BAHŞI SANATINA GÖSTERİLEN YÜKSEK İLGİ

Yıl 2022, , 167 - 176, 25.03.2022

Otaxon Matyakubov

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1067353

Öz

İşbu makalemiz UNESCO tarafından 2021 yılının 16 Aralık tarihinde düzenlenen toplantıda, Somut Olmayan Kültürler Miras’ın uluslararası jürileri tarafından “Bahşıçılık Sanatı” mevcut listeye eklenmesiyle sebebiyle yazıldı. Çalışmamızı ele almaktan önce bu sanat dalına, sanatsal anlamda katkıda bulunurken aynı zamanda tüm bunları yazıya dökerek farklı bir çalışma ile yazılı kaynağımıza da katkıda bulunmak istedim. Bununla beraber, bahşıçılık sanatı, onun tarihçesi, bahşı ozan, aşık, akın, cirav, kalfa gibi terimlerin anlam bilim ve etimolojik kökenleri bakımından incelenerek sunulmkatadır. Destanın insanları yönetebilecek veya sakinleştirebilecek olağanüstü güce sahip olması Bala bahşı Kurbannazar Abdullayev tarafından yaşanılan gerçek bir hikâye ile anlatılmıştır. Bunun dışında, Sovyet Birliği döneminde Orta Asya topraklarında bahşılar, yazarlar, şairler, öğretmenler gibi toplumun aydın kesimini yeni düşünceleri, insanların bilinçaltlarını hızlı yönetebilme yetenekleri olduğu için onları sürgün ederek cezalandırırlar. Bu aşamada Ahmet bahşı Matnazar oğlu, Haci Han Baltayev ve kardeşi Nurmuhammed Baltayev, Manğıtlı Baba Can-Böcan bala, Özbekistan Halk Bahşısı unvanına sahip Şamürat bahşının babası Toğay bahşı Mahmanov gibi birçok insanların sürgün veya yalan iftiralarla hapislerde yaşamlarının son bulması gibi vakaalar yer almaktadır. Sovyet Birliği’nden ayrılan bağımsız Özbekistan Cumhuriyeti döneminde ise destancılık ve ona gösterilen ilgi, destan sanatını geliştirmek için kurulan kamular, atalarının yeteneklerini devam ettirmek isteyen genç çocuklar için ihtisas okulları açılması, bu alanda profesyonel olmak isteyenler için üniversite ve yüksek öğretim kurumları inşa edilmiştir. Alanda önemli hizmet eden bahşı, sanatçıları ödüllendirmek için Cumhurbaşkanının tarafından verilen emirler ve hayata geçirilme süreci gibi çeşitli sanatımıza olan katkılardan kısaca bahsedilmektedir.

Anahtar Kelimeler

ozan, aşık, bahşı, akın, cirav.

HIGH ATTENTION TO THE ART OF BAKHSHI

Öz

This article was written by the international juries of Intangible Cultural Heritage at the meeting held by UNESCO on December 16, 2021, due to the addition of "The Art of Bakhshi" to the current list. Before discussing our work, I wanted to contribute to this branch of art in an artistic sense, as well as to contribute to our written source with a different work by putting all these into writing. In addition to this, the art of gardening and its history are presented by examining the semantic and etymological origins of terms such as bakhshi ozan, ashik, akkin, cirav, kalfa. The fact that the epic has the extraordinary power to rule or calm people is told by a true story experienced by Bala bakhshi Kurbannazar Abdullayev. Apart from that, during the Soviet Union period, the intellectuals such as writers, poets and teachers in the Central Asian lands were punished by exiling them for their new ideas and the ability to manage people's subconscious quickly. At this stage, there are cases where many people such as Ahmet bakhshi Matnazar oglu, Haci Khan Baltayev and his brother Nurmuhammed Baltayev, Mangıtlı Baba Can-Böcan bala, and Toğay bakhshi Mahmanov, the father of Şamurat bahşı who has the title of People's Bahsı of Uzbekistan, end their lives in prisons due to exile or false slander. In the period of the independent Republic of Uzbekistan, which broke away from the Soviet Union, the interest in epic and the interest shown in it, the publics established to develop the art of epic, the opening of specialized schools for young children who want to continue their ancestors' talents, and universities and higher education institutions for those who want to become professionals in this field. The contributions to our various arts, such as the orders given by the President to reward the artists and the process of its implementation, are briefly mentioned.

Anahtar Kelimeler

uzan, ashik, bakhshi, akin, jirov

ВЫСОКОЕ ВНИМАНИЕ ИСКУССТВОВЕДАМ БАХШЫ

Öz

Эта статья была написана международным жюри нематериального культурного наследия на заседании, проведенном ЮНЕСКО 16 декабря 2021 года, в связи с добавлением «Искусство садоводства» в текущий список. Прежде чем обсуждать нашу работу, я хотел внести свой вклад в эту отрасль искусства в художественном смысле, а также внести свой вклад в наш письменный источник с другой работой, изложив все это в письменной форме. В дополнение к этому искусство садоводства и его история представлены путем изучения семантического и этимологического происхождения таких терминов, как бахши озан, ясень, аккин, чирав, калфа. О том, что эпос обладает необычайной силой управлять или успокаивать людей, говорит реальная история, пережитая Бала бахши Курбанназаром Абдуллаевым. Кроме того, в период Советского Союза интеллектуалы, такие как писатели, поэты и учителя в среднеазиатских землях, были наказаны ссылкой за их новые идеи и способность быстро управлять подсознанием людей. На данном этапе известны случаи, когда многие люди, такие как Ахмет бахши Матназар оглы, Хаджи Хан Балтаев и его брат Нурмухаммед Балтаев, Мангытлы Баба Джан-Бокан бала и Тогай бахши Махманов, отец Шамурата бахши, носящего звание народного бахсы Узбекистана, заканчивают свою жизнь в тюрьмах из-за ссылки или ложной клеветы. В период независимой Республики Узбекистан, отколовшейся от Советского Союза, возрос интерес к эпосу и интерес, проявляемый к нему, общественность наладила развитие эпического искусства, открытие специализированных школ для детей раннего возраста, желающих продолжают таланты предков, а университеты и высшие учебные заведения для тех, кто хочет стать профессионалами в этой области. Кратко упоминаются вклады в различные виды нашего искусства, такие как указ президента о награждении художников и процесс его выполнения.

Anahtar Kelimeler

oзан, ашик, бахши, окин, жиров

Kaynakça

• 1. Botir, M. (2009). Doston navolari (Destan nevalari). Taşkent: O'z DK.
• 2. Fitrat, A. (1993). Ўзбек классик мусиқаси ва унинг тарихи (Özbek klasik müziği ve onun tarihi). Taşkent: Fan.
• 3. Jirmunskiy, V. M. (1962). "Narodniy geroicheskiy epos" (Halk kahramanlık destanları). Moskova: Gosudarstvennoye Literaturnoye İzdatel'stvo.
• 4. Lutfiy. (1960). "Gul va Navröz" (Çiçek ve Nevruz). Taşkent: O'zSSSR Davlat Badiiy Adabiyot nashriyoti.
• 5. Magtimguli. (1955). Saylanma. Ashgabat.
• 6. Muhammad, B. Z. (1989). "Boburnoma" (Babür-name). Taşkent: Yulduzcha.
• 7. O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi. (2001). Taşkent.
• 8. Г., Т. М. (1965). Азербайджанские народные дастаны (Azerbaycan halk destanları). Bakü.
• 9. Т., М. (2008). Эпос и сказитель (Destan ve anlatıcı). Taşkent: Fan.