Kierkegaard ve Heidegger’de Ölümün Eksistensiyal-Ontolojik Çözümlemesi

Yıl 2016, Sayı: 27, 127 - 150, 30.10.2016

Hüseyin Aydoğdu

https://doi.org/10.20981/kaygi.286906

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmamızda hayat ve varlıkla iç içe olan ölüm fenomeninin bilim ve dinde olduğu kadar felsefede de temel bir problem olduğunu egzistansiyalist felsefenin iki farklı kanadını temsil eden Kierkegaard ve Heidegger felsefelerinden hareketle göstermeyi ve tartışmayı amaçladık. Felsefede ölümün idealist, realist, materyalist, fenomenalist ve düalist sorgulamaları olduğu kadar eksistensiyal sorgulaması da vardır. Hatta eksistensiyal sorgulamalar diğerlerinden daha dikkat çekici ve daha geniş yer tutmaktadır. Egzistansiyalist filozoflar “Ölüm nedir?” sorusuna farklı yanıtlar verseler de hepsi için insan her an ölmekte olan varlıktır. İnsan bu durumu hayatın bir gerçeği olarak görüp hangi durumda ve koşulda olursa olsun onu fark etmesi ve her kavramı ve sorunu ölümle birlikte düşünmesi gerekir. Kierkegaard, ölüm kavramı başta olmak üzere özgürlük, seçim, endişe, kaygı, korku, umutsuzluk, ironi, etik, estetik gibi birçok kavramı eksistensiyal eksende yorumlayan ilk filozoftur. Ona göre ölüm, önceden hissedilebilen ve hayatı değiştirebilen bir fenomendir. Ancak ölüm bir son değil hayata bir geçiştir. Heidegger’de de ölüm varlıkla iç içedir. Varlığın temelini açığa vuran ölümdür. Ölüm insan varlığının bütün olanakları içinde en gerçek olanıdır. İnsan doğumdan itibaren kaçınılmaz olarak ölüme doğru ilerleyen bir varlıktır. Bundan dolayı ölüm insan varlığının en belirgin özelliği olup Dasein’ın varoluşunun sonunu hazırlayan bir fenomendir. Kısaca Kierkegaard ve Heidegger’e göre ölüm insanın en kişisel olanağı olup bedensel fonksiyonların durması değil bir varoluşsal süreçtir, hayatın ve başkalarının varlığından haberdar olmaktır. Başka bir deyişle ölüm ne hayatın sona ermesidir, ne de yok oluştur, aksine ölüm bireysel varoluşun ve hayatın anlamının farkına varılıp anlamlandırıldığı eksistensiyal-ontolojik bir fenomendir. Varlık ve varoluş ancak hayat ve ölümle anlam ve değer kazanmaktadır. Böylelikle filozoflarımızın felsefelerinde ölüm, varlığı ve varoluşu açığa vuran temel fenomen olup hayatı tamamlayıcı bir yöndür.

Anahtar Kelimeler

Kierkegaard, Heidegger, Hayat, Ölüm, Varoluş, Eksistensiyal-Ontoloji

Kaynakça

• AKDEMİR, Ebamüslim (2010) İnsan Felsefesi –Epiktetos ve Marcus Aurelius Örneği–, İstanbul: Birey Yayıncılık.
• AMES, T. Roger (2006) “Klasik Taoculukta Dönüşüm Olarak Ölüm”. Malpas, Jeff – Solomon, Robert C. (Editörler), Ölüm ve Felsefe (Çeviren: Nur Küçük) İçinde, (ss. 119–142), İstanbul: İthaki Yayınları.
• BARRETT, William (2003) İrrasyonel İnsan (Çeviren: Salih Özer), Ankara: Hece Yayınları.
• BAUMAN, Zygmunt (2000) Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri (Çeviren: Nurgül Demirdöven), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BOLLNOW, Otto Friedrich (2004) Varoluş Felsefesi –Kierkegaard-Hiedegger-Jaspers– (Çeviren: Medeni Beyaztaş), İstanbul: Efkâr Yayınları.
• BÜYÜKDÜVENCİ, Sabri (1999) “Ölümlerden “Ölüm” Beğen!” Düşünen Siyaset, Sayı: 4, ss. 37–46.
• ÇÜÇEN, A. Kadir (2000) Heidegger’de Varlık ve Zaman, Bursa: Asa Kitabevi.
• HEIDEGGER, Martin – Fink, Eugen (2006) Herakleitos Üzerine Dersler (Çeviren: İbrahim Görener), İstanbul: Kesit Yayınları.
• HEIDEGGER, Martin (1994) Metafizik Nedir? (Çeviren: Yusuf Örnek), Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• HEIDEGGER, Martin (1997) Özdeşlik ve Ayrım (Çeviren: Necati Aça), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• HEIDEGGER, Martin (1998) Tekniğe İlişkin Soruşturma (Çeviren: Doğan Özlem), İstanbul: Paradigma Yayınları.
• HEIDEGGER, Martin (2002) ““Hümanizm” Üzerine Mektup”. Heidegger, M. – Sartre, J. P. – Eliot, T. S. – Babbit, Irving, Hümanizmin Özü (Çeviren ve Yayına Hazırlayan: Ahmet Aydoğan) İçinde, (ss. 37–95), İstanbul: İz Yayıncılık.
• HEIDEGGER, Martin (2008) Varlık ve Zaman (Çeviren: Kaan H. Ökten), İstanbul: Agora Kitaplığı.
• HERAKLEITOS (2005) Fragmanlar (Çeviri ve Yorumlar: Cengiz Çakmak), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• HIGGINS, Kathleen (2006) “Ölüm ve İskelet”. Malpas, Jeff – Solomon, Robert C. (Editörler), Ölüm ve Felsefe (Çeviren: Nur Küçük) İçinde, (ss. 86–106), İstanbul: İthaki Yayınları.
• HORWITZ, Tem (2006) “Ölümüm”. Malpas, Jeff – Solomon, Robert C. (Editörler), Ölüm ve Felsefe (Çeviren: Nur Küçük) İçinde, (ss. 21–40), İstanbul: İthaki Yayınları.
• HUSSERL, Edmund (1950) Idées directrices pour une phénoménologie (Fransızcaya Çeviren: Paul Ricoeur), Paris: Éditions Gallimard.
• İNAM, Ahmet (1999) “Olabileceğini Olmada Ölümün Yeri” Düşünen Siyaset, Sayı: 4, ss. 17–23.
• JAMESON, Fredric (2004) Biricik Modernite –Şimdinin Ontolojisi Üzerine İnceleme– (Çeviren: Sami Oğuz), Ankara: Epos Yayınları.
• KIERKEGAARD, Søren (1990) Korku ve Titreme (Çeviren: N. Ekrem Düzen), İstanbul: Ara Yayıncılık.
• KIERKEGAARD, Søren (1996) Başta Çıkarıcının Günlüğü (Çeviren: Süha Sertabiboğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• KIERKEGAARD, Søren (2000) Kahkaha Benden Yana (Çeviren: Nedim Çatlı), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• KIERKEGAARD, Søren (2001) Ölümcül Hastalık Umutsuzluk (Çeviren: M. Mukadder Yakupoğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• KIERKEGAARD, Søren (2005) Günlükler ve Makalelerden Seçmeler (Çeviren: İbrahim Kapaklıkaya), İstanbul: Anka Yayınları.
• KIERKEGAARD, Søren (2012) Meseller (Derleyen ve Çeviren: Osman Çakmakçı), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• KIERKEGAARD, Søren (2013) Aforizmalar (Çeviren: Nur Beier), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• KIERKEGAARD, Søren (2014) Tekerrür –Deneysel Psikolojiye Tehlikeli Bir Teşebbüs– (Çeviren: Zeynep Talay), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• KRAUS, Peter (2006) “Ölüm ve Metafizik –Hiçlik Üzerine Varlığın Anlamı Üzerine Heidegger–”. Malpas, Jeff – Solomon, Robert C. (Editörler), Ölüm ve Felsefe (Çeviren: Nur Küçük) İçinde, (ss. 194–220), İstanbul: İthaki Yayınları.
• LOPTSON, Peter (2006) “Ölüm Çatışkısı”. Malpas, Jeff – Solomon, Robert C. (Editörler), Ölüm ve Felsefe (Çeviren: Nur Küçük) İçinde, (ss. 264–295), İstanbul: İthaki Yayınları.
• MALPAS, Jeff (2006) “Ölüm ve Bir Yaşamın Bütünlüğü”. Malpas, Jeff – Solomon, Robert C. (Editörler), Ölüm ve Felsefe (Çeviren: Nur Küçük) İçinde, (ss. 235–263), İstanbul: İthaki Yayınları.
• MONTAIGNE (2006a) Denemeler –Bütün Denemeler 1– (Çeviren: Hüsen Portakal), İstanbul: Cem Yayınevi.
• MONTAIGNE (2006b) Denemeler –Bütün Denemeler 3– (Çeviren: Hüsen Portakal), İstanbul: Cem Yayınevi.
• NIETZSCHE, Friedrich Wilhelm (1996) Zerdüşt Böyle Diyordu (Çeviren: Osman Derinsu), İstanbul: Varlık Yayınları.
• ÖZKAN, Senail (2013) Ölüm Felsefesi –Mısır’da, Upanişadlar’da, Budizm’de ve Hıristiyanlık’ta–, İstanbul: Ötüken Neşriyat A. Ş.
• PARKES, Graham (2006) “Ölüm ve Ayrılma –Montaigne, Zen, Heidegger ve Diğerleri–”. Malpas, Jeff – Solomon, Robert C. (Editörler), Ölüm ve Felsefe (Çeviren: Nur Küçük) İçinde, (ss. 165–193), İstanbul: İthaki Yayınları.
• PLATON (1993) Sokrates’in Savunması (Çeviren: Teoman Aktürel). Platon, Diyaloglar 1 İçinde, (ss. 11–39), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• SARAÇBAŞI, M. Ertuğrul (Hazırlayan) (2001) Damıtılmış Sözler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• SOLL, Ivan (2006) “Ölümün İddia Edilen Önemsizliği Üzerine”. Malpas, Jeff – Solomon, Robert C. (Editörler), Ölüm ve Felsefe (Çeviren: Nur Küçük) İçinde, (ss. 52–85), İstanbul: İthaki Yayınları.
• SOLOMON, Robert C. (2006) “Ölüm Fetişizmi, Marazi Tekbencilik”. Malpas, Jeff – Solomon, Robert C. (Editörler), Ölüm ve Felsefe (Çeviren: Nur Küçük) İçinde, (ss. 296–343), İstanbul: İthaki Yayınları.
• TAŞDELEN, Vefa (2004) Kierkegaard’ta Benlik ve Varoluş, Ankara: Hece Yayınları.
• TÜRK DİL KURUMU (1998) Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YOUNG, Julian (2006) “Ölüm ve Asıllık”. Malpas, Jeff – Solomon, Robert C. (Editörler), Ölüm ve Felsefe (Çeviren: Nur Küçük) İçinde, (ss. 221–234), İstanbul: İthaki Yayınları.