Türkiye ve Polonya arasında askeri havacılık alanında iş birliği: Kayseri Tayyare Fabrikası 1936-37

Yıl 2022, , 62 - 75, 30.06.2022

Osman Fırat Baş

https://doi.org/10.51177/kayusosder.1106062

Öz

1935-1939 yılları arasında Polonya Tayyare Fabrikaları, Türkçeye daha tam çeviriyle “Devlet Havacılık Sanayi İmalathaneleri” [Państwowe Zakłady Lotnicze] PeZeLet’in gövdesi tamamen metalden yapılma avcı uçağı P-24, havacılık uzmanları tarafından dünyadaki en iyi avcı uçakları arasında sayılıyordu. Uçağın bu modeli martı kanatlı P-11’in yurt dışına ihraç edilmek üzere geliştirilmiş, üzerinde 900 HP’lik (662 kW) Gnome-Rhône 14 Kfs motor bulunan versiyonuydu. 1936 yılında Türk Hava Kurumu P-24 uçaklarının üretim lisansını satın alarak birbirlerinden üzerlerinde bulunan farklı makineli tüfeklere göre ayrılan (14’üne P-24A ve 26’sına P-24C adı verilmiş) iki versiyonda toplamda 40 uçak çatkısı sipariş etmişti. P-24A’ların Kayseri Tayyare Fabrikasındaki lisanslı üretimi Polonya’dan gönderilen bir usta öğretici grubu tarafından başlatılır. Bitirilen ilk P-24A 29 Mayıs 1939 tarihinde uçurulmuş, geri kalan 20’si ise 1938 yılının ilk altı ayı içinde tamamlanmıştır. 1939 yılı sonuna kadar Kayseri’de 50’den fazla TFK işaretli P-24A, P-24C ve P-24G üretilir. 1937 tarihinde Türk Hava Kuvvetleri envanterine giren Kayseri üretimi P-24’ler 1943 yılına kadar görev yapmıştır. Kayseri Tayyare Fabrikası üretimi P-24’lerin günümüze kalan son nüshası İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesinde sergilenmektedir. Bu makale, Türkiye’ye gönderilen Polonyalı usta öğretici grubunun başkanı Makine Mühendisi Wilhelm Gibalka tarafından 1960 yılında yayınlanmış ve yazarın Kayseri Uçak Fabrikasındaki bir yıllık çalışma dönemini ayrıntılı olarak anlattığı kapsamlı makaleyi özetlemektedir.

Anahtar Kelimeler

PZL-P24, Kayseri Tayyare Fabrikası, Türk Havacılık Tarihi, Türkiye-Polonya İlişkileri

Bilateral cooperation between Turkey and Poland in the field of military aviation: Kayseri Aircraft Factory 1936-37

Öz

In the years 1935-1939, Polish National Aircraft Works [Państwowe Zakłady Lotnicze] PZL’s all-metal fighter P-24 was ranked among the best fighter planes in the world by aviation experts. It was the developed version of the gull wing plane P-11 for export, powered by 900 HP (662 kW) Gnome-Rhône 14 Kfs. In 1936, the Turkish Aircraft Society purchased the license to build them and ordered 40 P-24 fighters (14 P-24A and 26 P-24C) in two variants with different machine guns. A group of Polish instructors initiated the licensed production of the P-24 at the Kayseri Aircraft Factory. The first P-24A was flown on May 29, 1937, and last 20 were completed in the first half of 1938. Until the end 1939, more than 50 TFK labeled copies of the P-24A, P-24C and P-24G versions were built. P-24’s commissioned into Turkish Air Force in 1937, served until 1943. The last example of the P-24 is on display in the Istanbul Aviation Museum in Yeşilköy. This article summarizes the extensive article published in 1960 by m.sc. Wilhelm Gibałka – head of the team of instructors delegated to Turkey, in which the author described in detail his one-year period of work at the in Kayseri.

Anahtar Kelimeler

PZL P-24, Kayseri Aircraft Factory, Turkish Aviation History, Turkish-Polish Relations

Kaynakça

• Altuncuoğlu, Ö., Özhan Ö. H., Hodancı Y. ve Erdoğan A. (2021). Tayyare ve motor Türk anonim şirketinden (TOMTAŞ) 2’nci hava bakım fabrika müdürlüğüne uzanan yolda kayseri uçak fabrikaları. Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Dąbrowiecka, W. (2013). ...tam gdzie nigdy nie biją dzwony... [Wanda Dąbrowiecka’nın özel arşivi]. Yazarın elindeki kopya.
• Gibałka, W. (1960a). Turecka Kariera Myśliwca PZL P-24 (1). Skrzydlata Polska, 4(446), 15.
• Gibałka, W. (1960b). Turecka Kariera Myśliwca PZL P-24 (2). Skrzydlata Polska. 5(447), 11.
• Gibałka, W. (1960c). Turecka Kariera Myśliwca PZL P-24 (3). Skrzydlata Polska, 6(448), 11, 15.
• Gibałka, W. (1960d). Turecka Kariera Myśliwca PZL P-24 (4). Skrzydlata Polska, 7(449), 11.
• Gibałka, W. (1960e). Turecka Kariera Myśliwca PZL P-24 (5). Skrzydlata Polska, 9(451), 11.
• Gibałka, W. (1960f).Turecka Kariera Myśliwca PZL P-24 (5). Skrzydlata Polska, 8(450), 14-15, 19.
• İrfan Tansel. (2022, Ocak 26). İçinde Vikipedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/İrfan_Tansel
• Mazur, W. Eksport polskiego sprzętu wojennego na Bałkany w latach 1926-1939. Turcja. Biuletyn DWS.org.pl, 1, 20-25.
• Okan, K. (2015). Babam Tayyare Çavuşu Hasan Okan’ın Anıları: Kartal Müfrezesi. Anıtkabir Dergisi, 59, 19-23.
• Samoloty w Lotnictwie Polskim. (t.y.) Puławski Zygmunt Rafał. http://www.samolotypolskie. pl/samoloty /2214/126/Pulawski-Zygmunt-Rafal2
• Samoloty w Lotnictwie Polskim. (t.y.). PZL P-24, 1933 ("Jastreb"). http://www.samolotypolskie. pl/samoloty/2401/126/PZL-P-242
• SEPEWE. (2022, Nisan 18). İçinde Vikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/SEPEWE