Çizgisel Tarihe Karşı Çıkışları Bağlamında Spengler ve Toynbee’nin Döngüsel Tarih Yaklaşımları

Yıl 2013, Sayı: 20 - Kaygı (20) 2013, 239 - 252, 15.04.2013

Eren Rızvanoğlu

Öz

Yirminci yüzyıla değin, genel olarak egemenliğini sürdürmüş olan çizgisel tarih yaklaşımı, yirminci yüzyılın başında, özünde yatan ilerlemeci ve erekselci bakış açısı nedeniyle, Spengler ve Toynbee tarafından eleştirilmiştir. Her iki düşünür de ilerlemeci yaklaşımların yerine, tarihte sürekli yineleyen döngüler arayan bir başka yaklaşımı geçirmeye çalışmışlardır. Bu çabalarında genel olarak doğa bilimlerinin yöntemine öykünmüşlerdir. Bu yönde Batı merkezli dünya algısının karşısında, tüm kültür ve uygarlıkları içeren modeller ortaya koymaya çalışmışlardır. Bunu yaparken kaba bir pozitivizme batmakla suçlanmış olan her iki düşünür, söyledikleri kadar söylemlerindeki kötümser ve Batıya yönelik tespitleriyle değerlendirilmiştir. Bununla birlikte bu makalede her iki düşünür çizgisel tarihe karşı çıkışları bağlamında kendi döngüsel tarih anlayışları içerisinde ele alınmıştır. Böylece Spengler ve Toynbee’nin döngüsel tarih yaklaşımlarını açık kılmak suretiyle, onlara getirilebilecek eleştiriler de ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Spengler; Toynbee; Döngüsel Tarih; Çizgisel Tarih; İlerleme

Kaynakça

• AYSEVENER, Kubilay (1989) O. Spengler, A. Toynbee ve Yirminci Yüzyılda Döngüsel Tarih Anlayışına Dönüşün Nedenleri, Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• CARR, E. Hallett (1996) Tarih Nedir?, Çev. Misket Gizem Gürtürk, İstanbul: İletişim Yayınları.
• CARR, E. Hallett., FONTANA, J. (1992) Tarih Yazımında Nesnellik ve Yanlılık, Çev. Özer Ozankaya, Ankara: İmge Kitabevi.
• COLLİNGWOOD, R. George (2007) Tarih Tasarımı, Çev. Kurtuluş Dinçer, Ankara: Doğubatı Yayınları.
• HENTCH, Thierry (1996) Hayali Doğu, Çev. Aysel Bora, İstanbul: Metis Yayınları.
• HUGHES, H. Stuart (1985) Toplum ve Bilinç, Çev. Güzin Özkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• KOSELLECK, Reınhart (2007) İlerleme, Çev. Mustafa Özdemir, Dost: Ankara.
• ÖZLEM, Doğan (1996) Tarih Felsefesi, İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• PERRY, Marvin (1996) Arnold Toynbee and the Western Tradition, New York: Peter Lang Publishing.
• SOROKİN, A. Pıtırım (1972) Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri, Çev. Mete Tunçay, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• SPENGLER, Oswald (1997) Batının Çöküşü, Çev. G.Scagnamillo, Nuray Sengelli, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TOYNBEE, Arnold (1962) Tarih Üzerine İki Konferans, Çev. Özcan Başkan, İstanbul: Fakülteler Matbası.
• TOYNBEE, Arnold (1975) Tarih Bilinci, Çev. Murat Belge, İstanbul: Bateş Yayınları.
• TOYNBEE, Arnold (1992) Change and Habbit, Oxford: Oneworld Publication Press.
• TOYNBEE, Arnold (2004) Uygarlık Yargılanıyor, Çev. K. Yargıcı, M. A. Yalman, İstanbul: Ötüken Yayınevi.