Eleştirel Felsefesi Bağlamında Kant’ın “Transendental Estetik”i

Yıl 2013, Sayı: 20 - Kaygı (20) 2013, 41 - 64, 15.04.2013

Ümit Öztürk

Öz

Kant’ın Saf Aklın Eleştirisi’nin en önemli bölümlerinden biri, uzay ve zamanın aklî değil fakat saf duyusal temsiller olduğunun savunulduğu “Transendental Estetik”tir. Kant, duyusallığın söz konusu saf formlarının, sentetik a priori yargıların aslî kaynağı, diğer bir deyişle de, matematik ve doğa bilimlerinin epistemik koşulu olduğunu iddia eder. Dahası ona göre, insanın öznel yapısının bu formları, nesnelerin olanaklılık şartı olarak kabul edilmelidir. Bu anlayış, bilindiği üzere, Kant’ın transendental idealizminin özünü teşkîl eder ve görünüşler ile kendinde şeyler arasındaki temel bir ayrımı açığa çıkarır.
Bu çalışmada, ilk olarak “Transendental Estetik”in ana argümanları derinlemesine bir biçimde çözümlenecektir. İkinci olarak, Kant’ın “Estetik”deki temel ayrımlarının eleştirel felsefe bakımından yeri saptanarak, bu ayrımların sonraki yapıtlarına giden yolda gördüğü işlev irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Transendental İdealizm; Görü (Anschauung); Duyusal ve Aklî Temsiller; Görünüş; Kendinde Şey

Kaynakça

• ALLISON, H. E. (1983) Kant's Transcendental Idealism: An Interpretation and Defense, New Haven & London: Yale University Press.
• ALTINÖRS, Atakan (2009) İdealar ve Dil Bağlamında Locke ile Leibniz, Ankara: Eflatun Yayınevi.
• AYVERDİ, İlhan (2005) Misalli Büyük Türkçe Sözlük, 3 cilt, İstanbul: Kubbealtı Yayıncılık.
• BROAD, C. D. (1978) Kant. An Introduction, ed. C. Lewy, London: Cambridge University Pres.
• BUROKER, J. V. (2006) Kant's Critique of Pure Reason: An Introduction, Cambridge: Cambridge University Press.
• CAYGILL, Howard (1995) A Kant Dictionary, USA: Blackwell Publishing.
• ÇİTİL, Ayhan A. (2002) “Kant’ın Transandantal Felsefesinde Schein Kavramının Sinn ve Bedeutung Kavramlarıyla Temellendirilmesi”, FelsefeLogos, 19/2002: 87-97.
• ÇİTİL, Ayhan A. (2012) Matematik ve Metafizik – Kitap I: Sayı ve Nesne (Kant’ın Transandantal Düşüncesinin Derinleştirilmesi Yoluyla Nesne-Merkezli Bir Matematik Felsefesinin Geliştirilmesi), İstanbul: Alfa Yayınları.
• DESCARTES, Rene (1985) The Philosophical Writings of Descartes, Volume I, translated by J. Cottingham, R. Stoothoff, D. Murdoch, Cambridge University Press.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2008) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 25. Baskı, yay. haz. Aydın Sami Güneyçal, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• FINDLAY, J. N. (1981) Kant and the Transcendental Object: A Hermeneutic Study, Oxford: Clarendon Press.
• GARDNER, S. (1999) Routledge Philosophy Guidebook to Kant and the Critique of Pure Reason, London & New York: Routledge.
• GÖZKÂN, Bülent (2002) “Kant’ın Metafizik ve Akıl Eleştirisi Üzerine”, Yeditepe’de Felsefe, 1/2002: 21-79.
• GUYER, Paul (1992) The Cambridge Companion to Kant, ed. Paul Guyer, Cambridge: Cambridge University Press.
• HEIDEGGER, Martin (1997) Phenomenological Interpretation of Kant’s Critique of Pure Reason, trans. Parvis Emad & Kenneth Maly, Indiana: Indiana University Press.
• HUME, David (1976) İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, çev. Oruç Aruoba, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• KANT, Immanuel (1990) Immanuel Kants gesammelte Schriften, Hrsg.: Bd. 1-22 Preussische Akademie der Wissenschaften, Bd. 23 Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin, ab Bd. 24 Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, Berlin, 1900ff [“AA”].
• KANT, Immanuel (1992) Critique of Pure Reason, trans. by Norman Kemp Smith, Macmillan [“KrV”].
• KANT, Immanuel (1993) Arı Usun Eleştirisi, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi [“KrV”].
• KANT, Immanuel (1994) Pratik Aklın Eleştirisi, çev. İoanna Kuçuradi, Ülker Gökberk, Füsün Akatlı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları [“KpV”].
• KANT, Immanuel (1995a) Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena, çev. İoanna Kuçuradi & Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları [“Prol”].
• KANT, Immanuel (1995b) Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi, çev. İoanna Kuçuradi, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları [“GMS”].
• KANT, Immanuel (1997) Practical Philosophy, ed. by Mary J. Gregor, introduction by Allen W. Wood, Cambridge University Press.
• KANT, Immanuel (1999) Critique of Pure Reason, ed. & trans. by Paul Guyer & Allen W. Wood, Cambridge University Press [“KrV”].
• KANT, Immanuel (2002) Theoretical Philosophy after 1781, ed. & trans. by Henry Allison & Peter Heath, Cambridge University Press.
• KEMP SMITH, Norman (2003) A Commentary to Kant’s Critique of Pure Reason, London: Macmillan.
• LEIBNIZ, G. W. (1988) Discourse on Metaphysics and Related Writings, ed. & trans. by R. N. D. Martin & Stuart Brown, Manchester: Manchester University Press.
• LEIBNIZ, G. W. (2011) Monadoloji ve İlgili Yazılar, Mektuplar, der. & çev. Devrim Çetinkasap, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• LOCKE, John (1975) An Essay Concerning Human Understanding, ed. Peter H. Nidditch, Oxford: Clarendon Press.
• KOVANLIKAYA, Aliye (2002) A Critical Approach to Kant's Conception of Experience in View of Leibniz's Ontology, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KOVANLIKAYA, Aliye (2006) “Kant’ta Aklî Görünün İptâline Dair,” Immanuel Kant. Muğla Üniversitesi Uluslararası Kant Sempozyumu Bildirileri, ed. Nebil Reyhani, ss. 77-83, Ankara: Vadi Yayınları.
• PARSONS, Charles (1992) “Transcendental Aesthetic,” The Cambridge Companion to Kant, ed. Paul Guyer, pp. 62-100, Cambridge: Cambridge University Press.
• PATON, H. J. (1936) Kant's Metaphysic of Experience, Vol. I, London: G. Allen & Unwin.
• REYHANİ, Nebil (2006) Muğla Üniversitesi Uluslararası Kant Sempozyumu Bildirileri, ed. Nebil Reyhani, Ankara: Vadi Yayınları.
• WOOD, Allen W. (2005) Kant, USA: Blackwell Publishing.
• WOOD, Allen W. (2009) Kant, çev. Aliye Kovanlıkaya, Ankara: Dost Kitabevi.