Aristoteles’te Sanatın Neliği ve İşlevi

Yıl 2012, Sayı: 19 - Kaygı (19) 2012, 27 - 35, 15.10.2012

Hülya Yetişken

Öz

Bu makalenin ana amacı, Aristoteles’in sanatın neliği ile işlevi konusundaki görüşünü, bu ikisi arasındaki ilgileri kurarak ve buradaki ortak temellerin neler olduğunu göstererek irdelemektir. Aristoteles’in sanatın işlevi konusundaki derin görüşünün temelinde, onun sanatın neliğine ilişkin düşünceleri ve belirlemeleri yer almaktadır. Bu ikisi arasında kurulacak bağın temelinde ise duyusallığa bağlı sığ bir duygusallık ve yarar etkili sıradan hazlar değil, öğrenme, tanıma, anlama, bilme gibi etkinlikler ve kafaca gelişmiş bir kişinin karakterine ilişkin olan bir beğeninin varlığı yer almaktadır. Öyle ki, Aristoteles, sanata özgü hoşlanmanın ve sanata özgü bilginin özelliği konularında sanatla felsefe arasında benzerlik kurmaktadır. O, bir taklit olan sanat yapıtlarından hoşlanmanın ve bu hoşlanmayla birlikte günlük yaşamdaki duyguların değişerek dönüşmesinin temeline de öğrenme ve bilme etkinliklerini koymuştur. Buradaki hoşlanmaya temel olan bilginin özelliği ise bunun olanaklar bütününe ilişkin bir bilgi olmasıdır. Bu özelliği ile sanat, insana, yaşantılara ve eylemlere ilişkin olan çeşitli olanakların bilgisini vermektedir. Aristoteles’in görüşünde sanatın nesnesinin ve bilgisinin bu şekilde geniş kapsamlı ve felsefi temelli bir özelliğe sahip olması, onun sanatın işlevine ilişkin görüşünün boyutlarını da genişleterek evrensel olana açmaktadır. Aristoteles, sanatın haz vermenin yanında insana olan etkisiyle ilgisinde daha yüksek bir değerin taşıyıcısı olduğuna işaret etmektedir. Ona göre, sanatın üstün değeri, karaktere ve eyleme ilişkin olarak çeşitli zihin durumları yaratabilme ve de insanlarda doğru ve etik olan yönünde bir yatkınlık meydana getirebilme işlevinde bulunur. Makalenin devamında, Aristoteles’in sanatın bu işlevine ve insan üzerindeki etkisine ilişkin görüşünün zengin boyutları, aynı zamanda, katharsis, hamartia, insan sevgisi gibi kavramlarla olan ilgisi de kurularak, gösterilmeğe çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, Sanatın Neliği, Sanatın Nesnesi, Sanatın Bilgisi, Sanatın İşlevi ve İnsana Etkisi

Kaynakça

• ARİSTOTELES (2005) Poietika, (Çeviren: Nazile Kalaycı), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• ARİSTOTELES (1975) Politika, (Çeviren: Mete Tuncay), İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• ARİSTOTELES (1995) Retorik, (Çeviren: Mehmet. H. Doğan), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• PLATON (1971) Devlet, (Çeviren: S.Eyüboğlu, M. A. Cimcoz), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• PLATON (2007) Yasalar, (Çeviren: Candan Şentuna – Saffet Babür), İstanbul, Kabalcı Yayınları
• ROSS, W.D. (1993) Aristoteles, (Çev. Ahmet Arslan), İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• ŞENER, Sevda (1982) Dünden Bugüne Tiyatro, Adam Yayınları.