Kant ve Lyotard’da Bir Farklılık Politikası Olarak Yüce

Yıl 2017, Sayı: 28, 81 - 95, 30.04.2017

Özcan Yılmaz Sütçü

https://doi.org/10.20981/kaygi.308635

Öz

Bu makalede Lyotard’ın Kant’ın yüce (sublime) kavramını yeniden ele aldığı Lessons on the Analytic of the Sublime metninden hareketle “yargılama nedir” sorusuna odaklanılmıştır. Lyotard’ın Kant’a olan ilgisinin kaynağında, modern dünyanın birçok alanda yaşadığı “yargı krizi” vardır. Modernistler, bu yargı krizinden ortak duyu (sensus communis) kavramı ile yeni bir çıkış yolu ararken Lyotard gibi postmodern filozoflar, yargının çoğulluğuna kapı açan “yüce” kavramıyla bir çıkış ararlar. Lyotard, “yüce duygusu” ile Kant’ın felsefesinde “bütünlük ideasi”na yol açan yargıyı aşmaya çalışır. Lyotard yüce duygusunda, düşüncedeki farklılığı ya da düşünce yetilerindeki “adaleti” bulur. Kant yüce kavramıyla aklın düzenleyici ve bütünleştirici idealarını devre dışı bırakarak onun kendi güç ve imkânları ile karşılaşmasını gündeme getirmişti. Aklın kendi gücü ve imkânlarıyla karşılaşması bir “idea”ya ulaşmaktan ziyade hayranlık ve korku ile karışık bir “coşku”ya yol açar. Kant’a göre bu coşku, yüce bir varlık karşısında yaşanır. Ancak Fransız devrimi gibi hayal gücünün sınırlarının zorlandığı ve hatta aşıldığı toplumsal durumlarda da böyle bir coşku yaşanabilir. Burada yüce, devrimin seyircisi konumundaki halkların içinde yeşeren duygudur. Lyotard ise politik bir olay karşısında yaşanan bu coşkuyu daha fazla ön plana çıkararak Kant’ın yüce kavramına yeni bir bakış açısı getirir.

Anahtar Kelimeler

Kant, Lyotard, Yüce, Yargılama Yetisi, Yargı Gücü

Kaynakça

• ALTUĞ, Taylan (1995) "Önyazı: Yargı ve Bilinç. Kant’ın Özne Felsefesi Üzerine." Kant’ın Eleştirel Felsefesi, İstanbul: Payel Yayınları.
• ARENDT, Hannah & BEİNER, Ronald (1989) Lectures on Kant's Political Philosophy. Chicago: University of Chicago Press.
• BENJAMIN, Andrew (ed.) (2012) .Judging Lyotard. London and New York: Routledge.
• DELEUZE, Gilles (1995) Kant’ın Eleştirel Felsefesi, çev. Taylan Altuğ, İstanbul: Payel Yayınları.
• DELEUZE, Gilles (2000) Kant üzerine Dört Ders, çev. Ulus Baker, Ankara: Öteki Yayınevi.
• KANT, Immanuel (1994) Pratik Aklın Eleştirisi, çev. Ioanna Kuçuradi, Ankara: TFK Yayınları.
• KANT, Immanuel (1998) Critique of the Pure Reason, trans. Paul Guyer & Allen W. Wood, Cambridges University Press.
• KANT, Immanuel (2007) Critique of Judgment, Trans. James Creed Meredith, New York: Oxford University Press.
• KANT, Immanuel (1979) The Conflict of Faculties, trans. Mary j. Newyork: Gregor, New York: Albaris Book.
• LYOTARD, J.F., THEBAUD J.L., (2014a) Hakkıyla, çev. Emine Sarıkartal, İstanbul: İthaki Yayınları.
• LYOTARD, Jean François (2014b) Coşku – Tarihin Kantçı Kritiği- çev. Emine Sanrıkartal, İstanbul: İthaki Yayınları.
• LYOTARD, J.F.; DERRİDA, J.; DESCOMBES, V.; KORTİAN, G.; LACOUE-LABARTHE, P.; NANCY, J.L., (2015) Yargılama Fakültesi, çev. Nami Başer, Melih Başaran, Emine Sarıkartal İstanbul: İthaki Yayınları.
• LYOTARD, Jean François, (2003) “Sensus Communis”, Trans. Marian Hobson and Geoff Bennington, Judging Lyotard, Andrew Benjamin (edit.) London and New York: Routledge.
• LYOTARD, Jean François (1994) Lessons On the Analytic of the Sublime, trans. Elizabeth Rottenberg, Stanford – California: Stanford University Press.
• LYOTARD, Jean François (1983) The Differend: Phrases in Dispute (French: Le Différend) trans. George Van Den Abbeele. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• LYOTARD, Jean-François (1990) “Postmodern nedir sorusuna cevap” çev. Dumrul Sabuncuoğlu Postmodernizm, Necmi Zeka (edit), İstanbul: Kıyı Yayınları.
• MALPAS, Simon (2003) Jean.François Lyotard, New York: Routledge.
• NANCY, J.Luc (2003) A Finite Thinking, Simon Sparks (Edit.) California: Stanford University Press.
• RANCİÈRE, Jacques (2012). Estetiğin Huzursuzluğu. Sanat Rejimi ve Politika. Çev. Aziz Ufuk Kılıç, İstanbul: İletişim Yayınları.