Thomas Kuhn’un Paradigma Kavrayışı Üzerine Analitik Bir İrdeleme

Yıl 2012, Sayı: 19 - Kaygı (19) 2012, 173 - 191, 15.10.2012

Ümit Öztürk

Öz

Thomas Kuhn, Bilimsel Devrimlerin Yapısı adlı kitabıyla bilim felsefesi çalışmalarında yeni bir çığır açmıştır. Özellikle klasik bilim algısına yönelik karşı çıkışları ve bilimsel sürecin kırılma noktaları üzerine olan vurgusu, metnin 1962 tarihli ilk basımından günümüze değin hâlâ yoğun bir biçimde tartışılmaktadır. Bilindiği üzere bilimsel etkinliği esasen olağan bilim ve devrim dönemleri üzerinden karakterize eden Kuhn’un çalışması “paradigma” terimini eksen kabul eder. Bununla birlikte terimin söz konusu kitapta son derece geniş bir fenomen örgüsünü adlandırmak için kullanılması, “paradigma” terimi hakkında adeta bir mitolojinin doğmasına neden olmuştur. Dahası Kuhn, özellikle 60’ların sonu ve 70’lerde terimin anlam katmanlarını berraklaştırmak için yeni bir dizi tanım sunma cihetine gitmiş ve bu husus tartışmaları daha da alevlendirmiştir.

Bu çalışmanın hedefi, Thomas Kuhn’un “paradigma” kavramını analitik bir düzlemde incelemektir. Bu çerçevede, gerek Kuhn’un 1962 tarihli Bilimsel Devrimlerin Yapısı, gerekse de ilgili sonraki çalışmaları üzerinden, “paradigma” terimi derinlemesine çözümlenecek ve açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Thomas Kuhn, Bilimsel Devrimlerin Yapısı, Paradigma, Disipliner Matris, Örneklik

Kaynakça

• DEMİR, Ömer (2000) Bilim Felsefesi, 2. Basım, Ankara: Vadi Yayınları.
• EARMAN, J. (1993) “Carnap, Kuhn, and the Philosophy of Scientific Methodology”, World Changes, ed. P. Horwich, pp. 9-36, Cambridge: MIT Press.
• FRIEDMAN, Michael (1991) “The Re-Evaulation of Logical Positivism”, The Journal of Philosophy, Vol. 88, No. 10, Eighty-Eight Annual Meeting American Philosophical Association, Eastern Division, (Oct., 1991), pp. 505-519.
• FRIEDMAN, Michael (2002) “Kant, Kuhn, and the Rationality of Science”, Philosophy of Science, Vol. 69, Iss. 2, (June, 2002), pp. 171-190.
• HOYNINGEN-HUENE, Paul (1992) “The Interrelations between the Philosophy, History and Sociology of Science in Thomas Kuhn’s Theory of Scientific Development”, The British Journal for the Philosophy of Science, Vol. 43, No. 4, (Dec., 1992), pp. 487-501.
• IRZIK, Gürol (2002) “Carnap and Kuhn: A Belated Encounter”, In the Scope of Logic, Methodology and Philosophy of Science, Vol. II, eds. P. Gardenfors, J. Wolenski and K. Kijina-Placek, pp. 603-620, Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
• IRZIK, Gürol & Teo GRÜNBERG (1995) “Carnap and Kuhn: Arch Enemies or Close Allies?”, The British Journal for the Philosophy of Science, Vol. 46, No. 3, (Sep., 1995), pp. 285-307.
• IRZIK, Gürol & Teo GRÜNBERG (1998) “Whorfian Variations on Kantian Themes: Kuhn’s Linguistic Turn”, Studies in History and Philosophy of Science, Vol. 29, No. 2, pp. 207-221.
• KUHN, Thomas S. (1970) The Structure of Scientific Revolutions, 2nd Edition, Enlarged, Chicago: The University of Chicago Press.
• KUHN, Thomas S. (1977) The Essential Tension: Selected Studies in Scientific Tradition and Change, Chicago: The University of Chicago Press.
• KUHN, Thomas S. (1994) Asal Gerilim. Bilimsel Gelenek ve Değişim Üzerine Seçme İncelemeler, çev. Yakup Şahan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• KUHN, Thomas S. (1995) Bilimsel Devrimlerin Yapısı, çev. Nilüfer Kuyaş, 4. Basım, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• LAKATOS, Imre & Alan MUSGRAVE (1974) Criticism and the Growth of Knowledge (Proceedings of the International Colloqium in the Philosophy of Science, London, 1965), ed. I. Lakatos ve A. Musgrave, London: Cambridge University Press.
• LAKATOS, Imre & Alan MUSGRAVE (1992) Bilginin Gelişimi ve Bilginin Gelişimiyle İlgili Teorilerin İncelenmesi, ed. I. Lakatos & A. Musgrave, çev. Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• MASTERMAN, Margaret (1974) “The Nature of a Paradigm”, Criticism and the Growth of Knowledge (Proceedings of the International Colloqium in the Philosophy of Science, London, 1965), ed. I. Lakatos ve A. Musgrave, pp. 59-89, London: Cambridge University Press.
• MASTERMAN, Margaret (1992) “Paradigmanın Doğası”, Bilginin Gelişimi ve Bilginin Gelişimiyle İlgili Teorilerin İncelenmesi, ed. I. Lakatos ve A. Musgrave, çev. Hüsamettin Arslan, ss. 70-110, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• NICKLES, Thomas (2000) “Kuhnian Puzzle Solving and Schema Theory”, Philosophy of Science, Vol. 67, Supplement. Proceedings of the 1998 Biennial Meetings of the Philosophy of Science Association. Part II: Symposia Papers (Sep., 2000), pp. 242-255.
• NICKLES, Thomas (2002) “Normal Science: From Logic to Case-Based and Model-Based Reasoning”, Thomas Kuhn, ed. Thomas Nickles, pp. 142-177, New York: Cambridge University Press.
• REISCH, A. George (1991) “Did Kuhn Kill Logical Empiricism?”, Philosophy of Science, Vol. 58, No. 2, (Jun., 1991), pp. 264-277.