XVI. YÜZYILSONLARINDA AHISKA, HERTVİS, AHILKELEK VE BEDRE SANCAKLARINDA KÜÇÜK SANAYÎ İŞLETMELERİ

Yıl 2016, Sayı: 32, 245 - 274, 17.12.2016

İasha Bekadze

https://doi.org/10.17498/kdeniz.279680

Öz

Makalemizde, XVI. yüzyıl
sonlarında Ahıska, Hertvis, Ahılkelek ve Bedre sancaklarındaki küçük sanayi
tesislerinden olan değirmen ve bezirhaneler detaylı olarak incelenmiş, onların
sayıları, çalıştığı süreler, vergi miktarları tablolar halinde düzenlenmiştir.
Ayrıca harap değirmen ve bezirhaneler hakkında da bilgiler verilmiş, onların
bulunduğu yerler tespit olunarak tablolar şeklinde belirtilmiştir. Bu
incelemede, bölgenin 1870 yılındaki küçük sanayi işletmelerine de yer verilmiş
olup onların sayıları, bulunduğu köyler ve bu köylerin Ahıska merkezden
uzaklığı tablolar halinde açıklığa kavuşturulmuştur. Ayrıca bu tesislerin
faaliyet gösterdiği nehir ve suların isimleri de makalemizde yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahıska, Hertvis, Ahılkelek, Bedre, Âsiyâb, Bezirhane

МАЛЫЕ ПРОМЫШЛЕННЫЕ ПРЕДПРИЯТИЯ В САНДЖАКАХ АХИСХА, ХЕРТВИСИ, AХАЛКАЛАКИ И БЕДРЕ В КОНЦЕ XVI ВЕКА

Öz

В данной статье изучены водяные мельницы и маслобойни, которые являются одними из небольших промышленных объектов, расположенных в санджаках Ахиска, Хертвис, Aхалкалак и Бедре в конце 16-го века, их количество, продолжительность времени работы, суммы налогов систематизированы в таблицы. Кроме того, эта статья дала информацию о разрушенных водяных мельницах и маслобойнях; их конкретные месторасположения идентифицированы и указаны в   таблицах. Это исследование также включало в себя небольшие промышленные предприятия региона в 1870 году, а также их численность, их расположение в деревнях и расстояние до областного центра Aхиска было систематизировано в таблицах. Кроме того, в этой статье указаны названия рек и вод, в которых эти объекты эксплуатировались.

Anahtar Kelimeler

Ахыска, Хертвис, Aхилкелек, Бедре, Мельница, Маслобойня

SMALL INDUSTRIAL ENTERPRISES IN AHISKA, HERTVİS, AHILKELEK AND BEDRE SANJAKS DURING THE LATE XVI. CENTURY

Öz

This article has studied the water mills and creameries, which are one of the small industrial facilities located in Ahıska, Hertvis, Ahılkelek and Bedre sanjaks in the late 16th Century, their numbers, the time duration of works, the amount of taxes are organized into tables. Furthermore, this article has given information about the ruined water mills and creameries; their specific locations are identified and specified in tables. This study has also included the region’s small industrial enterprises in 1870, as well as their numbers, their located villages and its distance with the Ahıska regional center has been clarified in tables. In addition, this article included the names of rivers and waters in which these facilities were operated. 

Anahtar Kelimeler

Ahiska, Hertvis, Ahilkelek, Bedre, Mill, Creamery

Kaynakça

• Tapu-Tahrir Defteri (TAPU): Defter No: 130 (Tarih: H. 1003). Ahısha Mufassal Defteri. Bu defter sancak, nahiye, köy, mezra, çayır, balık öşrü ve s. vergilerini içeren defter olup toplam 258 sayfadır. Defterde Tuğra, Kanun-nâme, Fihrist vardır.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet (1990). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri. 2. Kitap, II. Bâyezid Devri Kanunnâmeleri. Beşinci Bölüm. Rumeli Eyaleti Kanunnâmeleri, İstanbul ve Rumeli Eyâlet Merkezine Ait Kanunnâmeler, Kanunnâme-i İhtisâb-i İstanbul El-Mahrûse, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet (1992). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri. 4. Kitap, Kanunî Devri Kanunnâmeleri, I. Kısım. Merkezî ve Umumî Kanunnâmeler, İkinci Bölüm. Kanunî’nin Umumî Osmanlı Kanunnâmeleri, Fey Vakfı Yayınları, İstanbul.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet (1994a). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri. 7//II. Kitap, II. Selim Devri Kanunnâmeleri. Dördüncü Bölüm. Diyârbekir Eyaleti Kanunnâmeleri (Harpurd Sancağı Kanunnâmesi); Altıncı Bölüm.Gürcistân Eyâleti Kanunnâmeleri, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet (1994b). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri.8//I. Kitap, III. Murad Devri Kanunnâmeleri. III. Bölüm. Basra Eyâleti Kanunnâmeleri, Sadr-ı Suveyb Sancağı Kanunnâmesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet (2006). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri. 1. Kitap, Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fatih Devri Kanunnâmeleri, 2. Baskı, III. Bölüm, Anadolu Eyâleti Kanunnâmeleri, Gayri Sahih Tahsisât Kabilinden Vakıfların İptali Hakkında Ferman, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
• BAYRAKTAR, Hatice (2011). XIX. Yüzyılın Ortalarında Tekirdağ Kazası, T.C Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
• BEKADZE, Iasha (2015a), “Gürcistân Vilâyeti Kanunnâmeleri’nin Değerlendirilmesi”, Karadeniz- Black Sea – Черное Море, Üç ayda Bir Yayınlanan Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, Yaz 2015, Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Dergisi, Yıl 6, Sayı 26, s. 71-87. Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Ardahan / Türkiye.
• BEKADZE, Iasha (2015b), “XVI. Yüzyılda Çıldır Eyâleti Ahılkelek Sancağı’nın Tümek Nahiyesi”, Akademik Bakiş Dergisi, Sayı: 50 Temmuz-Ağustos 2015. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN: 1694-528X. İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi, Türk Dünyası Kırgız-Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabad-Kırgızistan. ss. 158-192.
• BEKADZE, Iasha ve YİĞİT, Bekir Tarık (2016), “XVI. Yüzyıl Sonlarında Çıldır Nâm-ı Diğer Ahıska Eyâleti Vakıflarına Genel Bir Bakış”, Karadeniz- Black Sea – Черное Море, Üç ayda Bir Yayınlanan Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, Sonbahar 2016, Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Dergisi, Yıl 8, Sayı 31, s. 247-264. Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Ardahan / Türkiye.
• BİRİCİ, Sevim (2007). “Klasik Türk Edebiyatında Âsiyâ”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal of Social Science Cilt: 17, Sayı: 1 Sayfa: 97-113, ELAZIĞ-2007.
• CEYLAN, Salih (2014), “Kaybolmakta Olan Bir Kırsal Maddi Kültür Örneği: Su Değirmenleri” (Ağlasun Örneği)-An Example of Disappearing Rural Material Culture: Water Mills (Example of Ağlasun), Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt 19, Sayı 31,ss. 65-82.
• CİKİA, Sergey (1947), Defter-i Mufassal Vilâyet-i Gürcistan, I. Kitap, Gürcistan SSR Ulum Akademisi, Tbilisi.
• ÇAĞATAY, Neş’et (1947). “Osmanlı İmparatorluğunda Reayadan Alınan Vergi ve Resimler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi,Cilt 5, Sayı 5, ss. 483-511.
• DOĞRU, Mecit (1985). Yukarı Kür Boylarının Yeradları Üzerinde Bir Araştırma, İstanbul. Türk Dünyası Vakfı Araştırmaları
• EVLİYA ÇELEBİ (2008). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyâhatnamesi: Bursa-Bolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit, 2. Cilt- 2. Kitap, Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, 2. Baskı, İstanbul, YKY
• FEDOSEEV İ.A. (1960). V razvitie gidrologii suşi v Rossii. Sorumlu Editör: ORLOV, B.P., Moskva, İzdatelöstvo Akademi Nauk SSSR.
• GÜL, Mustafa Fırat (2013). “Aksaray Şehrinin İktisadî Tarihi Hakkında Bir Deneme”, Çanakkale Araştırmaları Turk Yıllığı Yıl: 11, Bahar 2013, Sayı: 14, ss. 131-158.
• HAMMER (Baron Joseph Von Hammer Purgstall), Büyük Osmanlı Tarihi, Üçüncü Cilt, Haz. Mümin Çevik, İstanbul, 2010, MMP Baskı Tesisleri.
• IŞIK, Sevgi, Kadıoğlu, Songül, Yıldırır, Mehmet (2012). T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Başkanlığı, Yayın No: 4. Kuyûd-ı Kadîme Arşiv Kataloğu, Ankara.
• KAZICI, Ziya (2005). Osmanlı’da Vergi Sistemi, İstanbul, Bilge Yayıncılık
• ÖZCAN, Doğukan (2014), “XVI. Yüzyılda Büyük Ardahan Sancağı’nda Su Değirmenleri ve Bezirhaneler”, Karadeniz-Black Sea-Çernoe More, Üç ayda Bir Yayınlanan Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, Yaz 2015, Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Dergisi, Yıl 6, Sayı 24. ss. 71-87.
• PARLATIR, İsmail (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, 4. Baskı, Ankara, Yargı Yayınevi
• ŞEMSEDDİN SAMİ (2011), Kâmûs-ı Türkî (Latın Harfleriyle), Haz. Gündoğdu Raşit, Adıgüzel Niyazi, Önal Faruk, İstanbul, İdeal Kültür Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu [TDK], Türkçe Sözlük, I-II (1998), 9. Baskı, Haz. İsmail Parlatır, Nevzat Gözaydın, Hamza Zülfikar, Ankara: TDK Yayınları.
• ÜNAL, Mehmet Ali (1989), XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566), Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÜNAL, Mehmet Ali(2002), Osmanlı Müesseseleri Tarihi, 5. Baskı, Isparta, Fakülte Kitabevi
• YILMAZ, Fehmi (2010), Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul, Gökkube
• YİĞİT Ahmet (2007), “XIV-XVI. Yüzyıllarda Menteşe Livasında Değirmenler”, Muğla Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi (İLKE), bahar 2007, Sayı 18, ss. 97-155.
• YÖRÜK, Doğan (2014). “XVI. Yüzyılda Konya Kazasında Su Değirmenleri Ve Bezirhaneler”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/1 Winter 2014, p. 637-655, ANKARA-TURKEY, ss, 637-655.
• ZİSSERMAN, K.L. (1870). Sbornik materialov dlya opisaniya Tiflisskoy gubernii. İzdavaemıy pri kanselyarii Tiflisskogo gubernatora pod redaksiyu pravitelya onoy, Tom 1, Vıpusk I. Tiflis, Tipografiya Dubelira.