Mekkî b. Ebî Talib ve Ebû’l-Ferec İbnu’l-Cevzî’ye göre nesih problemi

Yıl 2022, , 32 - 47, 30.06.2022

Rıdvan Sanur

https://doi.org/10.51177/kayusosder.1117458

Öz

Bu makalede, Mekkî b. Ebi Talib’in (ö. 1045) el-İzâh li Nâsihi’l-Kur’ân ve Mensûhihi ve Ebû’l-Ferec İbnû’l-Cevzî’nin (ö. 1203) Nâsihi’l-Kur’ân ve Mensûhihi adlı eserlerini mukayese etmenin nesih problemini anlamamıza yardımcı olacağı kanaati hâsıl olmuştur. Birçok ilim merkezini gezen Mekkî’nin coğrafi farklılıklara rağmen nesih konusunda yaşadığı dönemin bakışının klasik anlayışa mutabık olduğu görülmüştür. Âyetler veya hadisler arasında ortaya çıkan uyuşmazlığın giderilme yöntemlerinden biri olan nesih, tefsir, hadis ve fıkıh ilimlerinin ortak konusudur. Bu konunun izahı yapılırken sadece bir ilmi esas alarak yapılan tanımlamaların ve araştırmaların eksik sonuçlar ortaya çıkaracağı görülmektedir. Bundan ötürü neshe bütüncül yaklaşılması gerekir. Kelam ilmine ait olan veya haber ifade eden konuların neshe dâhil edilmesi konuyu hedefinden uzaklaştırmaktadır. Neshe dâhil olan âyet ve hadislerin hadis usulü ve tahric açısından değerlendirilmesinin bir nebze de olsa indi yorum ve iddiaları bertaraf edeceğini düşünüyoruz.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Nesih, Mensûh, Seyf Ayeti, Kıblenin Tahvili

Teşekkür

Çalışmamızın yayına hazırlanmasında ve yayınlanmasında emeği geçen herkese teşekkür ederim.

Mekki b. Ebî Talib and Ebû'l-Ferec Ibnu'l-Cevzî's view on nesh

Öz

In this article, we evaluated that it would be appropriate to understand the problem of naskh by comparing Makki b. Ebi Talib named al-İzâh li Nâsihi'l-Kur'an ve Mensuhihi and Ebû'l-Ferec İbnû'l-Cevzi's Nâsihi'l-Kur'ân ve Mensuhihi. Despite the geographical differences, it has been seen that Makki, who visited many science centers, had a view of the period he lived in, in agreement with the classical understanding. Nasih, which is one of the methods of resolving the conflict between verses or hadiths, is the common subject of tafsir, hadith and fiqh sciences. While explaining this subject, it is seen that the definitions and researches made on the basis of only one science will reveal incomplete results. Therefore, it is necessary to approach it holistically. The inclusion of the subjects that belong to the science of kalam or that express news in abrogation distracts the subject from its target. We think that the evaluation of the verses and hadiths included in the abrogation in terms of hadith method and interpretation will to some extent eliminate the comments and claims.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Naskh, Nâsih, Sayf Verse, Changing the Qibla

Kaynakça

• Abdulvahhâb, Hasan Hüseynî (1990). Kitâbu’l-umûr fi’l-musannefâti ve’l-müellifîne et-tunûsiyyîn. Beyrût. Dâru’l-Ğarbi’l-İslamiyyîn.
• Altıkulaç, T. (2003). Mekkî b. ebî talib. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde. (1. Baskı, Cilt 28, ss. 575-576).
• Bağdadî, İsmail b. Muhammed Emin b. Mir Selim el-Babânî. (t.y.). Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellefîn ve esrâru’l-müellifîn. Beyrût. Dâru İhya et-Turâsi.
• Beyzâvî, Nasiruddin Ebû Said Abdullah b. Ömer. (H. 1418). Envâru’t-tenzil ve esrâru’t-te’vil. Beyrût. Dâru İhya el-Turasi.
• Cerrahoğlu, İ. (2016). Tefsir usulü. Ankara. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd. (2005). es-Sihâh tâcu’l-luğâ ve sihâhu’l-arab. Beyrût. Müessesetü’r-Risale.
• Çelebî, K. (t.y.). Keşfu’z-zunun an esmâi’l-kitâbi ve’l-funûni. Bağdâd. Mektebetu Müsennâ.
• Çetin, A. (2006). Nesih. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (1. Baskı, Cilt 32, ss. 579-581).
• Demirci, M. (2015). Tefsir usulü. İstanbul. İfav Yayınları.
• Dihlevî, Şah Veliyyullah Ahmed b. Abdurrahim. (1986). el-Fevzu'l-kebîr fî usuli’t-tefsir. Kahire. Daru’s-Sahva.
• Ebû’l-Ferec, Cemâluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed İbnu’l-Cevzî. (2003). Nâsihi’l-kur’ân ve mensûhihi. Medine. İmâdetü’l-İlmi’l-Bahsi.
• Ebû’l-Ferec, Cemâluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed İbnu’l-Cevzî. (H. 1412). Zâdu’l-mesir fî ilmi’t-tefsir. Beyrût. Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiye.
• Erbaş, M., & Eren, C. (2012). Kur’ân ilimleri ve ıstılahları. Ebru Yayınları.
• Firuzabâdî, Mecdüdddin Muhammed b. Yakub. (2005). Kâmûsu’l-muhit. Beyrût. Müessetü’r-Risale.
• Hamevî, Şihabuddin Ebû Abdullah Yakut b. Abdullah er-Rumî. (1993). İrşâdu’l-erib ila marifeti’l-edib. (Thk: İhsan Abbas). Beyrût. Dâru’l-Ğarbi’l-İslami.
• İbn Hallikan, Ebû Abbas Şemsuddin Ahmed b. Muhammed. (t.y.). Vefayâtü’l-âyân ve enbeü ebnâi’z-zamân. (Thk: İhsan Abbas). Beyrût. Dâru’s-Sadır.
• İbn Hibbân, M. (1988). el-İhsân fî takrîbi sahihi ibn hibbân. Beyrût. Müessesetü’r-Risale.
• İbn İmâd, Şihabuddin Ebî’l-Felâh Abdulhayy b. Ahmed b. Muhammed el-Akrî el-Hanbelî ed-Dimeşkî. (t.y.). Şezerâtü’z-zeheb fi ahbâri men zeheb. Beyrût-Dimeşk. Dâru İbn Kesir.
• İbn Kesir, Ebû’l-Fidâ İsmâil b. Ömer el-Kuraşî el-Basrî. (1986). el-Bidâye ve’n-nihâye. Dâru’l-Fikir.
• İbn Manzûr, Ebû’l Fadl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensarî. (H. 1414). Lisânu’l-arab. Beyrût. Dâru’s-Sadr.
• İbnu’l-Cezerî, Şemsuddin Ebû’l-Hayr; Muhammed b. Muhammed b. Yusuf. (H. 1351). Ğâyetü’n-nihâye fi tabakâti’l-kurrâ. Mektebetu İbn Teymiyye.
• İlhan, A. (1992). Bedâ. Ankara. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (1. Baskı, Cilt 5, ss. 290-291).
• İsfehânî, Ebû’l Kasım Hüseyin b. Muhammed. (H. 1412). el-Müfredât fi ğaribi’l kur’ân. Dımeşk. Dâru’l-Kalem.
• Mekkî, Ebû Muhammed b. Ebi Talib el-Kaysi. (t.y.). el-Hidâye ila bulûğu’n-nihâye. Câmietu’ş-Şârika.
• Mekkî, Ebû Muhammed b. Ebi Talib el-Kaysi. (t.y.). el-İzâh li nâsihi’l-kur’ân ve mensûhihi. Cidde. Dâru’l-Menâre.
• Mekkî, Ebû Muhammed b. Ebi Talib el-Kaysi. (t.y.). el-Keşfu an vucûhi’l-kıraâti’s-seb’ati. Cidde. Dâru’l-Menâre.
• Nehhâs, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmail el-Murâdî. (H. 1408). en-Nâsihu ve’l-mensûh. Kuveyt. Mektebetü Felah.
• Nesefî, Ebû’l-Berakât Abdullah b. Ahmet. (2012). Medârikü’l tenzil ve hakâiku’t-te’vil. İstanbul. Yasin Yayınevi.
• Özel, A. (2002). Kıble. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (1. Baskı, Cilt 25, ss. 365-368).
• Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Hasan b. Hüseyin et-Teymî. (1997). el-Mahsul. (Thk: Tâhâ Câbir Feyyâz el-Alavânî). Müessetü’r-Risâle.
• Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekir. (1978). el-İtkân fi ulumi’l-kur’ân. el-Hey’etü’l-Mısriyye.
• Şahin, İ. (2016). Tefsir ilminin kaynakları açısından ibn nedim’in el-fihrist adlı eseri. Ekev Akademi Dergisi. 67, 150-151.
• Şâtıbî, Ebû İshak İbrahim b. Musa. (2004). el-Muvâfakat fi usuli’ş-şeriati. (Thk: Abdullah Drâz). Lübnân. Dâru’l- Kutubu’l-İlmiye.
• Şerif Cürcânî, Ali b. Muhammed. (1983). et-Tarifât. Lübnan. Dâru’l- Kutubu’l-İlmiye.
• Taberî, İbn Cerir. (H. 1405). Câmi’u’l-beyân an te’vili âyi’l-kur’ân. Beyrût. Dâru’l-Fikr.
• Yavuz, Y. Ş., & Avcı, C. (1999). İbnü'l-cevzî, ebü'l-ferec. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (1. Baskı, Cilt 20, ss. 543-549).
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmet b. Osman b. Kaymaz. (1985). Siyeri â’lamı’n-nübelâ. Thk: Şuayib Arnavûdî. Müessetü’r-Risâle.
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmet b. Osman b. Kaymaz. (1997). Marifetü’l-kurrâi’l-kibâr ala’t-tabâkâti ve’l-a’sâri. Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.