SEKHNİA CHKHEİDZE'NİN "KRALLARIN HAYATI" ADLI ESERİNE GÖRE İMERETİ KRALLIĞI

Yıl 2024, , 121 - 128, 10.12.2024

Dodo Nadiradze

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1592806

Öz

Yazılı kaynakların, özellikle de vakanüvisler yazılarının güvenilirliğinin ve tarihsel ve kaynakbilimsel açıdan değerinin açıklığa kavuşturulması, tarih biliminin temel görevlerinden biridir. Günümüze kadar Gürcü vakanüvis Sekhnia Chkheidze'nin 17. yüzyılın sonu ve 1830’lu yıllara ait eserleri üzerine tam bir tarih ve kaynakbilim çalışması yapılmamıştır. Bu "eksiklik" kısmen modern Gürcü tarih araştırmalarının temelini atan İvane Javakhishvili tarafından Sekhnia Chkheidze'nin eserlerine olan yaklaşımlarından kaynaklanmıştır. Amacımız, çeşitli tarihi kaynaklarda yer alan, Gürcü ve yabancı tarihçiler tarafından verilen bilgilerin Sekhnia Chkheidze eserlerindeki bilgilerle karşılaştırılarak Sekhnia’nın verdiği bilgilerin güvenilirliğini irdelemektir. Bu kapsamlı araştırmadan yola çıkılarak, mevcut makalede Sekhnia Ckheidze’nin 17.-18. yüzyılların şafağında İmereti Krallığı'nın tarihi üzerine verilen bilgiler tetkik edilmiştir. Gürcü tarih biliminde Chkheidze'nin yalnızca Doğu Gürcistan'da yaşanan tarihi süreçlere odaklandığı ve Batı Gürcistan'daki siyasi duruma aşina olmadığı yönünde yaygın bir görüş mevcuttur. Tarafımızca yürütülen döngüsel kaynak bilgisi araştırmasına dayanarak S. Chkheidze’nin Batı Gürcistan'da, özellikle de İmereti krallığında meydana gelen siyasi süreçleri çok iyi takip ettiği anlaşılmaktadır.
15. yüzyılın ikinci yarısında Gürcistan birkaç krallığa ve beyliğe bölünmüştür. Birleşik Gürcistan’dan önce Samtskhe-Saatabago, sonra Kakheti Krallığı ayrıldı, daha sonra Kartli ve İmereti de ayrı ayrı krallıklara dönüştüler. Parçalanma süreci 16. yüzyılda derinleşti. 1550'lerden itibaren İmereti krallığından Samegrelo, Guria, Abhazya ve Svaneti prenslikleri ayrıldılar. Bu duruma rağmen ülkenin birliğini yeniden tesis etme mücadelesi hiçbir zaman durmadı. Kartli kraliyet sarayının maliye müdürü ve tarihçi Sekhnia Chkheidze Batı Gürcistan'ın ülkenin birleşmesi yolunda zorluklar çekeceğinin farkındaydı. Sekhnia Chkheidze eserinde V.Vakhtang, XI. Giorgi, Archil ve VI. Vakhtang gibi ileri düşünceli Kartli krallarının Batı Gürcülerinin desteğiyle bütün Gürcistan toprakları üzerinde nüfuzlarını genişletme ve güçlendirme girişimlerini oldukça detaylı bir şeklinde anlatmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sekhnia Chkheidze, İmereti Krallığı, Osmanlı İmparatorluğu, Kartli Krallığı, Ahıska Paşalığı

THE KINGDOM OF IMERETI ACCORDING TO „TSKHOVREBA MEPETA” (LIFE OF KINGS) BY SEKHNIA CHKHEIDZE

Öz

Verifying written sources, especially the works of the old chroniclers and specifying their historical and source study value is one of the main tasks of historical sciences. No complete A complete historical and source-scientific study of the works by Sekhnia Chkheidze, a Georgian historian of the of the XVII century and the first third of the XVIII century has not been carried out until now. Such a “delay” is partially caused by the attitude of Ivane Javakhishvili, the founder of the modern Georgian historical school, to the works of Sekhnia Chkheidze. Our goal is to study the reliability of the records by Sekhnia by means of comparison of the different kind of historical sources, records of Georgian and foreign authors and data from the works by Sekhnia Chkheidze. The article analyses the records of the author about the kingdom of Imereti history of XVII-XVIII centuries out of the mentioned extensive research. Georgian historiography is dominated by the view that the focus of Sekhnia Chkheidze's attention was only on the historical processes taking place in the Eastern Georgia, and he was not familiar with the political situation in the Western Georgia. On the basis of the cyclical source scientific research conducted by us, the present paper shows that S. Chkheidze was well aware of the political processes taking place in the Western Georgia, especially in the Kingdom of Imereti.
Reportedly, Georgia was divided into several kingdom-prinicipalities in the II half of the XV century, it was a long process, first, Samtskhe-Saatabago, then Kakheti Kingdom separated from the united Georgia, later, Kartli and Imereti were also formed as separate kingdoms. The process of disintegration was deepend in the XVI century, Imereti Kingdom had started dividing into several prinicipalities like Samegrelo, Guria, Abkhazia and Svaneti in the second half of the 50s. Despite such a condition the fight for restoring of the country unity had never stopped. Sekhnia Chkheidze, treasurer and historian of the royal court of Kartli, could clearly see that Western Georgia faced the most difficult situation in the case of unification of the country. A chronicler highlights the attempt of progressive kings of Kartli (Vakhtang V, Giorgi XI, Archil and Vakhtang VI) to enhance and strengthen their influence on the whole region with support of Georgians from the Western Georgia.

Anahtar Kelimeler

Sekhnia Chkhiedze, Imereti Kingdom, Ottoman Empire, Shah of Iran, Kartli kingdom, the idea of unification, separatism, Akhaltsikhe Pashalik, slave trading

ИМЕРЕТИНСКОЕ ЦАРСТВО ПО «ЖИТИЮ КОРОЛЕЙ» СЕХНИИ ЧХЕИДЗЕ

Öz

Выяснение достоверности и историко-источниковедческой ценности письменных источников, особенно сочинений древних летописцев, является одной из главных задач исторической науки. Полного историко-источниковедческого исследования произведений грузинского историка Сехнии Чхеидзе конца XVII — первой трети XVIII вв. не проведено. Эта «отсталость» частично связана с отношением основоположника современной грузинской исторической школы Иване Джавахишвили к произведениям Сехнии Чхеидзе. Наша цель – изучить достоверность упоминаний Сехнии на основе сравнения различных исторических источников, сообщений грузинских и зарубежных авторов, данных произведений Сехнии Чхеидзе. На основе этого обширного исследования в настоящей статье анализируются авторские отчеты XVII-XVIII веков. Об истории начала Имеретинского царства . В грузинской историографии преобладает мнение, что в центре внимания Чхеидзе были только исторические процессы, происходящие в Восточной Грузии, и он не был знаком с политической ситуацией в Западной Грузии. На основе проведенного нами исследования циклических источников знаний в настоящей статье установлено, что С. Чхеидзе был хорошо знаком с политическими процессами, происходящими в Западной Грузии, особенно в Имеретинском царстве.
Известно, что во второй половине XV века Грузия окончательно разделилась на несколько царств-княжеств, это был длительный процесс – единство Грузии. Сначала от корпуса отделилось Самцхе-Саатабаго, затем Кахетинское царство, позже в отдельные царства образовались также Картли и Имерети. Процесс распада углубился в XVI веке, со второй половины годов Имеретинское царство начало распадаться: на княжества Самегрело, Гурия, Абхазия и Сванетия. Несмотря на такую ситуацию, борьба за восстановление единства страны никогда не прекращалась. Сехния Чхеидзе, казначей царского двора Картли и историк, прекрасно видел, что в Западной Грузии оказалась самая сложная ситуация с точки зрения объединения страны. В своем произведении летописец подчеркивает попытку прогрессивных царей Картли (Вахтанга V, Георгия XI, Арчила и Вахтанга VI) расширить и укрепить свое влияние на весь регион при поддержке западных грузин.

Anahtar Kelimeler

Сехния Чхеидзе, Имеретинское царство, Османская империя, Иранский шах, Картлийское царство, идея единства, сепаратизм, Ахалцихская сапаша, покупка пленников

Kaynakça

• Bat'onishvili, v. sakartvelos tskhovreba 1469-1800, z.ch'ich'inadze, tbilisi,1913
• Berdzenishvili, n. sakartvelos ist'oriis sak'itkhebi, ts'igniVI;1973,,metsniereba“
• Bliadze, e., kutaisi XVII-XVIII sauk'uneebshi (sashinaop'olit'ik'uri vitareba da sotsialur-qopiti tskhovrebis ep'izodebi), kutaisi XIII sauk'unuis 60-iani ts'lebidan XX sauk'unis 20-ian ts'lebamde, kutaisi: „kutaisis ak'ak'i ts'eretlis sakhelobis sakhelmts'ipo universit'et'is sagamomtsemlo tsent'ri“ 2013;
• Gulduri,k. 2021. imeretis sameposa da osmaletis imp'eriis
• K'ak'abadze, s. parsadan giorgijanidzis ist'oria, tpilisi ;1926.
• Lomouri, t. da berdzenishvili, n. aghts'era sameposa sakartvelosa, vakhusht'is biograpiisatvis,st'alinis sakhelobis tbilisis sakhelmts'ipo universit'et'is gamomtsemloba ,tbilisi, 1941
• Mak'alatia,s.samegrelos ist'oria da etnograpia sakartvelos mkharetmtsodneobis sakhogadoeba, tbilisi: 1941
• Mari brosse,sakartvelos ist'oria,nats'ili meore, t'pilis.1900.
• Odisheli,jumber.1968 ,mtsire kronik'ebi (k'ink'losebis ist'oriuli mints'erebi)
• Zhordania, t. kronik'ebi, mesame, tb., 1967. gamosatsemad moamzades givi zhordaniam da shota khantadzem, gamomtsemloba ,,metsniereba„
• Rekhviashvili, m. imeretis samepo (1462-1810ts'ts'), tbilisi 1989.
• Samsonadze, m. sakartvelos gaertianebis p'roblema da sagareo orient'atsia XVIII sauk'uneshi, gamomtsemloba ,,sabch'ota sakartvelo“ , tbilisi-1988.
• Puturidze, v. mohamed tap'eris tsnobebi sakartvelos shesakheb,1954.
• Chkhat'araishvili,k. 1973.sakartvelos ist'oriis nark'vevebi , t'. IV, gv. 465;
• Chkheidze, s. (1913). tskhovreba mepeta, ts'ignshi-sakartvelos tskhovreba, akhali motkhroba 1469 ts'lidan, vidre 1800 ts'lamde. or ts'ignad aghts'erili. meore gamotsema z. ch'ich'inadzis mier, tb.