HAYÂLÎ VE BÂKÎ’DE “TAPŞURDUM” REDİFLİ GAZELLERİN MUKAYESESİ

Yıl 2017, Sayı: 33, 159 - 182, 20.03.2017

Hanzade Güzeloğlu

https://doi.org/10.17498/kdeniz.297850

Öz

Bilindiği gibi, Klasik şiirin
söyleyiş güzelliği redifte de yatmaktadır. Şair tarafından bulunan redif
etkileyici, çarpıcı ve şiirde anlam eksenini oluşturacak güzellikte olmalıdır. Hayâlî
Divanında arkaik kelime sayılan “tapşurdum”
redifiyle yazılmış iki gazeli bulunmaktadır. Bir Divan mecmuası taranarak
edebiyat dünyasına tanıtılan Hayâlî’ye ait şiirler arasında “tapşurdum” redifli bir gazeli daha
eklenerek toplam bu redifle şairin üç gazeli vardır. Çağdaşı olan Bâkî’de de bu
redifle yazılmış bir gazel vardır. Bâkî ve Hayâlî, Klasik Türk edebiyatının
XVI. yy.’da yaşamış iki önemli şairidir. İkisi de yazdıkları şiirlerin yanı
sıra kendi dönemlerinden başlamak üzere diğer Türk şairlerine olan etkileri
bakımından da önemli iki şahsiyettir. Bu çalışmada Hayâlî’nin “tapşurdum” redifli üç gazeli ve Bâkî’nin
aynı redifli bir gazeli, kafiye, kelime kadrosu, konu, şiirde ses ve anlam
güzelliğini oluşturan unsurlar bakımından incelenmeye çalışılacaktır. Ortak
redif, kafiye, vezin ve konu bakımından yazılan bu gazeller arasındaki
benzerlik ve farklılıklar üzerinden iki şairin de söyleyiş özellikleri tespit
edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hayâlî, Bâkî, gazel, “tapşurdum” redifli gazeller

Kaynakça

• AHMET VEFİK PAŞA (2000). Lehçe-i Osmani, TDK yay., Ankara, Haz. Recep Toparlı.
• AKÜN, Ömer Faruk (1994). “Divan Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.9, İstanbul.
• AKYÜZ, Kenan vd. (1958). Fuzûlî Divânı, Ankara.
• ANDREWS, Walter (2000). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı (çev. Tansel Güney), İstanbul.
• AYTAÇ, Gürsel (2001). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• BAHADIR, Savaşkan Cem (2012). “Hayâlî Bey’in Bilinmeyen Gazelleri”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4, Fall, S. 921-946, Ankara.
• BEKTAŞ, Ekrem (2009). “Kaşki Redifli Gazeller Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies International Periodical for Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2 Winter, S.133-151.
• DİLÇİN, Cem (1999). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK yay., Ankara.
• İPEKTEN, Haluk (1994). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergah Yay., İstanbul.
• KORTANTAMER, Tunca (1982). “Türk Şiirinde Ses Konusunda ve Ses Gelişmesinin Devamlılığı Üzerine Genel Bazı Düşünceler-I”, Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S.1, İzmir, s. 71, 83.
• KURNAZ, Cemal (1996). Hayâlî Bey Divânı’nın Tahlîli, M.E.B. Yayınları, İstanbul.
• KURNAZ, Cemal (1997). “Divan Şiirinde Belge Redifler, Divan Edebiyatı Yazıları, Akçağ Yayınları, Ankara.
• KURNAZ, Cemal (2011) “Kanunî’nin En Sevdiği Şairdi: Hayâlî Bey”, Dil ve Edebiyat, Ayın dosyası, Haziran sayısı, S. 16-33. (PDF)
• KÜÇÜK, Sabahattin (1994). Bâkî Divanı Tenkitli Basım, Ankara, TDK Yayınları.
• MACİT, Muhsin (1996). Divan Şiirinde Ahenk Unsurları, Akçağ Yayınları, Ankara.
• MAZIOĞLU, Hasibe (1983). “Türk Edebiyatı, Eski”, Türk Ansiklopedisi, C. XXXII, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, C. XXXII, S. 80-134.
• MENGİ, Mine (2011). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Edebiyat Tarihi-Metinler, Akçağ Yayınları, Ankara.
• PALA, İskender (1989). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ, Ankara.
• SAMİ, Şemseddin (1992). Kamus-ı Türki, İstanbul, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• SEFERCİOĞLU, M. Nejat (2008). “Meyve Redifli Gazeller”, Turkish Studies International Periodical for Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/5, Fall, S. 321-344.
• ŞEN, Fatma Meliha (2006). “Kanunî Sultan Süleyman (Muhibbî) ve Bâkî”, Osmanlı Araştırmaları XXVIII, Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu’na Armağan IV, İstanbul, S. 183-193.
• ŞENTÜRK, A. Atilla- Ahmet Kartal (2004). Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• TARLAN, A. Nihat (1946-47). “Hayâlî-Bâkî”, İÜ Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. 1. Sayı: 1, S. 26-38.
• ÜSTÜNER, Kaplan (2007). Divan Şiirinde Tasavvuf, Ankara.
• YENİTERZİ, Emine (2005). “Divan Şiirinde Gazel Redifli Gazeller”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 18/Güz, Konya, S.1-10. (http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20%20EDEBIYATI/yeniterzi_gazel.pdf)
• YILDIZ, Ayşe (2009). “Klasik Türk Edebiyatında “Var İçinde” Redifli Gazeller ve Nedim’in “Var İçinde” Redifli Gazeli”, Turkish Studies, Volume 4/6 Fall, S. 278-298.