КАРАЙ-КРЫМЧАКСКИЕ ВЗАИМООТНОШЕНИЯ И ПРИЧИНЫ ОТДАЛЕНИЯ ДВУХ ТЮРКСКИХ НАРОДОВ, ПРИДЕРЖИВАЮЩИХСЯ ИУДЕЙСКОЙ РЕЛИГИИ

Yıl 2009, Sayı: 1, 33 - 51, 01.03.2009

Erdoğan Altınkaynak

Öz

В данном исследовании говорится об историческом развитии, происхождении этнического состава и причинах дальнейшего разобщения Караев и Крымчаков, являющихся старейшими тюркоязычными народами, населяющими Крымский полуостров.   Отрицательного отношение, сложившееся в ходе исследований  истории Карайского народа Фриговичем; неправильное религиозное направление, данное Крымчакам религиозными деятелями, пришедшими в Крым из других регионов; нахождение Крымчаков, подобно Караям, в ожидании признания им русским государством особого статуса; старания русских и еврейских ученых показать Крымчаков родственным себе народом; скрытие имеющихся в наличии исторических документов и источников и усугубление их изучения в причину того, что они написаны в основном на староеврейском языке; принадлежность Крымчаков религиозному учению, отличному от ислама, - все это послужило отдалению их от Караев, придерживающихся такого религиозного учения, как Батыни-Мусави. 

Anahtar Kelimeler

Карай, Крымчаки, Крым, Османская империя, Советский период, Карасубазар, Тюрки-мусави

KARAY – KIRIMÇAK İLİŞKİLERİ VE MUSEVİ DİNLİ İKİ TÜRK HALKININ AYRIŞMA SEBEPLERİ

Öz

Bu yazımızda Kırım’ın en eski ve yerli Türk halklarından Karaylar ve Kırımçakların tarihi gelişimi, etnik yapılarının oluşumu ve birbirlerinden ayrışmalarının sebepleri üzerinde durulmuştur. Firkoviç’in Karaylar üzerine yaptığı çalışması esnasında ortaya çıkan olumsuz gelişmeler; Rus devlet adamlarının Kırımçakları katagorize etme girişimleri neticesinde Kırım’ın dışından gelen din adamlarının Kırımçakları farklı bir mezhep veya ibadet anlayışına yönlendirmeleri; Kırımçakların Karaylar gibi Rus devletinin kendilerine imtiyaz tanımaları beklentisi; Rus ve Yahudi bilim adamlarının Kırımçakları kendilerinden bir halk gibi gösterme çabaları; Elde edilen belge ve bilgilerin herkeslerden saklanması ve bu belgeler üzerine yapılan çalışmaların genellikle eski İbrani diliyle yazılması; Kırımçakların farklı bir mezhebe tabi olmaları, onları, Museviliğin Aleviliği konumundaki Karaylardan uzaklaşmaya itmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karay, Kırımçak, Kırım, Osmanlı, Rusya, Sovyetler Dönemi, Karasubazar, Musevi Türkler

Kaynakça

• AÇKİNAZİ İ. V. (1995), Krımçatska Mova, İstoriografiya Ta Djerela, Shidniy Svit, Kiev.
• AÇKİNAZİ İ. V. (2000), Kırımçaki, Simferopol.
• ALEKSEYEV V. P. (1988), Razrabotka Genetiçeskih Problem v Sovetskoy Antropologii (1920-1950’e godu), Oçerki İstorii Ruskoy Etnografii, Folkloristiki i Antropologii, X., Moskova.
• ALTINKAYNAK Erdoğan (2006), Kırımçaklar, Haarlem.
• ALTINKAYNAK Erdoğan (2006), Tozlu Zaman Perdesinde Kırım Karayları Haarlem. (Y. D. Kokizov, Çufutkale’den 44 Mezar Taşı ve Anıtlarda Eski Takvim ile 32 Yazı, Sanpetersburg 1910.)
• Antropologiya Karaimov, Karaimskaya Jizn, I, Moskova 1911.
• DOĞAN İsmail (2001), Kırımçak Türkçesiyle İbranî Yazılı Bir Cönk, Milli Folklor, L, Ankara, 40-45
• DYAÇENKO V. D. (1965), Antropologiçniy Sklad Ukrainskogo Narodu Porivnlanye Doslidjenna Narodiv URSR i Sumijnih Teritoriy, Kiev.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Sadeleştiren: Tevfik Temelkuran – Necati Aktaş – Mümin Çevik), VII, İstanbul 1980.
• FARFEL İ. G. (1918), Drevnaya Yevreiskaya Sinagoga Naydennaya v Gorode Feodosii, Feodosya.
• FİNKEL İ., Devar-Sefataim, (1848) Per: Derevneyevreyskogo, ZOOİD, II.
• FİRKOVİÇ, İ. S. (1912), Karaimskaya Jizn, No. 12, Moskova.
• GARKAVİ A. Ya. (1874), Skazaniye Yevreiskih Pisateley o Hazarah i Hazarskom Tsartsve, Sanpetersburg.
• Gasudarstvennıy Arhiv Avtonomnoy Respupliki Krım, F, 26, opis, 1, d, 9758
• GURLAND İ. (1869), Kratkoye Opisaniye Matematiçeskih, Astronomiçeskih i Astrologiçeskih Yevreyskih Rukopisey iz Koleksiy Firkoviçey Hranyaşeysya v İmparatorskoy Lubliçnoy Biblioteke v Sanpetersburge, Trudı Vastoçnogo Otdeleniya İmparatorskogo Russkogo Arheologiçeskogo Obşestva, XIV, Sanpetersburg.
• HVOLSON D. A. (1866), Vosemnadsat Yevreyskih Nadgrobnıh Nadpisey iz Krıma, Sanpetersburg.
• HVOLSON D. A. (1884), Sbornik Yevreiskih Nadpisey, Sanpetersburg. İLİÇ Rebi Devid– B. M. Açkinazi – İ. V. Açkinazi (1997), Kırımçakskiy Yazık, Yazıki Mira Türkskiye Yazıki, Moskova.
• KAPPA A. (1904), Sredi Krımçakov, Knıjki Jurnala ‘Voshod’, Avgust. Karaimskaya Jizn’ No. 12, Moskova, 1912.
• KAYA İ. S. (1914), Narodnoye Obrazavaniye u Krımçakov, ‘Vestnik Yevreiskogo Prosveşeniya, Mart, no:29.
• KAYA İ. S. (1927), Po Pavodu Sdnoy Krımçakskoy Rukopisi, İzvestiya Tavriçeskogo Obşestva İstorii , Arheologii i Etnografii, no:I.
• KAYA İ. S. (1936), Krımçaki, Kerç. Kırımskiy Vestnik, Simferopol 1912, 276, 283, 290, 300, 305, 319, 333,; 1913, No. 18.
• KOKİZOV Y. D. (1910), Çufutkale’den 44 Mezar Taşı ve Anıtlarda Eski Takvim ile 32 Yazı, Sanpetersburg. (Daktilo kopyası)
• KOKOVTSEV P. K. (1932), Yevreisko-Hazarskaya Perepiska v X. V. Leningrad.
• KOTLER İ. B. (1985), Familii Krımçakov Kak İstoçnik İh Etniçeskoy İstorii, Malıye i Dispersniye Etniçeskiye Gruppı v Evropeyskoy Çatsı SSSR, Moskova.
• Kratkaya Yevreyskaya Ansiklopediya, 1988.
• KUNİK A. A.( 1876), Tohtamış i Firkoviç, Prilojeniye k 27 Tomu Zapisok İmperatorskoy Akademi Nauk, Sanpetersburg.
• LAKUB P. M. (1891), Yevrey-Kırımçaki Etnografiçeskiy Oçerk, Knijkiy Jurnala, Vashod.
• LAŞKOV F. F. (1991), Şagin-Girey, Posledniy Krımskiy Han, İstoriçeskiy Oçerk, Simferopol.
• LEBEDEV V. V. (1985), Materialı Po Krımçakskomu Yazıku i Folkloru v Sobranii E. İ. Peysaha, Tezisı Pokladov i Soobşenii Konferans, Vaprosu Sovetskoy Türkologiy, Aşkabat.
• LERNER O. M. (1901), Yevrey v Novorossiskom Kraye, İstoriçeskiye Oçerki, Po Donnım iz Arhiva Bıvşego Novorossiskogo General-Gubernatora, Odessa.
• LEVİ T. S., (1913) Oçerk Voznikoveniya Karaimizma, Sevastopol.
• MARKEVİÇ A. İ. (1901), Suvarov v Novorossiskom Kraye, ZOOİD, XXIII.
• MEDVEDEVA L. Ya. (1988), Kollektsiy Karaimskih i Krımçakskih Rukopisey v LO İnstituta Vastokovedaniya AN SSSR, Sovetskaya Türkologiya, VI.
• PERELMAN F. A. (1902), Po Pavodu Adnoy Krımçakskoy Rukopisi, Voshod.
• Pervıy Natsionalnıy Karaimskiy Svezd v Yevpatorii, Karaimskaya Jizn, Moskova 1911.
• Polniy Svod Zakonov Rossiskoy İmperii, 1861, XXI.
• Rukopisniy Otdel Rossisykoy Natsionalnoy Biblioteki imenna M. E. Saltıkova-Şedrina, d, 1-3, 4-5, 7-9, 10, 11-13, 14, 15, 16,17, 18, 19, 20, 21, 22-24, 26, 27.28, 29. 30. 110, 174, 353, 355, 1024.
• STARKOVA K. B. (1970), Rukopisi Kollektsii Firkoviça Gasudarstvennoy Publiçnoy Biblioteki İmenniy M. E. Saltıkova-Şedrina, Pismenniye Pamyatniki Vastoka, İstoriko-Filologiçeskiye İsledovaniya, Moskova.
• ŞTERN A. Firkoviç (1844), Drevniye Yevriiskiy Kodeksı i Drugiye Pamyatniki, Nahodki, Zapiski Odeskogo O bşestva İstorii Drevnostey, I.
• TAVRİÇANİN (1898), O Krımçakah Voobşe i Karasubazarskih v Çastnosti, No: 9 –11 Yanvarya,Kırım.
• TENEŞEV E. (1996), Pismenniy Yazık Krımçakov, Liviv-KievNewyork.
• TEREBİNSKAYA - Şenger N, (1928) , Krımskiye Tatarı, Ruskiy Antropologiçeskiy Jurnal, XVII, I-II. VAYSENBERG S. A. (1913), İstoriçeskiya Gnezda Kafkaza i Krıma, Yevreiskaya Starina, I.
• VİHNOVİÇ V. L. – V. V. Lebedev (1991), Zagadka 15.000 Drevnih Rukopisey, Simferopol-Tavriya.
• VİHNOVİÇ V. L. (1997), Karaim Avraam Firkoviç, Sanpetersburg. Yevreiskiy Ensiklopediya Cilt. IV; Cilt X, 1988.
• ZABOLOTNIY S. S. (1928), Gruppı Krovı u Karaimov i Krımçakov, Bülteni Postiynoy Komisi Vivçannya Krovyanik Ugrulovan, Harkıv, III.
• ZAND M. (1991), Lagonie des Krymthchaks , Paris.