Nietzsche’nin Perspektivizmi ve Heidegger’in “Dünya” Kavramı: Kurosava’nın Raşomon’u Üzerinden Bir Birlikte Okuma

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 1, 145 - 169, 20.03.2024

Necdet Yıldız

https://doi.org/10.20981/kaygi.1391841

Öz

Bu yazıda Nietzsche’nin özellilke Türkçe literatürde sıklıkla ihmal edilen “perspektivizm” düşüncesini Heidegger’in felsefesinde son derece önemli bir yer tutan “dünya” kavramı ile birlikte Akira Kurosava’nın Raşomon adlı sinema filmi üzerinden okuyacağız. Böylelikle, hem Nietzsche felsefesinin bugün bile geçerliliğini koruduğu söylenebilecek özünü —yani, perspektivizm düşüncesini— açıklayıp yorumlayacağız; hem Heidegger’in “dünya” kavramının Nietzsche’nin perspektivizmi üzerinden nasıl okunabileceğini gösterecek ve onu Nietzsche’nin perspektivist diliyle yeniden anlatacağız; hem de Akira Kurosava’nın Raşomon adlı filminde bu felsefi temaların nasıl görünür kılınıp yeni sorularla derinleştirerek bir “video-felsefe” yaptığını ortaya koyacağız. Bu amaçlar doğrultusunda, ilk bölümde Nietzsche’nin perspektivizm düşüncesinin ne olduğunu anlatıp onu “ne olsa gider” türündeki rölativist anlayışlardan ayıracağız. İkinci bölümde Heidegger’in “dünya” kavramını nasıl incelediğini ve “dünya-içinde-varlık” fikrinin neden Nietzsche’deki perspektivizm düşüncesine paralel bir anlayış olduğunu ortaya koyacağız. Son olarak, bu iki düşünceye dair örnekleri Raşomon filminde sergilenen “tanıklık fenomenolojisi” ve bu fenomenolojinin akla getirdiği bazı felsefi pozisyonlar üzerinden birlikte okuyup, filmin bu felsefi tartışmayı nerelere doğru yönelttiğini soruşturacağız.

Anahtar Kelimeler

Perspektivizm, Dünya, Nietzsche, Heidegger, Raşomon.

Nietzsche’s Perspectivism and Heidegger’s Conception of “World”: A Reading Together through Kurosawa’s Rashomon

Öz

In this article, we will explore Nietzsche's concept of "perspectivism" in conjunction with
Heidegger’s concept of "World," using Akira Kurosawa's cinema film Rashomon as a lens. In doing
so, we will elucidate and interpret a concept that may be read as the essence of Nietzsche's
philosophy and as even relevant today—namely, perspectivism. Additionally, we will demonstrate
how Heidegger's concept of "World" can be understood through Nietzsche's perspectivism and
retell it in Nietzsche's perspectivist language. Furthermore, we will reveal how the film Rashomon
visually engages with these philosophical themes, deepening them with new questions and creating
an example of “video-philosophy.” In line with these objectives, in the first section, we will explain
what Nietzsche's perspectivism is and distinguish it from relativistic understandings in the form of
"anything goes." In the second section, we will examine how Heidegger investigates the concept of
"World" and demonstrate why the idea of "being-in-the-World"; aligns with Nietzsche's
perspectivism. Finally, we will examine examples of these two concepts together through the
“phenomenology of testimony,” which we argue is depicted in the film Rashomon and we will
explore how the film directs the philosophical discussion through the perspectives it introduces.

Anahtar Kelimeler

Perspectivism, World, Nietzsche, Heidegger, Rashomon.

Kaynakça

• Baç, M. ve Çömez, Ç. (2017) Truth, World, Constrained Realism: An Attempt at a Heideggerian Interpretation within the Framework of Contemporary Ontological Debates. Felsefi Düşün Dergisi 3 (8), 316-341.
• Baghramian, M. & Carter, J. A. (2022). Relativism. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2022 Edition), Edward N. Zalta (Ed.), Erişim Tarihi: 19.10.2023 (https://plato.stanford.edu/archives/spr2022/entries/relativism/).
• Demirer Sevimli, A. (2020). Yaratıcılık Bağlamında Sinema: Akira Kurosawa [Yayımlanış Doktora Tezi.]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Direk, Z. (2012). Çağdaş Felsefe II. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Erdem, H. S. (2007). Nietzsche'de Perspektivizm, Anlam ve Yorum. Van: Bilge Adam Yayınları.
• Heidegger, M. (2008). Varlık ve Zaman (çev. Kaan H. Ökten). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Lofgren, E. R. (2015) The Interstitial Feminine and Male Dominance in Rashōmon, Journal of Japanese and Korean Cinema, 7 (2), 113-132, Erişim Tarihi: 19.10.2023 DOI: 10.1080/17564905.2015.1087146
• Lofgren, E. R. (2016) Adapting Female Agency: Rape in The Outrage and Rashōmon. Adaptation 9(3), 284–306 Erişim: 19.10.2023. doi:10.1093/adaptation/apw024
• Nietzsche, F. (2010a). Güç İstenci (çev. N. Epçeli). İstanbul: Say Yayınları.
• Nietzsche, F. (2010b). Putların Alacakaranlığı: Ya da, Çekiçle Nasıl Felsefe Yapılır (çev. M. Tüzel). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nietzsche, F. (2016). İyinin ve Kötünün Ötesinde: Gelecekteki Bir Felsefeye Giriş (M. Tüzel, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öztürk, S. (2017). Sinema ve Felsefe İlişkisi Üzerine. SineFilozofi Dergisi, Cilt 2, Sayı 3: 177-198. Erişim Tarihi: 19.10.2023 (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/359682).
• Radzinski, I. M. (2023). The Rashomon Effect: Appropriations of Akira Kurosawa’s Cinematic Technique in Recent Cinema [Published Doctoral Dissertation] A&M University-Commerce, Texas. Erişim Tarihi: 19.10.2023 (https://digitalcommons.tamuc.edu/etd/1090/).
• Sinan, E. (2020). Akira Kurosawa Sinemasının Metinlerarasılık Bağlamında İncelenmesi [Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.]. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu. Erişim Tarihi: 19.10.2023 (https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/102718).
• Soysal, S. (2020). Nietzsche: Perspektivizm, Güç İstenci, Doğruluk. İstanbul: Say Yayınları.
• Uslu, A. (2020). Videofelsefe Manifestosu. SineFilozofi Dergisi 5 (9), 414-434. Erişim Tarihi: 19.10.2023 (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1164749).
• Westacott, E. (2023). Relativism. Internet Encyclopedia of Philosophy. Erişim Tarihi: 19.10.2023 (https://iep.utm.edu/relativi/).
• White, J. F. (2018). Heidegger's Conception of World and the Possibility of Great Art. The Southern Journal of Philosophy 56, 127-155. Erişim Tarihi: 19.10.2023 (https://doi.org/10.1111/sjp.12270).