N. VESELOVSKİY’NİN KIRGIZ ANLATMALARINDA RUSLARIN TÜRKİSTAN ÜLKESİNDEKİ FETİ HLERİ ADLI ESERİ ÜZERİNE

Yıl 2013, Sayı: 17, 94 - 119, 01.02.2013

Yrd. Doç. Dr. Ayhan Çelikbay

Öz

Rus Türkoloğu N. Veselovskiy tarafından derlenen Kırgız Anlatmalarında Rusların
Türkistan Ülkesindeki Fetihleri adlı eser, bünyesinde dört elyazmasını barındırır. Bu
elyazmaları şunlardır: 1. Orus Leşkerinin gTürkistan’da Tārīḫ 1269-1272 Senelerde Ḳılġan
Fütūḥātları; 2. Ḫudāyār Ḫannın gÖlen gi; 3. Orusnın gKelgeni; 4. Can gḲoca Bātırdın g
Tolġavı.
Çalışmada, eserin Türkoloji çevrelerine tanıtılması ve metinlerin temel dil özelliklerine
değinilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Çağdaş Türk Lehçeleri, tarihî metinler, ses bilgisi, şekil bilgisi

ABOUT THE N. VESELOVSKIY WORK OF KYRGYZ TALE OF THE RUSSIAN CONQUESTS IN THE TURKESTAN LAND

Öz

This work, compiled by the Russian Turcologist N. Veselovskiy, The Kyrgyz Tale of the Russian Conquests on the Turkestan Land contains four manuscripts. These manuscripts are as follow: 1. Orus Leşkerinin

 gTürkistan’da Tārī ḫ 1269-1272 Senelerde Ḳ ılġan Fütū ḥ ātları; 2. Ḫ udāyār Ḫ annın

 gÖlen

 gi; 3. Orusnın

 gKelgeni; 4. Can

 g Ḳ oca

 Bātırdın

 gTolġavı. This study aims to introduce the work to Turcology society and to touch upon the basic language features of the texts. 

Anahtar Kelimeler

Turkestan, Modern Turkic languages, historical texts, phonetics, morphology

КИРГИЗСКИЙ РАССКАЗЪ О РУССКИХЪ ЗАВОЕВАНIЯХЪ В ТУРКЕСТАНСКОМЪ КРАЙ ПО ТРУДАМ Н. ВЕСЕЛЕВСКОГО

Öz

Сборник русского турколога Н. Веселовского "Кыргызский рассказ о русских завоеваниях в туркестанском крае" состоит из четырех исторических рукописей, 

 название которых: 1. Orus Leşkerinin

 gTürkistan’da Tārī ḫ 1269-1272 Senelerde Ḳ ılġan Fütū ḥ ātları; 2. Ḫ udāyār Ḫ annın

 gÖlen

 

gi; 3. Orusnın

 

gKelgeni; 4. Can

 

g Ḳ oca Bātırdın

 

g 

Tolġavı. 

 Данная статья позволяет ознакомиться с рукописями и определить их основные языковые особенности , которые, в большей степени, заинтересует, а также будет весьма полезна лицам, занимающимся, непосредственно, проблемами тюркологии и исследованиям тюрских цивилизаций. 

Anahtar Kelimeler

Туркестан, современнные тюркские языки, исторические тексты, фонетика, морфология

Kaynakça

• AÇA, M. (2002). Kazak Türklerinin Destanları ve Destancılık Geleneği. Kömen Yayınları: Konya.
• BALAKAYEV, M.; KORDABAYEV, T.; HASENOVA, A; ISKAKOV, A. (1967). Kazak Tiliniñ Grammatikası-1. Morfologiya. Kazak SSR-niñ “GILIM” Baspası: Almatı.
• BARTOLD, V.V. (1998). Tyurki, Dvenadtsat’ Lektsiy po İstorii Turetskih Narodov Sredney Azii. TOO ‘Jalın’: Almatı.
• BUDAGOV, L. (1869). Sravnitel’nıy Slovar’ Turetsko -Tatarskih’ Nareçiy. Tom I-II. Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’: S-Peterburg’.
• CLAUSON, Gerard. (1972). An Etymologycal Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish. London: Oxford Universty Press, Ely House.
• DEVELLİOĞLU, F. (1986). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lügat. Aydın Kitabevi: Ankara,
• ECKMANN, J. (1988). Çağatayca El Kitabı. (Tercüme: Günay Karaağaç). Edebiyat Fakültesi Yayınları No. 3412: İstanbul.
• İL’MİNSKİY, N. İ. (1860). Materialı K’ İzuçeniyu Kirgizskago Nareçiya. Uçenıya Zapiski (İ zdavayemıya İmperatorskim’ Kazanskim’ Universitetom’), Knijka III (107-159 s.), Knijka v Tipografii Universiteta: Kazan’.
• ______________. (1860). Materialı K’ İzuçeniyu Kirgizskago Nareçiya (Prodoljenie). Uçenıya Zapiski (İzdavayemıya İmperatorskim’ Kazanskim’ Universitetom’), Knijka IV (53-165 s.), v Tipografii Universiteta: Kazan’.
• ______________. (1861). Materialı K’ İzuçeniyu Kirgizskago Nareçiya (Okonçanie). Uçenıya Zapiski (İzdavayemıya İmperatorskim’ Kazanskim’ Universitetom’), Knijka I (130-162 s.), v Tipografii Universiteta: Kazan’.
• KALKAN, M. (2006). Kırgızlar ve Kazaklar. Selenge Yayınları: İstanbul.
• KARAMANLIOĞLU, A. F. (1994). Kıpçak Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yayınları, 579. KOCAOĞLU, T. (2003). “Tarihi Türk Lehçeleri Metinlerinin Transkripsiyonlanmasında Kapalı é / i Meselesi”. Türk Kültürü. Sayı: 483-484: Ankara.
• KOLESNİKOV, A.; KAMALOV İ. (2011). Avrasya Türkologları Sözlüğü, I. Cilt, 1. Kitap. Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.
• KUDAYBERGENOV, S., TURSUNOV, A. ve SIDIKOV C. (1980). Kırgız Adabiy Tilinin Grammatikası, I. Bölüm, Fonetika cana Morfologiya. İlim Basması: Frunze.
• MELİORANSKİY, P. M. (1894). Kratkaya Grammatika Kazak-Kirgizskago Yazıka. Çast I. Fonetika i Etimologiya. Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’: Sanktpeterburg’.
• MUTÇALI S. (1995). Arapça-Türkçe Sözlük. Dağarcık Yayınları: İstanbul.
• ORALOVA, G. (2004). “Jankoja Batır Dastanı”. Akikat, No: 10: Almatı.
• ÖNER, M. (1998). Bugünkü Kıpçak Türkçesi. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
• Özbek Tilining İzohli Luğati I, II. (1981). Editör: Z. M. Ma’rufov. Rus Tili Naşriyoti: Moskva.
• STEINGASS, F. (1998). A Comprehensive Persian-English Dictionary. Typopress: Lebanon.
• TEN İŞEV, E. R. (1984) . Sravnitel’no-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov, Fonetika. İzdatel’stvo Nauka: Moskva.
• TÖMÜR, Hemit. (1987). Hazirqi Zaman UyŞur Tili Grammatikisi (Morfologiye). Milletler Neşriyati: Pekin. KARADENİZ
• (Black Sea-Черное Море) Yıl 5 Sayı 17
• TURSUNOV, U.; MUHTAROV, C.; RAHMATULLAYEV Ş. (1975). Hozirgi O’zbek Adabiy Tili. Okıtuvçı Neşriyatı: Taşkent
• Uygur Tiliniŋ İzahliq Luğiti. (1990). (Hazırlayanlar: YAKUB, Abliz; ĞEYURANİ, Ğenizat vd.). Şincaŋ Heliq Neşriyati: Ürümçi.
• VESELOVSKİY, N. (1894). Kirgizskiy Razskaz’ o Russkih’ Zavoyevaniyah’ v’ Turkestanskom’ Kraye, Tekst’, Perevod’ i Prilojeniya. Fakultet Vostoçnıh Yazıkov’: S-Peterburg.
• YUDAHİN, K. K.. (1985). Kirgizsko-Russkiy Slovar I, II. Glavnaya Redaktsiya Kirgizskoy Sovetskoy Entsiklopedii: Frunze.
• ZİYAYEV, H. (2007). Türkistan’da Rus Hakimiyetine Karşı Mücadele. (Çeviren: Ayhan ÇELİKBAY). TDK: Ankara.