TEMSİLİ DEMOKRASİDEN, DOĞRUDAN DEMOKRASİYE YÖNELİM: TÜRKİYE’DE CUMHURBAŞKANI ADAYLARININ BELİRLENMESİNDE 100 BİN İMZA ÖRNEĞİ VE TARAFSIZLIĞINA YÖNELİK BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 143 - 169, 15.08.2021

Cemaleddin Güvenç

Öz

Demokrasi kuramı ve pratiği 19. yüzyılda gelişen, 20. Yüzyılda olgunlaşan ve 21. yüzyılda da yeni anlam ve özü kazanan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Halkın, halk tarafından yönetimi olarak kabul edilen demokrasi, seçimleri mecburi kılarken yönetimin de meşruluğunu seçimlere dayandırmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu 1923 yılından 2020 yılına kadar 21 kez cumhurbaşkanı seçimi yaşanmış, bunların 18’inde cumhurbaşkanı temsili demokrasinin aracı olan TBMM tarafından seçilmiştir. 2007 ve 2017 yıllarında yapılan Anayasal değişikliklerle beraber 2014 ve 2018 yılında yapılan cumhurbaşkanı seçimlerinde ise doğrudan demokrasinin aracı olan halk tarafından doğrudan doğruya cumhurbaşkanı seçilmiştir. Bu çalışmada ilk olarak demokrasi kavramı ve uygulanışı bakımından türlerinden bahsedilmiş, Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında cumhurbaşkanı seçimlerine değinilmiş, ardından 1982 Anayasası ile beraber cumhurbaşkanı adaylarının belirlenmesine yönelik değişiklikler aktarılmıştır. 2017 yılında yapılan Anayasal değişiklikle beraber cumhurbaşkanının belirlenmesine yönelik aday olabilme kıstasları değişerek, seçmenler tarafından 100 bin imza ile de cumhurbaşkanlığına aday gösterilebileceği düzenlemesi getirildiği gibi cumhurbaşkanının da partili olmasının yolu açılmıştır. Çalışmada yeni sistemde cumhurbaşkanı adaylarının belirlenmesinde partili olmayan ve 100 bin imza koşulunun mecburi olmasına yönelik tez öne sürülmüş ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve Anayasa üzerinden analizleri yapılmıştır. Sonuç olarak; Cumhurbaşkanı adayların yeni hükümet sisteminde güçlü hükümet, güçlü meclis ve güçlü yargı ile beraber denge-denetim-fren sisteminin Türk demokrasisine ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemine daha işlerlik kazandıracağı yönlü tez ile ortaya koyulmaya çalışılmaktadır

Anahtar Kelimeler

demokrasi,, Türkiye Cumhuriyeti,, Cumhurbaşkanı,, Anayasa,, Seçim,

Kaynakça

• Aldıkaçtı, O. (1978). Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Ardıçoğlu, M.A.(2017). Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Ankara Barosu Dergisi, 75(3),19-51
• AY,(1982).https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 , Erişim Tarihi:09.07.2020.
• AYM, (1989). http://www.kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/b2dd0707-8ef2-433b-90c9-af715ad90796?excludeGerekce=False&wordsOnly=False ,Erişim Tarihi:09.07. 2020.
• Derdiman, R.C. (2006). Anayasa Hukukunun Genel Esasları ve Türk Anayasa Düzeni, Bursa: Alfa Aktüel Yayınları. Duverger, M. (1986). Siyasal Rejimler, (Çev.) Teoman Tunçdoğan, İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Giritli, İ. ve Sarmaşık, J. (2001). Anayasa Hukuku (Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş Yeni Bası). İstanbul:Beta Basım Yayım.
• Gözler, K. (2006). Anayasa Hukukuna Giriş, Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.
• Gözübüyük, A.Ş. (2003). Anayasa Hukuku (13. Güncelleştirilmiş Baskı). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Gözübüyük, A.Ş. ve Sezgin, Z. (1958). 1924 Anayasa’sı Hakkındaki Meclis Görüşmeleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İdari İlimler Enstitüsü Yayınları.
• Enginertan, T. (2007b). Türkiye Cumhuriyetinde Cumhurbaşkanlığı Seçimleri II, Ülke Dergisi, 27-53
• Erdoğan, M. (1987). 1982 T.C. Anayasasına Göre Cumhurbaşkanının Hukuki Durumu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Fendoğlu, H.T. (2019). Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri Mahfuz Düzenleme Alanı Mıdır?, Ankara Barosu Dergisi, 0(3), 277-310.
• Fendoğlu, H.T. (2015) Türkiye’de Başkanlık Sistemi, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Hekimoğlu, M.M. (2009). Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı ‘Demokratik Hükümet Sistemleri’ ve Türkiye, Ankara: Detay Yayınları.
• Kahveci, N. (1994). Demokrasi ve İslam, Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları.
• Kanadoğlu, S. (2006). AK PARTİ Tek Başına Seçemez, https://www.cumhuriyetarsivi.com/katalog/192/sayfa/2006/12/26/1.xhtml,Erişim Tarihi:02.07.2020.
• Kerse, A. (1973). Türkiye’de 1961 Anayasa’sına Göre Cumhurbaşkanı, İstanbul: Sümer Matbaası.
• Kızılçelik, S. ve Yaşar, E. (1996). Açıklamalı Sosyoloji Sözlüğü, İzmir: Saray Kitabevi.
• Kili, S. ve Gözübüyük, A.Ş. (2000). Sened-i İttifaktan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kuzu, B. (1990). 1982 Anayasasının Temel Nitelikleri ve Getirdiği Yenilikler, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Önder, S. (2004). 1982 Anayasasının Öngördüğü Parlamenter Sistem ve Cumhurbaşkanı, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale.
• Özbudun, E. (2017). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınevi.
• Öztekin, A. (2013). Siyaset Bilimine Giriş, Ankara : Siyasal Kitabevi.
• Resmi Gazete, (2018). 09 Temmuz 2018/30473 Üçüncü Mükerrer.
• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180709M3-1.pdf,Erişim Tarihi:08.07.2020.
• Ruhi, M.E. (2005). Doğrudan Demokrasi (e-Demokrasi), Ankara: Seçkin Yayınları.
• Sezen, S. (1994). Seçim ve Demokrasi, Ankara: Gündoğan Yayınları.
• TBMMTD, (1989). 3.Yasama Yılı 18.Oturum ve 24.Birleşim,
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c033/tbmm18033024.pdf, Erişim Tarihi:30.06.2020. TBMMTD, (2000). 2.Yasama Yılı 90.Birleşim, 1-55https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_b_sd.birlesim_baslangic?PAGE1=1&PAGE2=1&p4=3163&p5=B, Erişim Tarihi:01.07.2020.
• TBMMTD, (2007). 5.Yasama Yılı 96.Birleşim, https://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem22/yil5/bas/b096m.htm, Erişim Tarihi: 03.07.2020.
• TBMMTD, (2007). 5.Yasama Yılı 101.Birleşim, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d22/c156/tbmm22156101.pdf, Erişim Tarihi:03.07.2020.
• TBMMTD, (2007). 5.Yasama Yılı 104.Birleşim, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d22/c157/tbmm22157104.pdf , Erişim Tarihi:03.07.2020.
• TBMMTD, (2007). 1.Yasama Yılı 6.Birleşim, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d23/c001/tbmm23001006.pdf, Erişim Tarihi:03.07.2020.
• TMTD, (1961). Kurucu Meclis, 34.Birleşim, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TM__/d00/c002/tm__00002034.pdf, Erişim Tarihi:29.06.2020.
• Tunç, H. (2008). Demokrasi Türleri ve Müzakereci Demokrasi Kavramı, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 1113-1132.
• Turan,M. ve Güler, M. (2018). Yerel Yönetimlere İlişkin Temel Kavramlar Yerel Yönetimler, Ankara: Orion Kitabevi.
• Turan, M. (2018). Türkiye’nin Yeni Yönetim Düzeni: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Social Sciences Research, 7(3), 42-91.
• Turhan, M. (1989). Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, Diyarbakır : Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları. Vatan, (2007). Sözde Değil Özde Laik Başkomutan, http://www.gazetevatan.com/sozde-degil-ozde-laik-baskomutan-115941-gundem/, Erişim Tarihi:03.07.2020.
• Yazıcıoğlu, İ. (2020). Türkiye’de Cumhurbaşkanının Konumu, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Yücel, M.S. (2012). Türk Siyasal Hayatında Cumhurbaşkanı Seçimleri, Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bilecik.
• YSK, (2018). http://www.ysk.gov.tr/doc/karar/dosya/77619/2018-391.pdf, Erişim Tarihi: 03.07.2020.
• YSK, (2018). http://www.ysk.gov.tr/doc/karar/dosya/77610/2018-366.pdf, Erişim Tarihi: 03.07.2020. YSK, (2018). http://www.ysk.gov.tr/doc/karar/dosya/77641/2018-426.pdf, Erişim Tarihi: 03.07.2020.