Hakikatin Neliği Hususunda Zihinsel Bir Düzenleme Faaliyeti Olarak Düşüncenin Ekonomisi İlkesi Ve Ernst Mach

Yıl 2018, Sayı: 30, 117 - 129, 30.04.2018

Serdar Saygılı

https://doi.org/10.20981/kaygi.410558

Öz

Ernst Mach, bilimi, görünüşler
dünyasının doğru bilgisinin elde edilmesinde rasyonel bir düzenleme aracı
olarak kabul etmiştir. Ayrıca bilimin, gerçek bilginin yegâne kaynağı olduğunu
belirtmiştir. Ona göre, görünüşler dünyasının zihinsel idealizasyonu kuramlar
tarafından sağlanmaktadır. Kuramlar, duyular yolu ile ulaşılan olgular ve
olaylar dünyasının mümkün zihinsel tasarımlarından meydana gelmiştir. Bu
zihinsel tasarımların en üst düzeydeki doğruluk kabullerini ise bilimsel
yasalar oluşturmaktadır. Bu bilimsel yasalar, sınırsız doğruluk değeri olan
mutlak betimlemeler değillerdir. Bununla birlikte Mach, görünüşler dünyasının
bilgisinin elde edilmesinde insanın biyolojik yapısından dolayı ekonomik
davrandığını belirtmiştir. Bunu düşüncenin ekonomisi veya düşüncenin tasarrufu
ilkesi olarak ifade etmiştir. Düşüncenin ekonomisi ilkesini ise görünüşler
dünyasının en az düşünce sarfiyatı ile en fazla genellilikleri elde etme çabası
olarak açıklamıştır. Dolayısıyla Mach, bilim ve felsefe üzerine geliştirdiği
fikirleri ile çağının sınırlarını aşarak etkisi günümüze kadar ulaşan öncü bir
filozoftur.

Anahtar Kelimeler

Ernst Mach, Bilim, Bilimsel Yasa, Düşüncenin Ekonomisi İlkesi, Hakikat

Kaynakça

• ADIVAR, Adnan (1969). İlim ve Din, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ASTER, Von, Ernst (1949). “Modern Fizik”, Felsefe Arkivi, 2(3)/1949: 98-106.
• DENKEL, Arda (2003). Düşünceler ve Gerçekler, İstanbul: Doruk Yayınları.
• EVERDELL, William (1998). The First Moderns: Profiles In The Origins Of Twentieth-Century Thought, Chicago: The University Of Chicago Press.
• FEYERABEND, Karl, Paul (1978). Science In A Free Society, London: Lowe& Brydone Ltd. Press.
• FEYERABEND, Karl, Paul (1987). Farewell To Reason, London&New York: New Left Books Press.
• FRANK, Philipp (1950). Modern Science And Its Philosophy, Cambridge: Harvard University Press.
• GÜZEL, Cemal (2011). “Emile Meyerson’un Bilim Tasarımı”, Folklor Edebiyat, 17(65)/2011: 27-36.
• HOLTON, Gerald (1993). Science And Anti Science, London: Harvard University Press.
• HEMPEL, Carl (1966). Philosophy Of Natural Science, New Jersey: Prentice Hall Inc.
• İNAM, Ahmet (1986). “Bilimi Eleştirmek”, Elektrik Mühendisliği Dergisi, 330-331/1986: 41-47.
• KABADAYI, Talip (2004). “Kuramdan Bağımsız Gözlem ve Deney Dili Olanaklı mıdır?” Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2/2004: 29-44.
• KOÇABAŞ, Şakir (2013). Fizik ve Gerçeklik: Bilim Felsefesine Kavramsal Bir Yaklaşım, İstanbul: Küre Yayınları.
• LADYMAN, James (2002). Understanding Philosophy Of Science, London&New York: Taylor &Francis Group.
• LAKATOS, Imre (1978). The Methodology Of Scientific Research Programmes, Cambridge: Cambridge University Press.
• LAKATOS, I and P. FEYERABEND (1999). For And Against Method: Including Lakatos Lectures On Scientific Method And The Lakatos-Feyerabend Correspondence, Ed. Matteo Motterlini, Chicago&London: University Of Chicago Press.
• LECOURT, Dominique (2003). Proletarian Science?: The Case of Lysenko, London: Humanities Press.
• LECOURT, Dominique (2013). Bilim Felsefesi, Ankara: Kültür Kitaplığı Dost Kitabevi Yayınları.
• LOSEE, John (2001). A Historical Introduction To The Philosophy Of Science, Fourth Edition, New York: Oxford University Press.
• MACH, Ernst (1895). Popular Scientific Lectures, Ed. Thomas J. Mccormack, Chicago: The Open Court Publishing Company.
• MACH, Ernst (1911). History And Root Of The Principle Of The Conservation Of Energy, Chicago&London: Kegan Paul, Trench, Trubner Company.
• MACH, Ernst (1914). The Analysis Of Sensations: And The Relation Of The Physical To The Psychical, Chicago & London: The Open Court Publishing Company.
• MACH, Ernst (1916). Principles Of The Theory Of Heat, Dordrecht: Published By D. Reidel Publishing Company.
• MACH, Ernst (1919). The Science Of Mechanics: A Critical And Historical Account Of Its Development, The Third Edition, Chicago&London: The Open Court Publishing Company.
• MACH, Ernst (1926). The Principles of Physical Optics: An Historical and Philosophical Treatment, London: Methuen&Company Ltd.
• MACH, Ernst (1976). Knowledge And Error, Dordrecht-Holland: D. Reidel Publishing Company.
• MACH, Ernst (1997). “A New Sense”, Galileo’s Commandmend: An Anthology Of Great Science Writing-1897, First Printing, Ed. Edmund Blair Bolles, New York: W. H. Freeman.
• MACH, Ernst (1998). “Araştırmanın Amacı”, Bilgi ve Betimleme: Pozitivizm ve Ernst Mach Üstüne, derl&çev. Ömer Naci Soykan, ss. 199-200, İstanbul: Küyerel Yayınları.
• OESER, Erhard (1991). “Bilgide İlerleyişin Teknolojisi Olarak Bilim Felsefesi”, Felsefe Arkivi, 28/1991: 139-146.
• ÖZCAN, Zeki (2012). “Viyana Çevresinin Dönemleri”, Viyana Çevresi: Felsefede Son Büyük Dönemeç, derl&çev. Zeki Özcan, ss. 1-72, Ankara: Birleşik Yayınevi.
• ÖZLEM, Doğan (1982). “Bilgi ve Bilimde Olguculuk: Tarihselcilik Tartışması Üzerine”, Yazko Felsefe Yazıları, 4. Kitap.
• ÖZLEM, Doğan. (2010). Bilim Felsefesi, İstanbul: Notos Kitap.
• PEARSON, Karl (1900). The Gramer Of Science, Second Edition, London: Adam And Charles Press.
• POPPER, Karl (2005). The Logic of Scientific Discovery, London&New York: Taylor&Francis Group Press.
• PRESTON, John (1997). Feyerabend: Philosophy, Science and Society, Cambridge: Polity Press.
• PSİLLOS, Stathis (2007). Philosophy of Science A–Z, Edinburgh: Edinburgh University Press.
• SOYKAN, Ömer Naci (1994). “Ernst Mach'da Bilginin Biyolojik Antropolojik Temeli”, Felsefe Dünyası Dergisi, 13/1994: 21-30.
• SOYKAN, Ömer Naci (1998). Bilgi ve Betimleme: Pozitivizm ve Ernst Mach Üstüne, İstanbul: Küyerel Yayınları.
• STADLER Friedrich (2003). “What Is The Vienna Circle? Some Methodological And Historiographical Answers”, ed. Friedrich Stadler, pp. XI-XXIII, New York: Kluwer Academic Publishers.
• THİLLY, Frank (1924). A History Of Philosophy, New York: Henry Holt And Company.
• URAL, Şafak (1984). “Felsefî Açıdan Bilim”, Felsefe Arkivi, 24/1984: 27-53.
• URAL, Şafak (2011). Basitlik İlkesi, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• YILDIRIM, Cemal (1993). “Bilim Felsefesinin İşlevi”, Felsefe Dünyası Dergisi, 8/1993: 11-16.
• WARTOFSKY, W, Marx (1976). “Philosophy And History Of Science”, Essays In Memory Of Imre Lakatos, Ed. Paul Feyerabend&Robert Cohen&Marx Wartofsky, pp. 727-728, Dordrecht: D. Reidel Publishing Company.
• WARTOFSKY W, Marx (1991). “How To Be A Good Realist”, Beyond Reason: Essays On The Philosophy Of Paul Feyerabend, Ed. Gonzalo Munévar, Boston&London: Kluwer Academic Publishers.
• WHEELER, Archibald, John (1980). Albert Einstein: 1879—1955, Washington: National Academy of Sciences Press.