MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE I. TBMM’NİN ERMENİ TEHCİRİNE BAKIŞI

Yıl 2015, Sayı: 25, 20 - 34, 15.04.2015

Nurhan Aydın

Öz

I. Dünya Savaşı sonucu imzalanan Mondros Mütarekesi Osmanlı siyasi yaşamı
açısından yeni bir döneminde başlangıcı olmuştur. Bu süreç içerisinde on bir tane hükümet
kurulmuştur.
Mütarekeden sonra kurulan Osmanlı Hükümetleri’nin gündemini en çok meşgul eden
olay, savaş döneminde Ermeni isyanlarına ve saldırılarına karşı alınan önlemler ve bu
olayda görev yapmış olan kişilerin cezalandırılması idi.
Ermeniler bu dönem içinde kendilerine mezalim yapıldığı iddiasını dile getirerek
Osmanlı Devleti’nde çeşitli taleplerde bulunmuşlardır. Bu durum ise İtilaf Devletleri’nin
işine geldiği için sürekli Osmanlı Hükümetlerine müdahale ederek Ermeni iddialarını
desteklemiş ve Osmanlı Hükümetleri’ne ciddi baskılar uygulamışlardır.
Bu bağlamda Osmanlı Hükümeti İtilaf Devletleri’nin baskısını azaltmak, Ermenilerin
isteklerini bir bahane olarak kullanmalarına müsaade etmemek için, tehcirde görevlerini
suiistimal ettikleri öne sürülen kişileri yargılama ve cezalandırma vb. çeşitli politikalar
uygulamışlardır.
Aslında tehcirin bu kadar gündeme gelmesinde en etkin unsurlardan birisi de bu
meselenin bir iç politika malzemesi olarak kullanılması idi. Bu nedenle tehcir olayı, bir
yandan politik bir malzeme unsuru, diğer yandan bir milleti mahkûm ve yok etme aracı
olarak kullanılmıştır. Mütareke ortamı da bunun için en uygun bir zemin olmuştur.
Dolayısıyla amaçlar her ne kadar (İtilaf Devletleri ve Ermenilerin) farklı da olsa aracın
aynı olduğu görülmektedir. Ölüm kalım mücadelesinin verildiği bir dönemde iç politik
çekişmenin unsuru olarak kullanılan Ermeni tehcir olayı İtilaf Devletleri’nin maksatlarına
ulaşmasını kolaylaştırmıştır. Bu dönemde ülke idaresini elinde bulunduran Osmanlı
Hükümet yetkilileri de Avrupa Devletleri’nin baskısı altında oldukları için vazifelerini
yapamamışlardır. Son Osmanlı Parlamentosunda Misak-ı Milli’nin kabul edilmesi ile
Ermeni politikasında ciddi bir algı değişikliğine gidilmiştir. Burada azınlık hakları ile ilgili
olarak komşu ülkelerdeki Müslümanların da aynı haklardan faydalanması şartı ile kabul
edileceği ilan edilmiştir. Bu yeni bir süreçti. İlk defa Avrupa’ya karşı, Ermenilere karşı bu kadar dik bir duruş sergileniyordu. Tabi ki bu sürecin arkasında Mustafa Kemal Paşa’nın
liderliğindeki Milli Direniş vardı. 

Anahtar Kelimeler

Tehcir, Meclis, Osmanlı, Ermeni, Ceza, Dünya, Savaş

GRAND NATIONAL ASSEMBLY OF TURKEY (TBMM)’S VIEW ON ARMENIAN DEPORTATION DURING THE INDEPENDENCE WAR

Öz

Mondros Armistice Agreement which was made at the end of World War I was the
beginning of a new era for the political life in Ottoman Empire.
What Ottoman Governments, which were established after the Armistice Agreement,
death with were the precautions that had been taken against the Armenian revolts and
attacks during the World War I and punishment of those who had been in charge for the
said issues.
Claiming that they had been treated cruelly in this period, Armenian claimed many
things from Ottoman Empire in this period. Because this condition was in favour of the
Allied Powers, they usually interfered into the internal affairs of Ottoman Empire
supporting the claims of Armenians and made serious pressures on Ottoman Governments.
In this context, Ottoman Empire applied such policies as trying and punishing its
officers who were claimed to have abused their offices during Armenian deportation, in
order to relieve the pressures put by the Allied powers and prevents their using the claims
of Armenians as a pretext.
Actually, the reason why this issue remained on agenda is that it was used as a
domestic political affair. Therefore, Armenian deportation was used as a domestic political
issued on one hand and as a tool for condemning and destroying a nation on the other hand.
The armistice agreement climate offered a good opportunity for doing it.
It is observed that although Allied Powers and Armenians had different purposes, they
used the same means. The Armenian deportation which was used as an instrument for the
domestic politics, during the time a nation was at the point of life and death, paved the way
for Allied Powers to achieve their objectives. Under the pressure of European countries,
Ottoman Governments also did not do their duties duly. After National Pact was accepted
in the Last Ottoman Parliament, the perception about the Armenian issue changed critically.
It was declared that the rights to minorities would be accepted if the Muslim minorities in
the neighbouring countries were given the same rights. It was a process. It was the first firm
stance against Europe with regards to Armenians. Of course, this process was led by the
National Resistance whose leader was Mustafa Kemal. 

Anahtar Kelimeler

Deportation, council, Ottoman, Armenian, punish, world, war

ОТНОШЕНИЕ I-го ВЕЛИКОГО НАЦИОНАЛЬНОГО СОБРАНИЯ ТУРЦИИ К ПЕРЕСЕЛЕНИЮ АРМЯН В ПЕРИОД НАЦИОНАЛЬНООСВОБОДИТЕЛЬНОГО ДВИЖЕНИЯ

Öz

Подписание Мудросского мирного договора после Первой мировой войны
послужило началу новой политической жизни Османской империи.
В повестке дня правительств Османской империи, созданных после перемирия.
постоянно стоял вопрос для применения мер против армянских мятежей, погромов и
наказания участников беспорядка.
Армяне, в указанный период жаловались на насилие и обращались к руководству
Османской империи с разными требованиями. Такое положение устраивало государства Антанты, они поддерживали претензии армян, вмешивались в политику
правительства Османской империии и оказывали серёзное давление на него.
В связи с этим правительство Османской империи, с целью уменьшения
натисков со стороны государств Антанты, начало применять разную политику,
осуждать и наказать лиц, которые злоупотребляли свои полномочия во время
переселения. Этим они постарались предотваратить использование армян Антантой
для осуществления своих целей.
Внесению в повестку дня вопроса о переселении, в основном, послужило
внутреннее положение страны. В связи с этим, переселение было применено, с одной
стороны как элемент политического материала, и с другой стороны как средство
осуждения и уничтожения одной нации. Почвой для этого послужило вышеуказанное
перемирие.
Не смотря на разные цели (Антанты и армян) были применены одни и те же
методы. Применение армянского переселения во время внешнеполитических
противостояний и в период жизни и смерти, для государств Антанты это послужило
поводом легко достичь своих целей.
В этот период руководители Османской империи, из за натисков Европейских
государств, не смогли реализовать свои задачи. На последнем парламенте Османской
империи, наряду с принятием Национального пакта, кардинально изменился подход
к Армянскому вопросу. В нём былы раскрыты требования к нацменьшиствам, такое
же требование было и к мусульманам, живущим в соседних государствах. Это стало
новой эпохой. Впервые против армян и Европы была продемонстрирована стойкость.
таким образом, укреплялась национальное движение во главе Мустафы Кемаль
Паши.

Anahtar Kelimeler

Переселение, меджлис, Османцы, армяне, наказание, мир, война