Popper ve Kuhn Arasında: Imre Lakatos ve Bilimsel Metodoloji İçin Yeni Bir Öneri

Yıl 2018, Sayı: 30, 209 - 223, 30.04.2018

Seda Özsoy

https://doi.org/10.20981/kaygi.411074

Cited By: 5

Öz

Bilim olan ile bilim olmayan
arasındaki ayrımın nasıl yapılacağı sorununa ilişkin tartışmalar, 20. yüzyılın
bilim felsefecileri için öncelikli bir konuma sahip olmuştur. Bu noktada bilim
felsefesi litaretaründe ayrıcalıklı bir yeri bulunan Lakatos, bilim tarihini
iyi bilmenin gerekliliğini vurgulayarak yola çıkmış ve bilimi diğer
etkinliklerden ayırt etmemizi sağlayacak bir felsefi analiz işine girişmiştir.
Bu bağlamda düşünürün, Bilimsel Araştırma Programlarının Metodolojisi adlı
eseri, bilimsel rasyonalite gibi temel konuların anlaşılması açısından
incelenmeye değerdir. Bilimsel Araştırma Programlarının Metodolojisi’nde
Lakatos, Popper’ın ortaya attığı yanlışlamacılık fikrini, “dogmatik
yanlışlamacılık”, “metodolojik yanlışlamacılık” ve “sofistike yanlışlamacılık”
olmak üzere üçe ayırmış ve Kuhn’un Bilimsel Devrimlerin Yapısı’nda geliştirdiği
tarih tasarımıyla bir hesaplaşma gerçekleştirerek tarihsel olaylar silsilesi
içinde bilimsel rasyonalitenin nasıl geliştiğini açığa çıkarmaya çalışmıştır.
Lakatos’un öngördüğü bilimsel araştırma programının mantığına göre farklı
kuramlar bir araştırma programı çerçevesinde birbirine bağlanmakta, bütün
araştırmalar ortak bir “çekirdek” ekseninde birleşmektedir. Bu çalışmada, her
ne kadar yöntem konusunda bütünüyle tamamlanmış bir eseri söz konusu olmasa da
Lakatos’un bilimsel metodoloji için sunduğu yeni önerisi irdelenecektir. Çünkü
Lakatos, bu konunun ifrat ve tefrite düşmeden nasıl değerlendirileceğinin en
çarpıcı örneklerinden birini sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilim Felsefesi, Imre Lakatos, Bilimsel Araştırma Programlarının Metodolojisi

Kaynakça

• ASLAN, Hasan (2004). “Bilim Felsefesinin Tarihi”, Felsefe Ansiklopedisi, Cilt II, ed. Ahmet Cevizci, ss. 423-453, İstanbul: Etik Yayınları.
• ÇÜÇEN, A. Kadir (2012). Bilim Felsefesine Giriş, Bursa: Sentez Yayıncılık.
• FEYERABEND, Paul K. (1991). Yönteme Kaşı, çev. Ahmet İnam, İstanbul: Ara Yayıncılık.
• FEYERABEND, Paul K. (1992). “Uzmanlaşma Taraftarı İçin Teselliler”, Bilginin Gelişimi ve Bilginin Gelişimiyle İlgili Teorilerin İncelenmesi, ed. Imre Lakatos ve Alan Musgrave, çev. Hüsamettin Arslan, ss. 243-283, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• GÜZEL, Cemal (2013). Bilim Felsefesi, Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• HEMPEL, Carl G. (1966). Philosophy of Natural Science, New Jersey: Prentice Hall Publisher.
• KUHN, Thomas (1995). Bilimsel Devrimlerin Yapısı, çev. Nilüfer Kuyaş, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• LAKATOS, Imre & Alan MUSGRAVE (1992). Bilginin Gelişimi ve Bilginin Gelişimiyle İlgili Teorilerin Eleştirisi, çev. Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• LAKATOS, Imre (2014). Bilimsel Araştırma Programlarının Metodolojisi, çev. Duygu Uygun, İstanbul: Alfa Yayınları.
• MOLES, Abraham (2012). Belirsizin Bilimleri: İnsan Bilimleri İçin Yeni Bir Epistemoloji, çev. Nuri Bilgin, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ÖZTÜRK, Ümit (2016). “Rudolf Carnap”, Felsefe Tarihi III: XX Yüzyıl Filozofları, ed. A. Kadir Çüçen, ss. 30-60, İstanbul: Sentez Yayınları.
• POPPER, Karl R. (1998). Bilimsel Araştırmanın Mantığı, çev. İlknur Aka, İbrahim Turan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.