О ДЛИНЕ ТУРЕЦКОГО СЛОВА

Yıl 2012, Sayı: 15, - , 01.09.2012

Prof. Dr. Marika Cikia

Öz

Неравномерность составных элементов основной признак языка как
многопланового феномена. Разные языковые уровни–фонологоческий,
морфонологический, морфологоческий, морфосинтаксический, синтаксический–в
речевом потоке проявляются с определёнными ограничениями, касающихся
аранжировки фонем, последовательности морфем, выбору компонентов при
словосложении, структурно-семантической организации предложения и др.
На основе лингвопсихологических опытов выявилось, что при порождении речи
перекодировка разноярусных единиц осуществляется не в долговременной памяти
человека, а в непосредственной, объем которой ограничен и равен 7±2 символам
сообщения. В статье предлагается проверка предположения о возможной связи
величиной объема непосредственной памяти и максимальной длиной турецких
словоформ. Например:
Еv - ler - im - de - ki- ler - den - di-n ‘Tы (был) из тех, кто был в моих домах’.
В этой морфемной последовательности без нарушения правильности можно
включить еще несколько аффиксов:
ev - ler - im - iz - de - ki - ler - den - di-yse - n - iz
‘Eсли вы были из тех, кто был в моих домах’.
Или же:
Кes-tir-il-e-bil-ecek-mi-ymiş-sin-iz? ‘(Разве) вы могли быть отрезанными?’
Носителю языка не трудно понять такие громоздкие морфемные построения, но
в живой речи и просмотренных с этой целью в текстах не нашлось таких примеров.
Но стиль научной прозы, подразумевающего всесторонее описание изучаемых
понятий, обусловливает возникновение длинных словоформ.

Anahtar Kelimeler

непосредственная памятъ, её ограниченный объем, языковые уровни, турецкая словоформа, количество аффиксов, длина турецкого слова

TÜRKÇE KELİMENİN UZUNLUĞU ÜZERİNE

Öz

Çok yönlü bir olgu olan dilin temel bir özelliği unsurlarının düzgün olmamasıdır.
Farklı dil düzeyleri – fonolojik, morfonolojik, morfolojik, morfosintaktik, söz dizimsel –
konuşma akısında fonem dizileri, ekler sıraları, bileşik sözcüklerde kelimelerin seçimi,
tümcenin yapısal ve anlamsal organizasyon vs ile ilgili belirli sınırlamalar gösterirler).
Lingvopsikolojik deneylere göre konuşma yaratığında dilin çeşitli birimleri insanın
uzun süreli bellekte değil, operatif bellek içinde ortaya çıkarlar. Operatif belleğin hacmi, bir
mesajın 7 ± 2 sembol ile sınırlıdır.
Bu sınırlama yapı biliminde Türk sözcüğü örnekleriyle kontrol etmenizi öneririz:
Ev - ler - im - de - ki - ler - den - di - n.
Bazı ekler dahil edilirse ek sırası doğru kalacaktır:
Ev- ler - im - iz - de - ki - ler - den - di-yse - n - iz.
Bu sözcükte soru eki de eklenilir.
Veya:
Kes - tir -il-e-bil - ecek - mi - ymiş - sin - iz?
Anadili konuşanlar için bunlar gibi hantal yapı anlamak zor değil, ama canlı konuşma
ve bu amaçla incelediğim metinlerde tür örnekleri bulamadım. Ama çalışılan kavramların
kapsamlı bir açıklama bilimsel nesir tarzı, uzun bir kelime formlarının oluşmasına neden
olurlar. 

Anahtar Kelimeler

Operatif bellek, onun sınırlı kapasitesi, dil seviyeleri, Türk sözcüğü, eklerin sayısı, sözcük uzunluğu

ABOUT THE LENGTH OF TURKISH WORDS

Öz

experiments it has been established that in the process of speech generation recording of
different levels of units is performed not in the constants, but in the so called immediate
memory. Its volume is limited to the 7±2 symbols of a message.
We can illustrate this in the case of Turkish word-form :
Ev-ler-im-de-ki-ler-den-di-n
‘You was of those who had been in my houses’
The morpheme sequence will remain correct if some affixes are included:
ev-ler-im-iz-de-ki-ler-den-di-yse-n-iz
‘If you were (one) of those who had been in our houses’
Or else:
Kes-tir-il-ebil-ecek-mi-ymiş-sin-iz ‘
Could you have been cut off ? ’
A native speaker can easily understand such awkward morpheme constructions, but in
natural speech and written texts which had been reviewed with this aim in view no
examples were found. It should be noted that short constructions are particularly typical for
colloquial speech, while the style of scientific papers, which implies a comprehensive
description of concepts under study, gives rise to long wordforms. 

Anahtar Kelimeler

Immediate memory, its limited volum, linguistic levels, Turkish wordform, he number of affixes, length of wordform

Kaynakça

• Джикия Марина Сергеевна,Структура словоформ турецкого языка. Издательство “Мецниереба” , Tбилиси, 1984. (Djikiya, Marina, Struktura slovoform turetskogo yazıka. Izdatel'stvo “ Mecniereba”, Tbilisi, 1984.)
• Miller, George, The Magical Number Seven Plus or Minus Two; Some Limitations of Our Capasity to Produce İnformation, “Psychological Review”, 1956, vol.63.
• В. А. Москович. Глубина и длина слов в естественных языках. “Вопросы языкознания”, 1969 №6, Москва. (Moskoviç, Vladimir, Glubina i dlina slov v estestvennıx yazıkax, “Voprosı yazıkoznaniya”, Moskva, 1969, №:6.)
• Yngve, Victor, A Model and a Hypothesis of Language Structure. Proseedings of the American Philosophical Society, vol. 104, 5, 1960.
• Yngve, Victor, The Depth Hypothesis, Structure of Language and its Mathematical Aspects, Proseedings of Simposia in Applied Mathematics, vol. XII, American Mathematical Society, 1961.