TÜRK KAMU SEKTÖRÜ BİREYSEL VE KURUMSAL PERFORMANS DEĞERLENDİRME POLİTİKASININ UYGULAMA AŞAMASININ ANALİZİ: 1965–2018

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 3, 6 - 35, 08.12.2020

Hüseyin Özgür , Güldenur Aydın

Öz

19. Yüzyılın sonlarında ortaya çıkan bilimsel yönetim anlayışı bireysel ve örgütsel düzeyde performans ölçümü ve yönetiminin yaygınlaşmasında etkili olmaktadır. Performans yönetimi anlayışı ve uygulamasının kamu kurumlarında yaygınlaşması ise İşletmecilik akımının kamuya yansıması olan Yeni Kamu İşletmeciliğinin (YKİ) etkisiyle 1980’lerden sonradır. Kamu kurumlarında bireysel ve kurumsal/örgütsel düzeyde verimsizlik ve performans yetersizliğiyle ilişkili şikâyetler akademisyenlerin ve uygulayıcıların gündemindedir. Bu tür şikâyet ve halkın kamudan taleplerine cevaben, çoğu ülkede, kamu kurumlarının ve görevlilerinin performansını geliştirmek tartışılmakta, politikalar ve mekanizmalar geliştirilip uygulanmaktadır. Türkiye’nin kamu sektöründe performans değerlendirme politikası küresel kimi gelişmelerden etkilense de özgün bazı özellikler barındırır. Uluslararası kurumsal politika aktörleri olarak OECD, IMF, Dünya Bankası ve AB, Türkiye’deki kamu sektörü performans politikasını etkilemektedir. Uzun vadede, hükümetlerin sık değişimi, askeri müdahaleler, siyasal ve ekonomik krizler gibi nedenlerle Türkiye’de personel yönetimi ve performans değerlendirme politikaları sık değişmektedir. Türkiye’de sistemli ve bütüncül bir performans yönetim ve değerlendirme politikasından ziyade önceki hükümetlerin yaptığına tepkisel, parçacıl ve eklektik çabalardan bahsedilebilir ve liberal Batı demokrasilerindeki gelişmelere benzer eğilimler olsa da, daha çok seçmeci bir yaklaşım hâkimdir. Bu çalışmada, performans değerlendirmesi politikasının kavramsal çerçevesi ortaya konmakta, Türkiye’nin kamu yönetiminde performans değerlendirme politikalarının uygulanma aşaması kamu politikası süreç teorisi olarak süreç/ aşamalar modeli çerçevesinde ve tarihsel gelişimde analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk kamu sektörü, kamu performans politikası, süreç modeli

Kaynakça

• Acar, O.K. & Akman, E. (2019). Türkiye’de kamu personel politikalarının süreç modeli çerçevesinde analizi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (27), 203-217.
• Acar, O.K. (2019). Personel yönetiminden insan kaynakları yönetimine: cumhuriyet dönemi kamu personel yönetim tarihçesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24 (1), 119-146.
• Aktaş, H. & Şimşek, E. (2014). Örgütsel sessizlik ile algılanan bireysel performans, örgüt kültürü ve demografik değişkenler arasındaki etkileşim. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (28), 24-52.
• Altan, Y. (2005). Türk Kamu Personel Yönetiminde Performans Değerlemesi Sistemi ve Çağdaş Bir Model Önerisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Altan, Y. (2010). Kalkınma planlarında Türk kamu personel rejimi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (1), 423-439.
• Altunok, H. (2012). Türkiye’de Kamu Personel Reformu Politikası Analizi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Altunok, H. (2018). Türkiye’de personel reform politikalarının başlangıç dönemi. Yasama Dergisi, 38, 48-69.
• Altuntaş, G. & Dömez, D. (2010). Girişimcilik yönelimi ve örgütsel performans ilişkisi: Çanakkale bölgesinde faaliyet gösteren otel işletmelerinde bir araştırma. Istanbul University Journal of the School of Business Administration, 39 (1), 50-74.
• Aydın, G. (2018). Applicability of Balanced Scorecard in Public Sector: The Case of Ombudsman Institution, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Aydın, G., Nyadera, I.N. & Önder, M. (2020). Strategic management in Turkey’s public sector: Reforms and application issues. Public Organization Review: Global Journal, https://doi.org/10.1007/s11115-020-00463-8
• Ayhan, E. & Önder, M. (2017). Yeni Kamu Hizmeti yaklaşımı: Yönetişime açılan bir kapı, Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 3 (2), 19-48.
• Baumgartner, F.R., Jones, B.D., & Mortensen, P.B. (2018). Punctuated equilibrium theory: Explaining stability and change in public policymaking. C.M. Weible and P.A. Sabatier (Editors), Theories of the Policy Process, Fourth Edition, Westview Press, Boulder, Colorado, Chapter 8, 55-102.
• Bayraktar, O. (2017). Kamu Kurumlarında Performans Değerlendirme ve Bir Uygulama Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.
• Bilgin, K.U. (2011). İnsan kaynakları yönetimi ve Türk kamu personel sistemi. F. Kartal (Editör), Türkiye’de Kamu Yönetimi ve Kamu Politikaları, TODAİE, Ankara, 221-240.
• Bilgin, K.U. (2004). Kamu Performans Yönetimi, TODAİE, Ankara.
• Bilgin, K.U. (2015). Kamu personel yönetiminde ölçüt ve gösterge odaklı performans yönetimi. Strategic Public Management Journal, 1 (1), 24-39.
• Güler, B. Ayman (1988). Devlet Personel Başkanlığı Üzerine Bir İnceleme -I. Amme İdaresi Dergisi, 21 (1), 79-99. Birkland, T A. (2015). An Introduction to the Policy Process: Theories, Concepts, and Models of Public Policy Making. Routledge, New York.
• Burns, J.P., and Zhiren, Z. (2010). Performance management in the government of the People’s Republic of China. OECD Journal on Budgeting, 10 (2), 1-28.
• Büte, M. (2011). Etik iklim, örgütsel güven ve bireysel performans arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (1), 171-192.
• Cahn, M.A. (1995). The players: Institutional and noninstitutional actors in the policy process. S.Z. Theodoulou & M.A. Cahn (Editors), Public Policy: The Essential Readings, Prentice Hall, Englewood Cliffs, New Jersey, 201-211.
• Cangızbay, K. (2000). Hiçkimsenin cumhuriyeti. Ütopya Yayınevi, Ankara.
• Ceylan, Z. (2009). Performansa dayalı ücretlendirme modelleri ve Türkiye açısından bir değerlendirme, Sayıştay Dergisi, 74-75, 45-72.
• Chan, H. S., & Gao, J. (2008). Performance measurement in Chinese local governments: Guest editors’ introduction. Chinese Law & Government, 41 (2-3), 4-9.
• Cheung, A.B., Jones, D.S., & Koike, O. (2013). Institutionalizing performance management in Asia: looking East or West?. International Journal of Public Sector Management. 26 (5), 347-360.
• Ciğeroğlu-Öztepe, M., and Kulaç, O. (2019). Ethical decision-making in Turkish public administration and policy. Public Administration Issues, (5), 62-78.
• Coşkun, S. ve Dulkadiroğlu, H. (2018). Nereden Başlamalı? Çalışan ve Memur Performans Yönetimi, Nobel Akademik, Ankara.
• Çeliktürk, T. (2018). 1985-2017 Dönemi İller Bankası Reorganizasyon Politikalarının Tamamlayıcı Analiz Yaklaşımı Çerçevesinde Çözümlenmesi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• DeLeon, P. (1999). The stages approach to the policy process: What has it done? Where is it going. P.A. Sabatier (Editor), Theories of the Policy Process, First Edition, Westview Press, Boulder, Chapter 1, 19-32.
• Denhardt, R.B., & Catlaw, T.J. (2014). Theories of Public Organization, 7th Edition, Stamford, Cengage Learning.
• Devlet Personel Başkanlığı (DPB) (2017). Kamu Personel Sisteminin Değerlendirilmesi Çalıştayı, 21-23 Ekim 2016, Bursa, DPB.
• Ekinci, F. (2008). Kamu personel yönetiminden insan kaynakları uygulamasına geçişin çalışanların verimliliğine etkisi, Maliye Dergisi, 155, 175-185.
• Emniyet Genel Müdürlüğü (2012). Kurum İçi Bireysel Performans Değerlendirme Yönetmeliği (RG. 04.07.2012, 28343).
• Erkış, İ.U. (2014). Kamu Kurumlarında Performans Yönetiminin Uygulanabilirliği: 360 Derece Performans Değerleme Tekniği (Antalya İli Örneği), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Flaniken, F. (2009). Performance Appraisal Systems in Higher Education: An Exploration of Christian Institutions. Unpublished Ph.D. Dissertation, University of Central Florida, Orlando.
• Frederickson, H.G. (1996). Comparing the reinventing government movement with the new public administration. Public Administration Review, 56 (3), 263-270.
• Gözlükaya, T. (2007). Yerel Yönetimler ve Stratejik Planlama: Modeller ve Uygulama Örnekleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Gu, Q., & Zhao, K. (2015). An empirical research on the performance assessment of Chinese civil servants, taking Jiangsu province as the investigation case. LEMCS 2015: International Conference on Logistics Engineering, Management and Computer Science, Atlantis Press.
• Gül, H. (2015). Kamu politikası analizi, yöntemleri ve teknikleri. Yasama Dergisi, 29, 5-35.
• Gül, İ. & Arabacı, İ.B. (2018). Öğretim elemanlarının akademik teşvik ödeneğine ilişkin görüşleri. Electronic Journal of Social Sciences, 17 (66), 675-687.
• Güner, M.F. & Memiş, M.Ü. (2007). Kurumsal performans değerlendirme yöntemlerinin gelişim süreci: 1850’lerden 2000’lere bir inceleme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (2), 225-239.
• Tahtalıoğlu, H., and Özgür, H. (2019). The analysis of contracted public personnel policy of Turkey, O. Kulaç, E. Akman & C. Babaoglu (Editors), Public Policy Analysis in Turkey, Peter Lang GmbH, 149-150.
• Herweg, N., Zahariadis, N., & Zohlnhöfer, R. (2018). “The multiple streams framework: Foundations, refinements, and empirical applications”, Theories of the Policy Process, Fourth Edition, C.M. Weible and P.A. Sabatier (Editors), Boulder, Westview Press, 17-53.
• Jing, Y., Cui, Y., & Li, D. (2015). The politics of performance measurement in China. Policy and Society, 34 (1), 49-61. Kaplan, R., & Norton, D. (1992). The balanced scorecard: Measures that drive performance. Harvard Business Review, 70 (1), 71-79.
• Kikuchi, M. (2010). “Performance management in Japan”, E.M. Berman, M.J. Moon, and H. Choi (Editors), Public Administration in East Asia: Mainland China, Japan, South Korea, Taiwan, Boca Raton, Florida, CRC Press, Chapter 13, 273-290.
• Köseoğlu, Ö. & Şen, M.L. (2014). Kamu sektöründe performans yönetimi: Politikalar, uygulamalar ve sorunlar. Akademik İncelemeler Dergisi, 9 (2), 113-136.
• Kulaç, O., Özgür, H. (2017) “An Overview of the Stages (Heuristics) Model as a Public Policy Analysis Framework”, European Scientific Journal, ESJ 13 (12), 144-157.
• Liu, W. & Li, W. (2016). Divergence and convergence in the diffusion of performance management in China. Public Performance & Management Review, 39 (3), 630-654.
• Liu, X., & Dong, K. (2012). Development of the civil servants’ performance appraisal system in China: Challenges and improvements. Review of Public Personnel Administration, 32 (2), 149-168.
• Martilla, J.A., & James, J.C. (1977). Importance-performance analysis. Journal of Marketing, 41 (1), 77-79.
• Mıhçıoğlu, C. (1988). Türkiye’de Çağdaş Kamu Yönetimi Öğretiminin Başlangıç Yılları, AÜ SBF, Ankara.
• Mizrahi, S. (2017). Public Policy and Performance Management in Democratic Systems: Theory and Practice, Palgrave Macmillan, Camden, London.
• Moynihan, D.P. (2008). The Dynamics of Performance Management Constructing Information and Reform. Georgetown University Press, Washington, D.C.
• NPA (National Personnel Authority of Japan) (2008). Annual Report Fiscal Year 2008, NPA, Tokyo.
• OECD (1997). In Search of Results: Performance Management Practices, OECD Publications, Paris.
• OECD (2005). Modernising Government: The Way Forward. OECD Publications, Paris.
• Ostrom, E. (2007). Institutional rational choice: An assessment of the institutional analysis and development framework, P.A. Sabatier (Editor), Theories of the Policy Process, Second Edition, Boulder, Colorado, Westview Press, 16-66.
• Ömürgönülşen, U. (2014). “Kamu Sektörünün Yönetimi Sorununa Yeni Bir Yaklaşım: Yeni Kamu İşletmeciliği”, M. Acar ve H. Özgür (Editörler), Çağdaş Kamu Yönetimi -II., 2. Basım, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, s. 3-43.
• Ömürgönülşen, U. (2009). Amerika Birleşik Devletleri’nde kamu yönetimi. B. Ayman Güler (Der.), Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri, İmge, Ankara, 313-412.
• Önder, M. & Aydın, G. (2016). Türk kamu yönetiminde stratejik yönetim: kronik uygulama sorunsalı ve yeni perspektifler. The Journal of International Management Research, 2 (3), 70 225-239.
• Önder, M. & Meydanlı, M.A. (2019). “TBMM’nin denetim aracı olarak Sayıştay’ın Rolü: 6085 Sayılı Sayıştay Kanunu sonrası değişiklikler ve etkisi”. Amme İdaresi Dergisi, 52 (3), 123-154.
• Özer, M. A. (2005). Yeni Kamu Yönetimi: Teoriden Uygulamaya. Platin, Ankara.
• Özgür, H. (2004). Kamu örgütlerinde stratejik yönetim. M. Acar & H. Özgür (Editörler), Çağdaş Kamu Yönetimi -II, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 207-254.
• Öztürk, N.K. (2004). Devlet yönetiminde etkinlik ve Türkiye. Türk İdare Dergisi, (442), 1-26.
• Peters, B.G. (2018). American Public Policy: Promise and Performance. Eleventh Edition, Los Angeles, Sage/CQ Press.
• Sabatier, P., & Mazmanian, D. (1980). The implementation of public policy: A framework of analysis. Policy Studies Journal, 8 (4), 538-560.
• Sağbaş, İ., Çalışkan, A., Hazman, G.G. ve Erin, M.Z. (2011). Yerel Yönetimlerde Performans Ölçümü: Teori ve Türkiye Uygulaması, Seçkin, Ankara.
• Sayan, İ. Ö. (2016). Türkiye’de kamu personel sisteminde sorun alanları ve çözüm önerileri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71 (3), 669-691.
• Sayan, İ.Ö., Övgün, B., & Zengin, O. (2018). Türk kamu yönetiminde performans değerlendirmesi ve denetimi mümkün mü?. Sosyal Bilimler Metinleri, 2018/2, 74-92.
• Saydam, M. (2018). Türk kamu yönetimi için önerilen yeni değerlendirme sistemi: Personel başarı değerlendirme sistemi (PBDS). Yasama Dergisi, 38, 70-109.
• Shafritz, Jay M, E. W. Russell, Christopher P. Borick (2017). Introducing Public Administration, Routletge, 9th Edition.
• Stroleny, A.E. (2018). Assessing Approaches to Appraisal: A Comparison of Performance Appraisal Practices and Consequences for Hospital Nurses in the Czech Republic and Germany, Unpublished Doctoral Dissertation, King's College, London.
• Şener, H.E. (2013). Türkiye’de kamu personel politikalarının bir analizi. M. Yıldız ve M.Z. Sobacı (Editörler), Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama, Adres, Ankara, 566-603.
• Tahtalıoğlu, H. & Özgür, H. (2016). Türkiye’de kalkınma ajansları politikasının çözümlenmesi: Süreç analizi (aşamalar yaklaşımı). Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 (3), 161-184.
• Walters, L.C., Aydelotte, J., & Miller, J. (2000). Putting more public in policy analysis. Public Administration Review, 60 (4), 349-359.
• Weible, C.M. (2018). “Moving forward and climbing upward: Advancing policy process research”, C.M. Weible and P.A. Sabatier (Editors), Theories of the Policy Process, Fourth Edition, Boulder, Colorado, Westview Press, 363-378.
• Weible, C.M., and P.A. Sabatier (Editors) (2018). Theories of the Policy Process, Fourth Edition, Boulder, Colorado, Westview Press.
• WHO (World Health Organization) (2000). The World Health Report, Health Systems: Improving Performance, WHO Publishing, Geneva.
• Wildavsky, A. (1969). Rescuing policy analysis from PPBS. Public Administration Review, 29 (2), 189-202.
• Xiaoping, G., Mingke, S., & Jie, L. (2012). Performance management in China: Its characteristics in practice and its theoretical value. Social Sciences in China, 33 (4), 48-68.
• Yang, K., & Holzer, M. (2006). The performance–trust link: Implications for performance measurement. Public Administration Review, 66 (1), 114-126.
• Yatkın, Ş. (2019). 1986-2017 Döneminde Türkiye’nin Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları Politikasının Çözümlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Yenice, E. (2006). Kamu kesiminde performans değerlendirmesi. Sayıştay Dergisi, 61, 57-68.
• Yıldırım, K. & Önder, M. (2019). “Collaborative role of metropolitan municipalities in local climate protection governance strategies: The case of Turkish metropolitan cities”, Journal of Environmental Assessment Policy and Management, 21 (2). https://doi.org/10.1142/S1464333219500066
• Yılmazgil, S.M. (2012). Türk Kamu Yönetiminde Performans Değerlendirmenin Kamu Çalışanlarının İş Stresine Etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yokuş, G., Ayçiçek, B., Kanadlı, S. (2018). Akademisyen görüşleri doğrultusunda yükseköğretimde performansa dayalı akademik teşvik sisteminin incelenmesi. Yükseköğretim Dergisi, 8 (2), 140-149.