THE APPEARANCE OF TRADİTİONAL TATAR INSTRUMENTS İN FOLK LİTERATÜRE

Yıl 2009, Sayı: 3, - , 01.09.2009

Yard. Doç. Dr. Çulpan Zaripova Çetin

Öz

The earliest evidence concerning the traditional instruments of Tatar Turks derives from the litereature such as mythological narrative, story and legend which renders the excellent information about the life style, traditions and the musical instruments of a society. Besides, this literature contains not only the names of the instruments but also the means of their production and its circumstances (when the heroes had troubles and longed for their contries and beloveds).

It is because of the fact that most of the stories, myths and legends appeared during the nomadic life of Tatars, the instruments used by them represent the ones common for all the Turkic nomadic societies: kopuz, dombra, drum, saz, sornay, kuray (pipe). However, the musical instruments used by Tatar Turks modifies: ckripka (violin) and garmun (similar to accordion) becomes more popular than kopuz and ckripka (keman) and dombra. Both Dombra and kuray naturally do not lose their popularity.

Both kuray and garmun are known in present days, which are played in the national festivals and traditional banquets of Tatar Turks and recall their nomadic life style. Garmun is mentioned in ballads and in traditional Turkish quatrain forms more than in stories.

Anahtar Kelimeler

Tatar, instrument, National Culture, Folk Literature

МУЗЫКАЛЬНЫЕ ИНСТРУМЕНТЫ В УСТНОМ НАРОДНОМ ТВОРЧЕСТВЕ ТАТАР

Öz

Самые первые упоминания о музыкальных интсрументах татар мы можем найти в таких жанрах татарского народного устного творчества, правдиво изображающих уклад жизни, традиции и обряды этого народа, как мифы, сказки и эпос. В них упоминаются не только названия национальных музыкальных инструментов, но и то, из какого материала они изготавливаются и что послужило поводом для их изготовления (например, тоска по родине, по возлюбленной и т. д.).

В силу того, что многие сказки, легенды и эпические произведения были созданы в период кочевого образа жизни татар, упоминающиеся в них музыкальные инструменты являются общими для всех тюркских народов: копуз, домбра, давул, саз, сорнай, курай. Однако уже с XVII. века муыкальные инструменты, на которых играли татары, начинают притерпевать серьезные изменения: доминирующее положение в музыке начинают занимать скрипка и гармонь. Однако не смотря на это татары продолжают в этот период играть и на таких инструментах, как домбра и курай.

Сегодня татары, отмечая национальные праздники и семейные торжества, с любовью играют как на курае, сохранившем воспоминания о кочевой жизни, так и на гармони, являющейся частью европейской культуры. Надо заметить, что в устном народном творчестве татар курай и гармонь чаще упоминаются в лирических жанрах - в протяжных и коротких лирических песнях.

Anahtar Kelimeler

татары, татарские музыкальные инструменты, национальная культура, народное творчество

TATAR GELENEKSEL ÇALGILARININ HALK EDEBİYATINDAKİ GÖRÜNÜŞLERİ

Öz

Tatar Türklerinin geleneksel çalgılarıyla ilgili en eski bilgilere biz bir halkın geçmişteki yaşam tarzı, gelenekleri, çaldığı müzik aletleriyle ilgili bilgileri bugüne ulaştırmakta eşi benzeri olmayan mitolojik hikâye, masal ve destan gibi türlerde rastlarız. Onlarda çalgıların sadece adları değil, ne gibi malzemeden nasıl bir durumlarda (kahramanların başları dertte olduğu, memleketlerine veya sevdiklerine özlem duydukları zaman) yapılması da anılır.

Masal, efsane ve destanların birçoğu Tatarların göçebe hayat sürdükleri bir dönemde ortaya çıktıklarından dolayı onlarda anılan çalgılar da genelde göçebe hayat sürdüren bütün Türk toplundan için ortak olanlardır: kopuz, dombra, davul, saz, sornay, kuray (kaval). Fakat XVII. Yüzyıldan itibaren Tatar Türklerinin kullandıktan müzik aletleri değişikliğe uğrar: Kopuz ile dombradan ziyade ckripka (keman) ve garmun (akordeonu andıran bir çeşit çalgı) gibi çalgılara üstünlük verilir. Dombra ile kuray da tabii kendi önemini kaybetmez.

Günümüzde ise Tatar Türklerinin millî bayramlarında ve dostluk meclislerinde çaldıkları müzik aletlerinin içinde göçebe hayatı hatırlatan kuray in yanında garmun bilinir. Garmun adlı çalgı, masallarda da anılmasına rağmen daha çok türkülerde ve manilerde dile alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tatar, Tatar müzik aletleri, Çalgılar, Millî Kültür, Halk Edebiyatı

Kaynakça

• Güney, Eflatun Cem.“Folklor ve Halk Edebiyatı”, Milli Eğitim Yayınlan, İstanbul, 1971,sf.43
• “Çura Batır. Tatar Halik Dastanı. ” Tatarstan Kitap Nâşriyatı, Kazan, 1993.
• “İdegey Destanı. ” Türksoy Yayınlan, Ankara, 1998. Muzıkalnoye Naslediye Kazahstana (1999) http://musicheritage.nlrk.kz/?text=63.txt
• “Tatar Entsiklopediya Süzlege. ” Tatar Entsiklopediya înstitutı, Kazan, 2002.
• “Tatar Mifları.” II. Kitap. G. Gıylmanov hiküyalavenda. Tatarstan Kitap Nâşriyatı, Kazan, 1999.
• “Tatar Halik İcatı. Dastannar Tatarstan Kitap Nâşriyatı, Kazan, 1984.
• “Tatar Halik teati. Mâkallâr Hâm Âytemnâr.” Tatarstan Kitap Nâşriyatı, Kazan, 1987.
• “Tatar Halik İcatı, Rivayatlâr Hâm Legendalar.” Tatarstan Kitap Nâşriyatı, Kazan, 1987.
• “Tatar Halik İcatı. Tarihi Hâm Lirik C/r/ar.” Tatarstan Kitap Nâşriyatı, Kazan, 1988.
• “TatarHalikİcatı. Âkiyatlar“\. kitap. Tatarstan Kitap Nâşriyatı, Kazan, 1971.
• “Tatar Halik İcatı. Kıska Cırlar. (Dürtyullıklar)” Tatarstan Kitap Nâşriyatı, Kazan, 1976.