İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BAĞLAMINDA SUYUN JEOPOLİTİK GÜCE DÖNÜŞÜMÜ: TÜRKİYE’NİN SU POLİTİKASI VE STRATEJİSİ

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 2, 279 - 295, 02.07.2025

Serkan Gündoğdu

https://doi.org/10.58658/kaypod.1721020

Öz

İklim değişikliği, yalnızca çevresel bir kriz değil, aynı zamanda uluslararası ilişkilerin ve dış politikanın doğasını yeniden şekillendiren çok boyutlu bir sorundur. Küresel ölçekte artan sıcaklıklar, değişen yağış rejimleri ve su kaynaklarının azalması devletlerin güvenlik, enerji, tarım ve sağlık gibi temel alanlardaki politikalarını doğrudan etkilemektedir. Bu yeni jeoekolojik düzlemde tatlı su, artık yalnızca hayati bir kaynak değil, aynı zamanda bir jeopolitik güç unsuru olarak öne çıkmaktadır. Özellikle sınır aşan su havzalarında yer alan devletler için su, egemenliğin korunması ile iş birliği arasında hassas bir denge kurmayı gerektiren stratejik bir meseledir. Bu bağlamda Türkiye, sahip olduğu Dicle ve Fırat Nehirleri gibi önemli su kaynaklarıyla hem bölgesel hem uluslararası düzeyde dikkate değer bir aktör konumundadır.Bu çalışmanın amacı, iklim değişikliği ekseninde suyun dış politika aracı olarak nasıl kullanıldığını, jeopolitik öneme dönüşümünü incelemek ve Türkiye’nin bu süreçte izlediği dış politika stratejilerini analiz etmektir. Türkiye’nin bölgesel ilişkilerinde bu dinamiği nasıl kullandığı, dış politikasında su diplomasisi kavramının nasıl şekillendiğine dair bir analiz ortaya koymayı hedeflemektedir. Yöntem olarak nitel analiz yöntemi benimsenmiş; resmi belgeler, uluslararası anlaşmalar, bölgesel su politikaları ve akademik literatürden yararlanılarak yorumlayıcı bir yaklaşım geliştirilmiştir. Makale, suyun jeopolitik değerinin artmasıyla birlikte Türkiye’nin bu gücü nasıl yönettiğini ve hangi araçlarla dış politikasına entegre ettiğini özgün bir yaklaşımla ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

İklim Değişikliği , Su Sorunu , Jeopolitik , Dış Politika.

THE TRANSFORMATİON OF WATER İNTO A GEOPOLİTİCAL POWER İN THE CONTEXT OF CLİMATE CHANGE: TURKEY’S WATER POLİCY AND STRATEGY

Öz

Climate change is not only an environmental crisis but also a multidimensional issue that is reshaping the nature of international relations and foreign policy. Rising global temperatures, shifting precipitation patterns, and decreasing water resources directly influence state policies in critical areas such as security, energy, agriculture, and public health. In this new geo-ecological context, freshwater has emerged not only as a vital resource but also as a geostrategic instrument of power. For states located within transboundary water basins, water becomes a strategic matter that necessitates a delicate balance between sovereignty and cooperation. In this regard, Turkey stands out as a significant regional and international actor with its control over key water sources such as the Tigris and Euphrates rivers. The aim of this study is to examine how water is used as a foreign policy tool within the context of climate change and how it has gained geopolitical significance. It further seeks to analyze Turkey’s foreign policy strategies in this evolving process, focusing on how Turkey has utilized this dynamic in its regional relations and how the concept of water diplomacy has taken shape within its foreign policy discourse. The study adopts a qualitative research methodology, drawing on official documents, international agreements, regional water policies, and academic literature to develop an interpretive analytical framework. The article explores, with a unique perspective, how Turkey manages the rising geopolitical value of water and integrates this power into its foreign policy instruments.

Anahtar Kelimeler

Climate Change , Water Issue , Geopolitics , Foreign Policy

Kaynakça

• Arı, T. (1999). Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika. 3. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Bölük, E. (2016). Thornthwaite İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi (ss.1-25). Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Klimatoloji Şube Müdürlüğü. https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/iklim_siniflandirmalari/thornthwaite.pdf
• Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü. (2025). Toprak Su Kaynakları. https://dsi.gov.tr/Sayfa/Detay/754 (Erişim tarihi: 16 Nisan 2025)
• Durmuş, N., Özengin, N. ve Elmacı, A. (2020). Türkiye’de Sınıraşan Suların Çevresel Problemlerinin Araştırılması. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 9 (1), 96-106. https://doi.org/10.28948/ngumuh.559320
• Esenyel, Ö. (2001). Türkiye’nin Su Potansiyeli ve Potansiyelin Kullanılması. İstanbul: Harp Akademileri Basımevi.
• Firidin, E. (2015). Su Sorununun, Su Hakkı ve Su Etiği Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 43-55.
• Gleick H. P. (1993). Water and Conflict: Fresh Water Resources an International Security. International Security, 18 (1), 79-112.
• Grech‑Madin, C., Döring, S., Kim, K. ve Swain, A. (2018). Negotiating water across levels: A peace and conflict “toolbox” for water management. Journal of Hydrology, 559, 100-109. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2018.02.008
• Gündoğdu, S. (2021). Türk Dış Politikasında Yumuşak Güç ve Kamu Diplomasisi Kurumlar ve Uygulamalar (2002-2013). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Güntay, N. (2022). Su Diplomasisi ve Bölgesel İşbirliği Ekseninde Mekong Nehri Havzası’nın İncelenmesi. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 18 (41), 137- 169. https://doi.org/10.17752/guvenlikstrtj.1090057.
• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2021). Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Summary for Policymakers (pp.1–35). https://www.ipcc.ch/report/ar6/syr/downloads/report/IPCC_AR6_SYR_SPM.pdf (Erişim tarihi: 19 Nisan 2025)
• Karakılçık, Y. (2008). Bölgesel Su Anlaşmazlıklarının Küresel Çatışmaya Dönüşme Riski: Fırat ve Dicle Örneği. Uluslararası Hukuk ve Politika, 4 (16), 19-56.
• Karakılçık, Y. (2011). Küresel Aktörlerin Su Stratejileri ve “Bölgesel Su Birliği” Gerekliliği: AVSUBİR. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 2 (1), 74-90.
• Karakılçık, Y. ve Gökdemir, L. (2012). 21. Yüzyılda Suyun Ekonomi Politiği ve Küresel Su Şirketlerinin “Küresel Ekonomik Kriz”i Fırsata Dönüştürme Olanakları. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1), 82-96.
• Kayaer, M. ve Çiftçi, S. (2018). ‘Su Sorunu’ ve Türkiye’nin Tatlısu Potansiyeli Çerçevesinde Türkiye’nin Sınıraşan Sularının Stratejik, Etik ve Hukuki Boyutlarının Değerlendirilmesi. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (3), 386-404.
• Kayan, A., Küçük, A. (2022). Küresel İklim Krizinin Oluşmasında Politik Kararların Hükümet Politikalarının Etkisi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 501- 526.
• Michel, D., et al. (2019). Water Diplomacy: Facilitating Dialogues. Water Diplomacy of the Journal of Hydrology (SIWI). https://siwi.org/wp-content/uploads/2019/07/hlpf-policy-brief-3-july-web.pdf
• Öner, Ş. (2023). İklim Değişikliği Sorununun Uluslararası Gelişmeler Eşliğinde Türkiye’nin Politika ve Kurumlarına Yansıması. Ombudsman Akademik, (18), 13-47.
• Özbay, Ö. (2014). 21. Yüzyılda Uluslararası Su Hukuku. https://www.hidropolitikakademi.org/tr/article/999/21-yuzyilda-uluslararasi-su-hukuku (Erişim Tarihi: 17 Nisan 2025)
• Schmeier, S. (2018). What is Water Diplomacy and Why Should You Care?. Global Water Forum, 2017-2018, ss.2-7. Sertyeşilışık, E. (2017). Türkiye’nin Su Kaynaklarının Ekonomi Politiği Üzerine Bir İnceleme. Turkish Journal of Scientific Reviews, 10 (1), 28-30.
• Starr, Joyce R. (1991). Water Wars. Foreign Policy, 82, 17-30.
• Sürmelioğlu Parlar, D. ve Özkan, A. (2025). 21. Yüzyılda Suriye’de Su Güvenliği. International Journal of Politics and Security (IJPS), 7 (1), 110-147. https://doi.org/10.53451/ijps.1675224.
• Şanlı, F. B., Bayrakdar, S. ve İncekara, B. (2017). Küresel İklim Değişikliğinin Etkileri ve Bu Etkileri Önlemeye Yönelik Uluslararası Girişimler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (1), 201-212.
• Şen, Z. (2022). İklim Değişikliği ve Türkiye. Çevre Şehir ve İklim Dergisi, 1 (1), 1-19.
• Şirin, T. (2010). Çevresel Güvenlik Kapsamında Su. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (MÜHF – HAD), 16 (3-4), 85-168.
• T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2025). Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Tarihçesi. https://www.csb.gov.tr/tarihcemiz-i-7012 (Erişim Tarihi: 15 Nisan 2025)
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2025). Türkiye’nin Su Politikası. https://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-su-politikasi.tr.mfa (Erişim Tarihi: 27.04.2025)
• Tepekaya, M. (1996). Değişen Dünya Konjonktüründe Türkiye’nin Sınır Aşan Suları. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 1 (1), 149-184.
• Yıldız, D. (2010). Su’dan Savaşlar. İstanbul: Truva Yayınları.