Bilginin İmkânı Problemi: Gazali Örneği

Yıl 2012, Sayı: 18 - Kaygı (18) 2012, 197 - 208, 15.04.2012

Ferhat Ağırman Ahmed Türkmetin

Öz

Gazali bilginin temellendirilmesi ve kaynağının neliği hakkında felsefi sisteminde tutarlı bir düşünce ortaya koyar. Onun açısından ilk sorun bilginin neliğinden daha ziyade bilginin kaynağıdır. Gazali, tecrübi bilgiyle aklın zorunlu olarak kabul ettiği bilgilerin bilgi olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceğini sorgulayarak işe başlar. Sorunu ilk aşamada tecrübi bilgiyi ele alarak çözmeye çalışan Gazali, bu bilgi türünün yanıltıcı olduğunu düşünür. Yanıltıcı olan şey ise nesnel olarak bilginin kaynağı olamaz. Hemen arkasından Gazali aklı ele alır. Çünkü akıl duyu verilerine nazaran daha üstündür. Fakat akıl da bu sorgulamada Gazali’yi aradığı tatmine ulaştırmaz. Çünkü akıl insana aynı anda iki çelişik şeyi birden verebilir ya da var olmayan bir şeyi zihinde tasavvur ettirebilir. Bilgiyi elde edebilmemizin iki koşulu olan, duyu verilerine ve akla güvenilmezse bilgi nasıl elde edilebilir? Bilginin elde edilmesi mümkün değil midir? Mutlak bilginin imkanı üzerine başlattığı zihinsel diyalektik sonucunda içinden çıkılmaz bir şüpheye düşen Gazali bu halden zihni kurtarmanın gerekliliğine inanır. Bunun ancak ve ancak Tanrı’nın insanın kalbine doğurduğu nur ile olacağını, kişinin bilgiyi böyle bir süreç sonucunda elde edebileceğini savunur. Bu ise sezgi bilgisidir.

Anahtar Kelimeler

Tecrübi Bilgi, Akıl, Yakini Bilgi, Sezgi

Kaynakça

• Aster, E. von, (1943) Felsefe Tarihi Dersleri 1, Çev. Macit Gökberk, İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası.
• Bolay, S. H. (1980) Aristo Metafiziği ile Gazzali Metafiziğinin Karşılaştırılması, İstanbul: Kalem Yayıncılık.
• Cevizci, A. (2008) Ortaçağ Felsefe Tarihi, Bursa: Asa Kitabevi.
• Gazali, (1972) Dalaletten Hidayete, Çev. Ahmed Suphi Furat, İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Gazali, İhyau’ Ulumi’d-Din, Cilt 1-1, Çev. Ahmed Serdaroğlu, İstanbul: Kutup Yıldızı Yayınları.
• Gazali, (1990) İhyau’ Ulumi’d-Din, Cilt 3, Çev. Mehmed A. Müftüoğlu, Yeniden Tetkik ve Tashih Eden: A. Fikri Yavuz, İstanbul: Tuğra Neşriyat.
• Gazali, (1971) Mukaddes Merdivenler (Mearicül’Kuds), Çev. Yaman Arıkan, İstanbul: Eskin Matbaası.
• Gazali, (1963) Oğlum, Çev. Ahmet Serdaroğlu, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları,.
• Gazali, (2010) Yol, Bilgi ve Varlık, Çev. A. Cüneyd Köksal, İstanbul: Sufi Kitap Yayıncılık.
• Gökberk, M. (2005), Felsefe Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi,.
• Kur’an’ı Kerim’in Türkçe Anlamı (2001), Nahl 16’ 78, Ömer Dumlu, Hüseyin Elmalı, İzmir: İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Platon, (1990) Theaitetos, Çev. Macit Gökberk, İstanbul: M.E.B. Yayınları.