YUNANCADAN MEGRELCEYE GEÇMİŞ SÖZ VARLIĞI

Yıl 2012, Sayı: 15, 26 - 32, 01.09.2012

Doç. Dr. Nanuli Kaçarava Alina Bağişvili

Öz

Yunan-Gürcü ilişkileri binlerce yıl öncesine dayanır. Yunancadan Gürcü dillerine
geçmiş alıntı sözcükler, bu ilişkilerin sonucudur. Gürcü dillerinde bulunan Yunan menşei
ödünçler Helin-Kolhkida medeniyetlerine çağrışım yapmaktadır.
Megrelcenin araştırılması konusunda sadece Gürcü araştırmacılar değil, ünlü yabancı
bilimadamları da çalışmaktadırlar. Alfabesi olmayan Megralcenin incelenmesi, Sovyet
dönemine oranla Çağdaş Gürcistan’da daha aktif bir hale geldi.
Megrelce-Gürcüce sözlüklerde ve Megrel metinlerinde bulunan, aynı zamanda bu iki
dilde varlığını sürdüren ve tarafımızdan incelenmiş Yunan köklü Angilozi, Boria, Gegenia,
Diakoni, Ekenia, Fırın ve bazı balık isimleri gibi yaklaşık 30 kelimelerin tahlili
verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yunanca, Megrelce, Gürcüce, Lazca, Türkçe

GREEK LOANWORDS IN MENGRELIAN

Öz

The Greek-Georgian relations count millennia of existence and as a result of it there are
many Greek loanwords found in Kartvelian languages, which echo so called common
Hellenistic-Colchic civilization.
Together with Georgian language, Mengrelian was studied not only by the Georgian
but also with the famous foreign scientists. The study of Mengrelian, the language with no
script is actively carried out in the modern Georgia, in comparison with the soviet period.
The article deals with the analysis of 30 lexical units (such as: angilozi, boria, gegenia,
diakoni, ekenia, purne, as well as names of fish etc.) with the Greek origin that were found
by us in various Mengrelian texts. 

Anahtar Kelimeler

Greek, Mengrelian, Georgian, Lazish and Turkish languages

ГРЕЧЕСКИЕ ЗАИМСТВОВАНИЯ В МЕГРЕЛЬСКОМ

Öz

Грузинско-греческие взаимоотношения насчитывают тысячелетия. Результатом
этих отношений являются греческие заимствования в картвельских языках.
Вошедшая в картвельские языки греческая лексика – это отклик эллинской и
колхидской цивилизаций.
Большой вклад в дело изучения мегрельского языка внесли не только грузинские,
но и известные зарубежные ученые. В условиях современной Грузии по сравнению с
советским периодом исследования бессписьменного мегрельского стали более
активными.
Нами проанализировано около 30 лексических единиц греческого
происхождения, засвидетельствованных в мегрельско-грузинских словарях и
мегрельских текстах. Таковыми являются: Angilozi, Boria, Gegenia, Diakoni, Ekenia,
Fırın, а также названия рыб и др.

Anahtar Kelimeler

Греческий, Менгрельский, Грузинский, Лазский и Турецкий языки

Kaynakça

• Beridze (1920) – şalva beridze, megruli (iveriuli) ena, tbilisi, sablitgami (Şalva Beridze, Megrel (İveria) Dili, Tbilisi, Sablitgam Yayın Evi).
• Cavakhişvili (1987) – iv. cavakhişvili, Masalebi saqarvelos sinamresvelobisa da xelosnobis istoriisatvis, akad. iv. javaxişvilis redaqciit 5 tomad, t. IV, nas. II, tbilisi, gamomtsemloba ‘metsniereba’ (İv. Cavakhişvili (1987): Gürcistan İç Sanayi ve Esnaflık Tarihi hakkında, 5 ciltlik, Editörü İv. Cavakhişvili, c.4, kısım 2, Tbilisi, Metsniereba Yayın Evi).
• Çanturia (1996) – ak. çanturia,’’masalebi megrul-qartuli etnograpiuli leqsikonisatvis’’, tsu shromebi, 321, tbilisi, tsu gamomtsemloba, 213-231 (Ak. Çanturia (1996): ‘MegrelceGürcüce Etnograafi Sözlük için Malzemeler’, TDÜ Çalışmaları, Tbilisi, TDÜ Yayın Evi).
• Çaraia (1997) – p. çaraia, megrul-qartuli leqsikoni, tbilisi, s.-s. orbelianis sax. pedagogiuri universitetis gamomtsemloba (P.Çaraia (1997): Megrelce-Gürcüce Sözlük, Tbilisi, S.-S. Orbeliani Pedagoji Üniversitesi’nin Yayın Evi).
• Çubinaşvili (1984) – d. çubinashvili, qartul-rusuli leqsikoni, tbilisi, gamomtsemloba ‘sabçota saqartvelo’ (D. Çubinaşvili (1984): Gürcüce-Rusça Sözlük, Tbilisi, ‘Sabçota Sakartvelo’ Yayın Evi).
• Eliava (1997) – g. eliava, megrul-qartuli leqsikoni, tbilisi, gamomtsemloba ‘intelekti’ (G. Eliava (1997): Megrelce-Gürcüce Sözlük, Tbilisi, İntelekt Yayın Evi).
• Erich TRAPP; unter Mitarbeit von H.-V. BEYER, R. WALTHER u. a. Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit, I, 1–12, Add. 1–2, Online Edition Etima Graeca (1890) – Edward Ross Wharton, M.A., Etima Graeca, London İriatoni (2000) – Jurnali ‘iriatoni’, №1, tbilisi, gamomtsemloba egrisi (İriatoni Dergisi (2000): №1, Tbilisi, Egrisi Yayın Evi).
• Kankia (2009) – p. kankia, samargaloş saçiari, tbilisi, gamomtsemloba egrisi (P. Kankia (2009): Megrelistan’ın Şikayeti, Tbilisi, Egrisi Yayın Evi).
• KEGL(1986) – qartuli enis ganmartebiti leqsikoni (erttomeuli), tbilisi, qartuli sabçota entsiklopediis mtavari samecniero redaqsia (Gürcüce Açıklamalı Sözlük (1986): tek ciltlik, Tbilisi, Gürcü Sovyet Ansiklopedisi’nin Genel Bilimsel Editörlüğü).
• KHS (1991) – qartuli xalxuri sityviereba, megruli teqstebi, t.II, teqsti gamosasemad moamzades k. daneliam da a. tsanavam, tbilisi, tsu gamomsemloba (KHS (1991): Gürcü Halk Sözü, Megrel Metinleri, Hazırlayanlar K. Danelia ve A. Tsanava, Tbilisi, TDÜ Yayın Evi).
• Ismail Avcı Bucaklışı, Hasan Uzunhasanoğlu, İrfan Aleksiva (2007), Büyük Lazca Sözlük, Didi Lazuri Nenapuna, Lazca-Türkçe, Türkçe-Lazca Sözlük, İstanbul, Çivi Yazıları Yayın Evi.
• Makalatia (2006) – s. makalatia, samegrelos istoria da etnografia, tbilisi, gamomsemloba saari (S. Makalatia (2006): Megrelistan’ın Tarihi ve Etnografi, Tbilisi, Saari Yayın Evi).
• Paziseli (1991) – i. paziseli, maxaria, megruli lirikuli leqsebi, qarti, gamomsemloba egrisi (İ. Paziseli (1991): ‘Maharia’ Megrel Lirik Şiirleri, Tbilisi, Egrisi Yayın Evi).
• Pipia (2008) – d. pipia, megruli saleqsikono masalebi, tbilisi, gamomcemloba egrisi (D. Pipia (2008): Megrel Sözlük Malzemeleri, Tbilisi, Egrisi Yayın Evi).
• Saba (1993) – sulxan-saba orbeliani, leqsikoni qartuli, tbilisi, gamomsemloba merani (Sulhan-Saba Orbeliani (1993): Gürcüce Sözlük, Tbilisi, Merani Yayın Evi).
• Samuşia (1979) – k. samuşia, qartuli xalxuri poeziis sakitxebi, megruli nimuşebi, tbilisi, gamomcemloba egrisi (K.Samuşia (1979): Gürcü Halk Şiirlerinin Konuları, Megrel Örnekleri, Tbilisi, Egrisi Yayın Evi)
• Şanidze (1980) – ak. şanidze, txzulebani, qartuli enis gramatikis safudzvlebi, t.III, tbilisi, tsu gamomsemloba (Ak.Şanidze (1980: Çalışmalar, Gürcüce Gramerin Temelleri, cilt 3., Tbilisi, TDÜ Yayın Evi).
• Tsagareli (1880) – Ал. Цагарели, Мингрельские этюды. Фонетика мингрельскаго языка, Санктпетербург, Топографiя Императорской Академiи Наукъ (Al.Tsagareli (1880): Mingrel Etüdleri.
• Mingrel Dilinin Sesbilimi, Sankt- Petersburg, İmparator Akademisi’nin Matbaası, Rusça).
• Tsereteli (2000) – g. tsereteli, arabul-qartuli leqsikoni, tbilisi, tsu gamomsemloba (G.Tsereteli (2000): Arapca-Türkçe Sözlük, Tbilisi, TDÜ Yayın Evi).
• Türkçe Sözlük 2005 – Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara, Akşam Sanat Okulu Matbaası. Vanilişi (2009) – gubaz vanilişi, ‘hidronim kalende[r]işi galis etimologia’, saertaşoriso samecniero konferencia tbeloba, 2009 oqtomberi-noemberi (masalebi),saqartvelos sapatriarqos tsminda tbel abuserisdzis saxelobis universiteti, tbilisi, ŞPS sezani, 296-297 (G.Vanilişi (2009): ‘Kalende[r]iş ğali’ hidroniminin etimolojisi’, ‘Tbeloba’ Uluslararası Bilimsel