JERUSALEM IN PLEA TEXTS OF KARAI TURKS

Yıl 2020, , 291 - 302, 15.12.2020

Fatih Şayhan

https://doi.org/10.17498/kdeniz.827733

Öz

Thought to be the continuation of the Caspian kaganate and having accepted the Karaism sect of Judaism in the IXth century, Karaite Turks, today, live in in Crimea, Lithuania. Poland, Egypt, Israel, America, Switzerland, France, England, Belgium, North Africa, Spain, Iran, Armenia, the Caucasus, South Russia and İstanbul in dispersed communities. After UNESCO's listing the language of the Black Sea Turks, whose population has decreased due to political, geographical, religious, economic and sociological reasons and who are in danger of losing their language and culture, the world of science, and particularly cultural scientists and linguists, have started to show interest in the Caribbean Turks. Karai Turks wrote their written texts with Aramaic and Hebrew letters as a matter of belief. The texts in question are magazines they call "mecuma", including poetic and literary narratives, thought to be the transmitters of culture, as well as the texts of prayer, in which they show their stances against life. In the religious sense, in accordance with the teachings of the Karaism sect, the Karai Turks took only the written Torah and did not accept the Talmut and the Rabbi law. In this respect, they have established a belief-centered existence area based on the teachings of the Torah. In this context, "Plea", "Karai Prays" and "Çakun Lahaş" written in Hebrew letters are the leading texts of the admonition of the Karaite Turks.
The text called “Çakun Lahaş” has been transcipted from Hebrew letters to Latin letters by us based on translation texts. In these texts, “Jerusalem” is mentioned as “beyt mikdas”, “saint mikdas”, “Sion” and “Jerusalayim / Jerusalem” and is referred to as “holy temple”. In this paper, starting from the texts of “Çakun Lahaş” and “Plea”, the historical importance of Jerusalem for Karai Turks and its place in terms of religion will be emphasized and the references of Jerusalem as a system of values on the history of religions will be examined in a semiotic context.

Anahtar Kelimeler

Karai Turks, History of Religions, Karaite Sect, Plea Texts, Jerusalem

ИЕРУСАЛИМ В СЕМИТСКИХ ТЕКСТАХ КАРАЙСКИХ ТЮРКОВ

Öz

На сегодняшний день считается, что турки – караимы, это останки каспийского каганата, принявшие IX в. караизм (секта юдаизма), сегодня проживают в рассредоточенных сообществах Литве и Польше, Египте, Израиле, Америке, Швейцарии, Франции, Англии, Бельгии, Северной Африке, Испании, Иране, Армении, Кавказе, на юге России и Стамбуле. особенно в Крыму. После внесения ЮНЕСКО языка черноморских турок в список “языков находящихся под угрозой изчезновения”, которым угрожает опасность потерять свой язык и культуру по политическим, географическим, религиозным, экономическим и социологическим причинам, научный мир начал интересоваться караимами и начались исследования караимов, они проводились культурологами и лингвистами. Карайские тюрки, с учётом своего вероисповедения писали свои письменные тексты арамейскими и еврейскими буквами. Речь идет о журналах, которые они называют “меджума”. Они включают в себе поэтические и литературные рассказы, являющиеся носителями культуры, а также тексты молитв, в которых они показывают своё отношение к жизни. В религиозном смысле, в соответствии с учением секты караизма, карайсские тюрки брали только письменную Тору и не принимали Талмут и закон раввинов. В этом отношении они создали для себя веру, основанную на учении Торы. В этом контексте “Ялвармалик”, “Карай Дуалары” и “Чакун Лахаш”, написанные еврейскими буквами, являются ведущими текстами увещеваний тюрков-караимов. Текст под названием “Чакун Лахаш” был транслитирован нами с иврита на латиницу. В рассматриваемых текстах Иерусалим упоминается как “святой храм”. “бейт микдаш”, “святой микдаш”, “сион” и Иерусалим/ Иерушалаим”. В нижеследующем исследовании, пользуясь текстами “Чакун Лахаш” и “Ялвармалык”, подчеркнвается историческое значение Иерусалима для тюрков-караимов и его место в измерении веры. Наряду с этим, семиотические ссылки Иерусалима, с точки зрения системы ценностей, опираясь на историю религий будут рассмотрены в семиотическом контексте.

Anahtar Kelimeler

караимы тюрки, история религий, секта караизма, семитские тексты, Иерусалим

KARAY TÜRKLERİNİN YAKARI METİNLERİNDE KUDÜS

Öz

Hazar kağanlığının kalıntısı oldukları düşünülen ve M.S. IX. yüzyılda Museviliğin Karaizm mezhebini kabul etmiş olan Karay Türkleri, bugün başta Kırım, Litvanya ve Polonya olmak üzere Mısır, İsrail, Amerika, İsviçre, Fransa, İngiltere, Belçika, Kuzey Afrika, İspanya, İran, Ermenistan, Kafkasya, Güney Rusya ve İstanbul’da dağınık topluluklar halinde yaşamaktadır. UNESCO’nun, siyasi, coğrafi, dini, ekonomik ve sosyolojik sebeplerden dolayı nüfusları azalan, dilleri ve kültürlerini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalan Karay Türklerinin dilini “Tehlike Altındaki Diller” listesine almasından sonra bilim âlemi Karay Türkleriyle ilgilenmeye başlamış ve kültür bilimciler ve dilbilimciler tarafından Karay Türklerini konu alan çalışmalar yapılmıştır. Karay Türkleri, inanç gereği yazılı metinlerini Arami ve İbrani harfleriyle yazmıştır. Söz konusu metinler, içlerinde yaşam karşısındaki duruşlarını da sergiledikleri yakarı metinlerinin yanı sıra kültürün aktarıcısı olan şiirsel ve yazınsal anlatıları da içlerinde barındıran “mecuma” adını verdikleri mecmualardır. Karay Türkleri, dini anlamda Karaizm mezhebi öğretileri gereğince yalnızca yazılı Tevrat’ı esas almışlar ve Talmut’u ve Haham hukukunu kabul etmemişlerdir. Bu bakımdan Tevrat’ın öğretilerinden hareketle kendilerine inanç boyutlu bir varlık alanı kurmuşlardır. Bu bağlamda Karay Türklerinin yakarı metinlerinin başında “Yalvarmalık”, ““Karay Duaları” ve İbrani harfleriyle yazılmış olan “Çakun Lahaş” gelmektedir. Çakun Lahaş adlı yakarı metni, çeviri yazı esasına dayanarak tarafımızdan İbrani harflerinden Latin harflerine aktarılmıştır. Söz konusu metinlerde “Kudüs”, “kutsal mabed” göndermeleriyle birlikte “beyt mikdaş”, “aziz mikdaş”, “Sion” ve “Jerusalayim/Yeruşalaim” olarak geçmektedir. Bu çalışmada, Karay Türklerine ait Çakun Lahaş ve Yalvarmalık metinlerinden hareket ile Kudüs’ün Karay Türkleri için tarihsel önemi ve inanç boyutundaki yeri vurgulanacak ve Kudüs’ün dinler tarihi üzerindeki değerler dizgesi itibariyle anlamsal göndermeleri semiyotik bağlamda incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Karay Türkleri, Dinler Tarihi, Karaizm Mezhebi, Yakarı Metinleri

Kaynakça

• Assmann, Jan. (2015). Kültürel Bellek. 2. Baskı. Çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Aydın, Fuat. (2018). Yahudiler/Yahudilik açısından Kudüs. Eskiyeni, 37. 109-125.
• Dubinskiy, S. H. (1895). Çakun Lahaş. Vilna: Tipografiya Vdovı İ Bratyev Romm.
• Firkovičius, Mykolas. (1993). Karaj Koltchalary. Vilnius: Lietuvos Rašytoju Sajungos Leidyka.
• Firkovičius, Mykolas. (1998). Karay Dinlilernin Yalbarmah Yérgeleri 1-2. Vilnius: Baltos Lankos.
• Golden, Peter. B. (2006). Türk Halkları Tarihine Giriş. Çev. Osman Karatay. Çorum: Karam Yayınları.
• Harman, Ö. Faruk. (2002). Kudüs. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXVI, 323-327.
• Kafesoğlu, İbrahim. (2010). Türk Millî Kültürü. 31. baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kocaoğlu, Timur. (2017). Karaycanın Bugünkü Durumu: Mykolas Firkovičius ile Mark Lavrinoviçius’lerin Anısına. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 12. 1-17.
• Kutsal Kitap. (2008). İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi Yayınları.
• Kuzgun, Şaban. (1993). Dinler Tarihi Dersleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Matbaası.
• Kuzgun, Şaban. (2015). Hazar ve Karay Türkleri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Shapıra, Dan. (2003). Avraham Fırkowıcz ın İstanbul. Ankara: Karam Yayınları.
• Tanyu, Hikmet. (1978). Türklerin Dinî Tarihçesi. İstanbul: Türk Kültür Yayınları.
• http://www.unesco.org/languages-atlas/en/atlasmap/language-id-500.html (Erişim Tarihi: 08.09.2020)