TUVAN PROVERBS

Yıl 2011, Sayı: 12, 29 - 50, 01.12.2011

Prof. Dr. Mehmet Aça

Öz

This study, which has the subject of Tuvan proverbs within a rich verbal culture, sets out by informing about Tuvan proverbs concept. Then some studies related with Tuvan Proverbs were presented. After this presentaion, are discussed the subjects (themes), structure and functions of Tuvan proverbs. Proverb examples were taken from I. Plotkina's book (published in 1953) and B. K. Budup's book (published in 2010). This short subject (theme), structure and function assessment showed that Tuvan proverbs have revealed dramatically the basic judgments, the principles arising from these judgements, concepts of religion and morality and system of thought of Tuvas. Tuvan proverbs-having resemblances with proverbs of other Turkish societies-usually formed of two lines which has a poetic structure. Measurement, rhyme, verbal expression potentials and especially literary arts were effective on Tuvan proverbs to gain a poetic structure. The proverbs which have also common examples of one rhyme or sentence, prominence by not only their (thematic) and structural characteristics also with their purpose of pronunciation, their -due to time and place- and functionality. 

Anahtar Kelimeler

South Siberia, uva, proverb, exemplary saying, eloquent word

ПОСЛОВИЦЫ ТУВЫ

Öz

В статье рассмотрены богатые пословицы Тувы. Она содержит данные о смыслах пословиц. Здесь же изучены некоторые труды, связанные с этими пословицами, сравнительные примеры, краткие темы, структура и функции пословиц. Примеры были взяты из книг И. Плоткиной (1953 г.) и В. К. Бюдюпа (2010 г). Указанные пословицы созданы на основе длительного наблюдения и рассуждения. Они связаны с религией, нравами, литературой и мышлениями тувийцев. Эти пословицы схожие с пословицами других турецких народностей. Они, в основном, состоят из двух стихотворных строк, имеют характер рифмы и такта, находятся под влиянием устной и письменной литературы. Часто встречаются однострочные пословицы. Наряду с тематикой и структурными особенностями, в них чётко отражена цель, время, место и функция. Ключевые Слова: Южная сибирь, Тува, пословица, юледер сёс, юлегер дамак, чечен сёс.

Anahtar Kelimeler

Южная сибирь, Тува, пословица, юледер сёс, юлегер дамак, чечен сёс

TIVA ATASÖZLERİ

Öz

Zengin bir sözlü kültürü olan Tıvaların atasözlerini konu edinen bu çalışma, söze, Tıvalardaki atasözü kavramı hakkında bilgi vererek başlamıştır. Tıva atasözleri üzerine yapılan bazı çalışmaların tanıtımını, Tıva atasözlerine yönelik, atasözü örnekleri eşliğinde, kısa bir konu (tema), yapı ve işlev değerlendirmesi izlemiştir. Atasözü örnekleri, î. Plotkina'nın hazırladığı 1953 tarihli kitap ile B. K. Büdüp'ün sözlü ve yazılı kaynaklardan derlediği atasözlerine yer verdiği 2010 tarihli kitabından alınmıştır. Atasözleri üzerinde yapılan kısa konu (tema), şekil-yapı ve işlev değerlendirmesi, atasözlerinin Tıvaların uzun gözlem ve deneyimleri sonrasında oluşturdukları temel yargılarıyla bu yargılara bağlı ilkelerini, din ve ahlak anlayışlarıyla düşünce sistemlerini, tam bir düşünce kompozisyonu içerisinde edebi sanatların gücünden de yararlanarak çarpıcı bir şekilde ortaya koyduğunu göstermiştir. Diğer Türk topluluklarının atasözleriyle benzerlikler arz eden Tıva atasözleri, genellikle iki dizeden meydan gelmiş olup, şiirsel bir yapıya sahiptir. Atasözlerinin şiirsel bir yapı kazanmasında ise ölçü ve kafiyenin yanı sıra, sözlü anlatımın sunduğu imkânlar, özellikle de edebi sanatlar etkili olmuştur. Tek dize ya da cümleden oluşan örneklerine de sık sık rastlanan atasözleri, tematik ve yapısal özelliklerinin yanı sıra, söyleniş amacı, zamanı ve yeri gereği, işlevselliği ile de öne çıkmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Güney Sibirya, Tıva, atasözü, üleger sös, üleger domak, çeçen sös