G. Collingwood’un tarihsel imgelem kuramı, H. G. Gadamer’in tarihsel anlama ve tarihsel etkin bilinç çözümlemesi ile P. Ricoeur’ün anlatısal tarih yaklaşımı doğrultusunda eleştirel bir bakış getirmeyi amaçlamaktadır. Anlama ve yorumlamaya dayalı bir tarihsel düşünmeye önem veren bu üç filozofun birbirleriyle olan etkileşimleri tarihsel düşünme yetisinin ilişkilendiği kaynakları açığa çıkarmakla birlikte tarihsel bilince dair bir refleksiyon imkânı yaratmakla da tarih felsefesinde geçmişin yeniden-canlandırılması konusuna geniş bir açılım sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

A priori İmgelem; Tarihsel Düşünme; Yeniden-canlandırma; Kapsüllenme; Tarihsel Etkin Bilinç; Mimesis; Olayörgüsü

Kaynakça

• AYSEVENER, Kubilay (2001) Collingwood’un Tarih Felsefesi, Ankara: İmge Kitabevi.
• CLARK, Stephen (1990) Paul Ricoeur, London: Routledge.
• COLLINGWOOD, R. G. (1996) Bir Özyaşamöyküsü, Çev. Ayşe Nihal Akbulut, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• COLLINGWOOD, R. G. (2013) Tarih Tasarımı, 5. Basım, Çev. Kurtuluş Dinçer, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• GADAMER, Hans-Georg (2009) Hakikat ve Yöntem, Cilt II, Çev. H. Arslan ve İ. Yavuzcan, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• HEGEL, Georg Wilhelm Friedrich (2006) “Dünya Tarihi Felsefesi” Çev. Doğan Özlem, içinde Tarih Felsefesi: Seçme Metinler, Ankara: Doğu Batı Yayınları. s. 156-170.
• HOGAN, J. P. (1989) Collingwood and Theological Hermeneutics, Lanham: University Press of America.
• McINTYRE, Kenneth B. (2008) “Historicity as Methodology or Hermeneutics: Collingwood’s Influence on Skinner and Gadamer”, Journal of the Philosophy of History 2, s. 138-166. www.brill.nl/jph DOI: 10.1163/187226308X315013
• PETIT, Maria Villela (1989), “Thinking History: Methodology and Epistemology in Paul Ricoeur’s Reflections on History from History and Truth to Time and Narrative”, The Narrative Path: The Later Works of Paul Ricoeur, Ed. T. Peter Kemp ve David Rasmussen, Massachusetts: The MIT Pres. s.?
• RICOEUR, Paul (2007) Zaman ve Anlatı 1: Zaman, Olayörgüsü, Üçlü Mimesis, Çev. M. Rifat ve S. Rifat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• RICOEUR, Paul (2009) Zaman ve Anlatı 2: Tarih ve Anlatı, Çev. Mehmet Rifat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• RICOEUR, Paul (2013) Zaman ve Anlatı 4: Anlatılan (Öykülenen) Zaman, Çev. U. Öksüzan ve A. Altınörs, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• SIMMS, Karl (2003) Paul Ricoeur, London: Taylor&Francis. (elektronik kitap).
• WHITE, Hayden (2008) Metatarih: Ondokuzuncu Yüzyıl Avrupası’nda İmgelem, Çev. Mehmet Küçük, Ankara: Dost Kitabevi.