The Intellectual Origins Of F.A. Hayek’s Method Of Evolutionary Rationalism

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 1, 255 - 285, 28.03.2025

Ekin Erdem

Öz

F.A. Hayek, a notable economic and political theoretician of the 20th Century, is one of those thinkers who have paid special attention to articulate their intellectual system with a specific historical and philosophical legacy. This legacy, which consists of various sources such as the English Common Law, the Scottish Enlightenment, the German Historical School of Law, and the Austrian School of Economics, was named by Hayek as “Evolutionary Rationalism”. In studies conducted on Hayek’s intellectual sources to date, the method of Evolutionary Rationalism, has often been addressed through its opposition to Cartesian Rationalism. In this study, it is argued that the aforementioned perspective can only explain a particular aspect of Hayek’s methodology. For as much as the method of Evolutionary Rationalism expresses an objection to Cartesian Rationalism, which derives its origins from the theory of Natural Law, it is also opposed to the social philosophies that are based on Postive Law. Therefore, in this study it is argued that it is more accurate to position this methodology within a triple distinction rather than a binary opposition.

Anahtar Kelimeler

Evolutionary Rationalism, Constructivist Rationalism, Natural Law, Positivism, Liberalism

F. A. Hayek’in Evrimsel Rasyonalizm Yönteminin Entelektüel Kaynakları

Öz

20. Yüzyıl’ın önde gelen iktisat ve siyaset teorisyenlerinden F. A. Hayek, düşünce sistemini belirli bir tarihsel ve felsefi mirasla eklemlendirmeye özel önem göstermiş düşünürlerden biridir. İngiliz Common Law geleneği, İskoç Aydınlanması, Alman Tarihçi Hukuk Okulu, Avusturya İktisat Okulu gibi farklı kaynaklardan oluşan bu miras, Hayek tarafından “Evrimsel Rasyonalizm” şeklinde adlandırılmıştır. Günümüze kadar Hayek’in düşünsel kaynakları üzerine yapılan çalışmalarda Evrimsel Rasyonalizm yöntemi, çoğu zaman Kartezyen Rasyonalizm olarak anılan bir diğer gelenekle olan karşıtlığı üzerinden ele alınmıştır. Bu çalışmada, adı geçen bakış açısının, düşünürün izlediği ve reddettiği felsefi geleneklerin sadece bir yönünü açıklayabildiği savunulmaktadır. Zira Evrimsel Rasyonalizm, kaynağını Doğal Hukuk’tan alan Kartezyen Rasyonalizm kadar, onun tam karşısında konumlanan Pozitif Hukuk’a dayalı toplum felsefelerine yönelik bir itirazı da ifade etmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada ilgili yöntemin, bir ikili karşıtlıktan ziyade üçlü ayrım içinde konumlandırılmasının daha doğru olduğu ileri sürülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Evrimsel Rasyonalizm, Kurucu Rasyonalizm, Doğal Hukuk, Pozitivizm, Liberalizm

Kaynakça

• Arnhardt, L. (2018). Friedrich Hayek’in Darwinci Muhafazakarlığı, Liberal Düşünce Dergisi, 23 (90): 147-168. Çev: Akif Kemal Koç.
• Ayer, A.J. (2002). Hume (çev: Cemal Atilla). İstanbul: Altın Kitaplar.
• Barry, N.P. (1979). Hayek’s Social and Economic Philosophy. London: MacMillan Press.
• Barry, N.P. (1982). The Tradition of Spontaneous Order, Literature of Liberty, Volume V (2): 7–59.
• Bentham, J. (1997). Ahlâk ve Yasama İlkeleri (çev: Uğur Kaşif Boyacı). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Bongie, L. L. (1965). David Hume: Prophet of the Counter-Revolution. Indianapolis: Liberty Fund.
• Butler, Eamonn (2001). Hayek (çev: Yusuf Ziya Çelikkaya). Ankara: Liberte Yay.
• Callinicos, A. (2011). Toplum Kuramı (çev: Yasemin Tezgiden. İstanbul: İletişim Yay.
• Ebenstein, A. (2003). Hayek’s Journey: The Mind of Friedrich Hayek. New York: Palgrave Macmillan Press.
• Güriz, A.(2023). Hukuk Felsefesi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Hayek, F.A. (1952). The Counter-Revolution of Science. Illinois: Free Pres Glencoe.
• Hayek, F.A. (1958). Individualism and Economic Order. Chicago: The University of Chicago Press.
• Hayek, F.A. (1988). The Fatal Conceit. London: Routledge.
• Hayek, F.A. (1995). Kölelik Yolu (çev: Turhan Feyzioğlu-Yıldıray Arsan). Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu.
• Hayek, F.A. (1998). Law, Legislation and Liberty (Vol.I-II-III) (London: Routledge).
• Hayek, F.A. (2011). Constitution of Liberty. Chicago: The University of Chicago Press.
• Hegel, G.W.F. (2013), Tüze Felsefesi (çev: Aziz Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Hume, D. (1997). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme/A Treatise on Human Nature (çev: Aziz Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Kukathas, C. (1989). Hayek and Modern Liberalism. New York: Oxford University Press.
• Kuru, G. (2016). “Thibaut ve Savigny’de Resepsiyon ve Kodifikasyon Hareketleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırmaları Dergisi, 22 (1): 201–228.
• Kymlicka, W. (2022). Çağdaş Siyaset Felsefesi Kuramları (çev: Ebru Kılıç). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Mandeville, B. (2017). The Fable of the Bees or Private Vices, Public Benefits. https://www.earlymoderntexts.com/assets/pdfs/mandeville1732_1.pdf (16.12.2024)
• Maverick, L.A. (1938). “Chinese Influence upon the Physiocrats”, The Economic Journal, 48 (1), 54-67.
• Menger, C. (1985). Investigations into The Method of Social Sciences with Special Reference to Economics. New York: NYU Press.
• Petsoulas, C. (2001). Hayek’s Liberalism and Its Origins: His Idea of Spontaneous Order and The Scottish Enlightenment. London: Routledge.
• Pocock, J.G.A. (1987). The Ancient Constitution and the Feudal Law. New York: Cambridge University Press.
• Popper, K. (2013). Açık Toplum ve Düşmanları. Ankara: Liberte Yay. Çev: Mete Tunçay.
• Popper, K. (2019). Daha İyi Bir Dünya Arayışı (çev: İlknur Aka). İstanbul: YKY.
• Rousseau, J.J. (2022). Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Samson, S.A. (2000). “Francis Lieber: Anglican and Gallican Liberty Reading and Study Guide” Faculty Publications and Presentations. 151. https://digitalcommons.liberty.edu/gov_fac_pubs/151 (13.09.2024).
• Savigny, C. (2018). Çağımızın Yasama ve Hukuk Bilimi Konusundaki Görevi Üzerine (çev: Ali Acar). İstanbul: Pinhan Yay.
• Shearmur, J. (1996). Hayek and After: Hayekian Liberalism as a Research Programme (London: Routledge).
• Skousen, M. (2003). Modern İktisadın İnşası (çev: Mustafa Acar, Ekrem Erdem, Metin Toprak). Ankara: Liberte Yay.
• Smith, A. (1985). Ulusların Zenginliği (çev: Ayşe Yunus – Mehmet Bakırcı). İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Smith, A. (2017). Ahlâki Duygular Kuramı (çev: Berkay Tartıcı). İstanbul: Liber Yay.
• Steger, M. B. (1997). The Quest For Evolutionary Socialism. Chicago: Illionis State University.
• Tocqueville, A. (1995). Eski Rejim ve Devrim (çev: Turhan Ilgaz). Ankara: Kesit Yay.
• Tocqueville, A. (2016). Amerika’da Demokrasi (çev: Seçkin Sertdemir Özdemir).İstanbul: İletişim.
• Yay, G. (1987). M. Friedman’ın “Pozitif İktisat Metodolojisi” Üzerine, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (1-2), 23-29.
• Yay, T. (1993). Hayek’te İktisadi Düşünce. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Yay, T. (2021). “Avusturya İktisat Okulu’nun Tarihsel Gelişimi ve Metodolojisi” (İçinde: Turan Yay-Coşkun Can Aktan, Avusturya İktisat Okulu: Metodoloji-Teori-Felsefe). Ankara: Astana Yayınları.
• Yayla, A. (2000). Özgürlük Yolu: Hayek’in Sosyal Teorisi. Ankara: Liberte Yay.