Adaletin İmkânına Dair Poetik Bir Yorum: Kant'la Birlikte Sonsuza Bakmak

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 1, 200 - 231, 28.03.2025

Oğuz Düzgün

Öz

Poetik ve felsefe arasında çeşitli ilişkilerin bulunduğu düşüncesi Kant’ın, Yargı Gücünün Eleştirisi adlı eserinde kendisini göstermektedir. Kant'ın dâhi insanlara örnek olarak gösterdiği kişiler, Homer ve Wieland gibi şâirlerdir. Düşünürün estetik ideaları göstermek ve estetik fikrin üretken hayal gücüyle ilgili karmaşık deha mekanizmasını gün ışığına çıkarmak için kullandığı örnek; Büyük Frederick tarafından yazılmış bir şiirdir. Bu şiir kralın adalet arayışına örnek olarak gösterilir. Titremekte olan bir alev gibi ya da akmakta olan bir dere gibi örnekler, Kant’ın poetik doğa olayları bağlamında verdiği örneklerdir. Kant’ın, şiiri hitabetten daha dürüst olarak görmesi, hitabet sanatı için yaptığı eleştirilerin şiire yönelik olmadığını da gösterir. Bu durumda Kant açısından, hitabetten beklenemeyecek olan âdil/doğru eylemler şiirden beklenebilecektir. Dilde tezahür eden zaman-mekân sınırlarından kurtulmanın imkânı da şiirle ve Yüce’yle kendisini gösterecektir. Poetik kavramının diğer sanatlar yanında mimarlık sanatıyla da ilgili bir kavram olduğu da anlaşılmaktadır. Bu çalışma Kant’ın şiir sanatı, mimari ve Yüce benzeri estetik kavramlar bağlamında gerçekleştirdiği adalet yürüyüşüne odaklanmaktadır. Estetikle siyaset ve poetikle adalet arasında bağlantı kurma arayışı, sonraki düşünürleri ve sanatçıları da etkileyen Kant’a özgü bir buluş olarak kendini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Poetik, Mimarlık, Yüce, Adalet, Estetik, Siyaset

A Poetical Comment on the Possibility of Justice: Looking Towards The Infinity With Kant

Öz

The idea that there are various relationships between poetics and philosophy is evident in Kant's work, Critique of Judgement. The people Kant shows as examples of geniuses are poets such as Homer and Wieland. The example the thinker uses to show aesthetic ideas and to bring to light the complex mechanism of genius related to the productive imagination of aesthetic ideas is a poem written by Frederick the Great. This poem is shown as an example of the king’s search for justice. Examples such as a flickering flame or a flowing stream are examples Kant gives in the context of poetic natural events. The fact that Kant sees poetry as more honest than oratory also shows that his criticisms of the art of oratory are not directed towards poetry. In this case, from Kant’s perspective, just/correct actions that cannot be expected from oratory can be expected from poetry. The possibility of escaping the time-space boundaries manifested in language will also reveal itself through poetry and the Sublime. It is also understood that the concept of poetics is a concept related to the art of architecture as well as other arts. This study focuses on Kant's march towards justice in the context of aesthetic concepts such as poetry, architecture and the Sublime. The search for a connection between aesthetics and politics and poetics and justice is an invention specific to Kant that influenced later thinkers and artists.

Anahtar Kelimeler

Poetic, Architecture, Sublime, Justice, Aesthetic, Politics

Kaynakça

• Antoniades, A. C. (1992). Poetics of Architecture: Theory of Design. Erişim Tarihi: 11.01.2025. (https://www.wiley.com/en-us/Poetics+of+Architecture%3A+Theory+of+Design-p-9780471285304)
• Arendt, H. ( 2019). Kant’ın Siyaset Felsefesi Üzerine Dersler (çev. D. Sezer, İ. Ilgar). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aristoteles. (2018). Poetika Şiir Sanatı Üstüne (çev. S. Rifat). İstanbul: Can Yayınları.
• Baker, U. (2014). Kanaatlerden İmajlara Duygular Sosyolojisine Doğru. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Baudrillard, J. (2016). Simülakrlar ve Simülasyon (çev. O. Adanır). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bleiker, R. (2000). Aesthetics Poetic World Politics. Alternatives: Global, Local, Political, 25 (3), 269-284.
• Curtius, M. C. (1753). Aristoteles’ Dichtkunst. Erişim Tarihi: 12.01.2025. (https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb10234945?page=4,5
• Dağ, A. (2020). Mekânı/Şehrimizi Yitirmek, Hakikat Şehrinden Simülasyon Kente. Prof. Dr. Hakkı Acun Hocanın Aziz Hatırasına, İnsan, Tarih ve Şehir. (Ed. Musa Kazım Arıcan vd. ss. 262-286). Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları.
• Godinovic, N. (2019). Art And Physics, Proceedings of Science. Belgium: European Physical Society Conference on High Energy Physics. PoS EPS-HEP2019. 12.01.2025. DOI: 10.22323/1.364.0455
• Gottsched, J. C. (1730). Versuch einer Critischen Dichtkunst vor die Deutschen. Leipzig. 12.01.2025. (https://www.deutschestextarchiv.de/book/view/gottsched_versuch_1730?p=7)
• Grass, G. (1991). How Günter Grass, writer, sculptor and draughtsman, who died 13 April 2015, furiously defended Picasso’s Guernica. 12.01.2025. (https://www.theartnewspaper.com/2015/04/13/how-gunter-grass-writer-sculptor-and-draughtsman-who-died-13-april-2015-furiously-defended-picassos-guernica)
• Kant, I. (2017). Arı Usun Eleştirisi. (çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Kant, I. (2015a). Die Drei Kritiken: Kritik der praktischen Vernunft. Köln: Anaconda Verlag.
• Kant, I. (2015b). Die Drei Kritiken: Kritik der reinen Vernunft. Köln: Anaconda Verlag.
• Kant, I. (2015c). Die Drei Kritiken: Kritik der Urteilskraft. Köln: Anaconda Verlag.
• Kant, I. (2014). Pratik Aklın Eleştirisi. (çev. İ. Kuçuradi vd.). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kant, I. (2016). Yargı Yetisinin Eleştirisi. (çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Kant, I. (2016a). Bir Bilicinin Düşleri. (çev. A. Aydoğan, A. Nalbant). İstanbul: Say Yayınları.
• Karatani, K. (2021). Metafor Olarak Mimari. (çev. B. Yıldırım). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kurtar, S. (2012). Heidegger ve Şeylerin Sessizliği. ETHOS Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar. 5 (1), 55-75.
• Küçükalp, K. (2019). “Tanrı’nın Ölümü”nün Politik Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme. Muhafazakâr Düşünce. 15 (56), 11-24.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. (çev. I. Ergüden). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Marcou, C. (2020). Poetics for The Uncertain Reconsidering the Mediums. 11.01.2025. (https://futurearchitectureplatform.org/projects/4c3954bf-e197-4784-bda1-a0502cab4cf4/)
• Mollaer, F. (2024). Kant Sonrası Siyaset: Schiller’de Estetik-Siyaset, Estetik Devlet ve Cumhuriyet. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 23 (3), 248-270. DOİ: https://doi.org/10.20981/kaygi.1508662
• Moran, B. (2004). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moretti, G. (2008). Deha. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Pajevic, M. (2014). Translation and Poetic Thinking. German Life and Letters 67 (1), 6-21. DOI:10.1111/glal.12028
• Porzig, W. (2005). Dil Denen Mucize: Dil Biliminin Araştırma Konuları, Yöntemleri ve Ulaştığı Sonuçlar. (çev. V. Ülkü). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Schiller, F. (1801). Über das Erhabene. Erişim Tarihi: 10.01.2025. (https://www.projekt-gutenberg.org/schiller/erhaben/erhaben.html)
• Tarkovski, A. (2007). Şiirsel Sinema. (çev. Ebru Kılıç). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Teichert, D. (2020). Hermeneutics: Polity, Politics, and Political Theory in Gadamer’s Philosophical Hermeneutics. Teoria Polityki. 123-138. DOİ: 10.4467/25440845TP
• Vaccari, U. R. (2015). The a prirori Of Poetry: Hölderlin as Kant Reader. (ed. L. Riberio dos Santos, ss. 257-266). IX Colóquio Kant Unesp/Marília-SP, Marilia: Oficina Universitare. DOI: 10.36311/2017.978-85-7983-928-3.p257-266
• Wainwright, L. S. (2011). Performance Art. Britanicca. Erişim Tarihi: 10. 12. 2024. (https://www.britannica.com/art/performance-art)
• White, J. (2018). Anarchic Reflection and the Crisis of Krisis: Working with Artaud. Performance Philosophy. 4 (1), 86-105. DOİ: 10.21476/PP.2018.41208
• Williams, R. (1989). The Politics of Modernism, Against the New Conformists. New York: Verso.
• Yolcu, E. (2019). Okulöncesi Dönem Çocuklarında Hayal Gücü ve Yaratıcılık İlişkisi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi. 13 (28), 276-291. DOİ: 10.29329/mjer.2019.202.16