Çiçekdağı’nda kullanılan kişi isimleri üzerine bir araştırma

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 91 - 107, 31.12.2024

Yasin İpek , Ertaç Evran

https://doi.org/10.51177/kayusosder.1525299

Öz

Kişi isimleri bireye, aile, toplum ve devlet karşısında statü kazandıran, ona hukuki olarak teminat sağlayan, gündelik hayatın içinde gerçekleştirilen rutin işlerde bireyi imgeleyen önemli sembollerden biridir. Toplumdan topluma değişen isimlendirme tarzlarına rağmen isimlendirme olgusu her toplumda var olmuştur. Kişi isimlerinin verilmesi bireysel gibi görünse de nedensellik bağı ve sonuçları itibariyle toplumsal bir olgudur. Bu olgusallık geleneksel toplumlarda toplumsal kimliğin inşası gibi bir işlevi yerine getirmesi ve aynı zamanda toplumsal kültürün sonraki nesillere aktarılmasını sağlamasıyla da doğrudan ilgilidir. Ayrıca kişi isimleri konusu disiplinler arası bir alanı ifade etmektedir. Temel veri olarak 1931-2005 yılları arasında Çiçekdağı (Kırşehir) ve köylerinde doğanlara verilen kişi ön isimleri kullanılmaktadır. Literatür taraması, doküman incelemesi ve saha araştırmasına dayanan çalışma, geleneksel toplum yapısına sahip Çiçekdağı’nda verilen kişi ön isimlerinin arkasındaki temel dinamikleri halk bilimsel ve sosyolojik olarak analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmamız, literatür taraması ve nicel araştırma gibi metotların uygulandığı saha araştırması verilerine dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dinler tarihi , Sosyokültürel yapı , Çiçekdağı , Ad koyma

Etik Beyan

Bu araştırma etik kurul izni gerektirmeyen bir çalışmadır.

A research on person names used in Çiçekdağı

Öz

Personal names are one of the important symbols that give the individual status in front of the family, society and the state, provide him/her with legal guarantee, and represent the individual in routine tasks carried out in daily life. Despite naming styles varying from society to society, the phenomenon of naming has existed in every society. Although giving personal names may seem individual, it is a social phenomenon in terms of causality and consequences. This reality is directly related to the fact that it fulfills a function such as the construction of social identity in traditional societies and also ensures the transmission of social culture to subsequent generations. In addition, the subject of personal names represents an interdisciplinary field. Forenames given to those born in Çiçekdağı (Kırşehir) and its villages between 1931 and 2005 are used as basic data.
The study, based on literature review, document analysis and field research, aims to analyze the basic dynamics behind the personal names given in Çiçekdağı, which has a traditional social structure, in folklore and sociological terms. Our study is based on field research data, applying methods such as literature review and quantitative research.

Anahtar Kelimeler

History of religions , Sociocultural structure , Çiçekdağı , Naming

Kaynakça

• Agyekum, K. (2006). The sociolinguistic of Akan personal names. Nordic Journal of African Studies, 15(2), 205-235.
• Akkaya, Ü. H. (2022). Bauman sosyolojisinde kader -bir kader sosyolojisi denemesi. İlahiyat Yayınları.
• Atlı, C. S. (2020). İsimlere sosyolojik açıdan bakmak: 1923-2017 yılları arasında Türkiye’de verilen isimler. DEU Journal of Humanities, 7(2), 387-406.
• Balcı, F. (2013). Kıbrıs Türk Toplumunda çocuğun adının verilişine yönelik uygulamalar ve Türk Dünyasında görülen uygulamalarla mukayesesi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 6(11), 128-133.
• Bilgin, O. (2020). Kültürel yabancılaşma bağlamında Türkiye’de isim verme pratiklerinin değişimi ve popüler kültür figürleri. Milli Folklor, 16(125), 177-187.
• Blumer, H. (1969). Symbolic interactionism. Prentice-Hall Press.
• Bostancı, G. Ç. (2009). Kişilere isim vermenin sahne arkası. Electronic Turkish Studies, 4(3), 362-375.
• Canatan, K. (2013). Türkiye’nin isim haritasının temeli olarak Ehl-i Beyt Sevgisi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (62), 213-236.
• Chomsky, N. (1965). Aspects of the theory of syntax. MIT Press.
• Çelik, C. (2005). İsim kültürü ve din. Çizgi Kitabevi.
• Çelik, C. (2006). Kültürel sembol sistemi olarak isimler: İsim sosyolojisine giriş. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 39-61.
• Çelik, C. (2007). Bir kimlik beyanı olarak isimler: Kişi isimlerine sosyolojik bir yaklaşım. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 10(2), 5-21.
• Çiçekdağı Kaymakamlığı (2022, 20 Haziran). Tarihçe [Basın Bülteni], http://www.cicekdagi.gov.tr/tarihce.
• Darden, D. K. (1983). Symbolic ınteractionist sociology and onomastics. Names, 31(4), 288-299.
• Dilthey, W., Makkreel, R. A., & Rodi, F. (1996). Hermeneutics and the study of history. Princeton University Press.
• Durkheim, E. (2020). Toplumsal işbölümü (Çev. Ö. Ozankaya). Cem Yayınevi.
• Evran, E. (2022, 24-26 Kasım). Çiçekdağı’nda efsaneler ile sosyokültürel yapı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma [Sempozyum Sunumu]. Her Yönüyle Çiçekdağı Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Kırşehir.
• Gökulu, G. (2019). Sembolik etkileşimci teorinin gündelik yaşam sosyolojisine katkıları. Ekev Akademi Dergisi, (80), 173-190.
• Kahraman, F. (2020). Hazreti Âdem’e öğretilen isimler: İnsanoğlunun gerçek mahiyetinin tezahürü. Balıkesir İlahiyat Dergisi, (11), 39-63.
• Kaya, F. (2019). Yorumsamacı yaklaşımda anlama kavramının önemi ve pozitivizm eleştirisi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 271-280.
• Kızıloğlu, M. (2021). Türk kültüründe kişi adları (Türkiye Sahası) (Tez No: 728769) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden erişildi.
• Liseli, A. F. (2012). African names and naming practices: The ımpact slavery and European domination had on the African Psyche, Identity and Protest [Yüksek Lisans Tezi, Ohio State University]. OhioLINK Electronic Theses & Dissertations (ETD) Center. https://etd.ohiolink.edu/acprod/odb_etd/ws/send_file/send?accession =osu1338404929&disposition=inline
• Mwaniki, I. N. (2013). Oral narratives: Social cultural repository of names and naming practices of Agikuyu in Kenya. International Journal of Education and Research, 1(8), 1-12.
• Olatunji, A., Issah, M., Noah, Y., Muhammed, A. Y., & Sulaiman, A. R. (2015). Personal name as a reality of everyday life: Naming dynamics in select African Societies. The Journal of Pan African Studies, 8(3), 72-90.
• Örnek, S. V. (1973). Budunbilim Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özen, G. Ç. (2019). Günümüzde Türk Kültüründe ad vermenin sosyo-kültürel özellikleri üzerine bir anket çalışması. Türk Dünyası Araştırmaları, 122(241), 423-444.
• Pamir, A. (2003). Türkler'in geleneksel dini Şamanizm'in Orta Asya Eski Türk Kamu Hukuku'na etkisi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(4), 155-184.
• Salituro, C. (2018). What’s your name? The sociological perspective. 20 Ağustos 2023’te https://www.socialstudies.org/sites/default/files/ncss2018_chris_chicago. pdf adresinden alındı.
• Slattery, M. (2008). Sosyolojide temel fikirler. (Çev. Ö. Balkız, G. Demiriz, H. Harlak, C. Özdemir, Ş. Özkan & Ü. Tatlıcan). Sentez Yayıncılık. (Orijinal araştırma 2003’te yayımlandı).
• Stryker, S. (1980). Symbolic interactionism: A social structural version. Benjamin Cummings Press.
• Suzman, S.M. (1994). Names as pointers: Zulu personal naming practices. Language in Society, (23), 253-272.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü. (2022, 20 Aralık). Mahkeme Kararı Olmaksızın Ad ve Soyadı Değişikliği Uygulamasına İlişkin Kamuoyu Duyurusu [Basın Bülteni], https://www.nvi.gov.tr/mahkeme-karari-olmaksizin-ad-ve-soyadi-degisikligi-uygulamasina-iliskin-kamuoyu-duyurusu
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2022, 20 Ağustos). Büyükteflek arkeolojik kazı çalışması [Basın Bülteni]. https://kirsehir.ktb.gov.tr/TR-195738/buyukteflek-arkeolojik-kazi-calismasi.html
• Tönnies, F. (2000), Cemaat ve cemiyet. İçinde A. Aydoğan (Haz.), Şehir ve Cemiyet (ss. 185-217). İz Yayınları.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü (TDK). İsim/Ad. https://sozluk.gov.tr.
• Uçakcı, İsmail (2022, 20 Eylül). Rişvan Türkmen Aşireti ve teşekkülü [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=G5gQsYHJy9k
• Yegin, Ş. (2020). Popüler kültürün isim belirlemeye etkisi. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(19), 110-126.
• Yusuf, N., Olatunji, A., & Issah, M. (2014). Yoruba names as reflection of people’s cultural heritage. in S. A. Ahmad et.al (Ed.), Bringing Our Cultures Homes: Festschrift for Bade Ajayi at 70 (pp. 186-196). Chridamel Publishing House.
• Yüksek Seçim Kurulu (2024, Kasım 8). 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılan cumhurbaşkanlığı ve 28. dönem milletvekili seçimi için askıya çıkarılan seçmen listeleri https://www.ysk.gov.tr/tr/14-mayis-2023-secimleri/82491