HALİDE EDİB ADIVAR'IN ROMANLARINDA SOSYAL BİR MESELE OLARAK DİN / İSLAM

Yıl 2017, Sayı: 36, 176 - 201, 28.12.2017

Ramis Karabulut

https://doi.org/10.17498/kdeniz.349163

Cited By: 3

Öz

ÖZ: Bu çalışmada Halide Edib Adıvar (1882-1964)'ın
romanlarında nasıl bir “din” anlayışı ortaya koyduğu veya toplumsal ve kültürel
hayat içinde “din”e karşı nasıl bir yaklaşım içinde bulunduğu tespit edilmeye
çalışılmıştır. Bilindiği gibi Türk
toplumu, Tanzimat (1939)’tan sonra hemen her alanda Batılılaşma çabası içine
girmiş ve bu durum günümüze kadar da devam etmiştir. Bu süreç içerisinde bütün
Avrupaîleşme ve modernleşme çabaları maddî ve manevî pek çok değişikliği ve
tartışmaları beraberinde getirmiştir. Başta aydın kesim olmak üzere, toplumun
hemen her tabakasında Doğu ile Batı'nın değerler dünyası çatışmalara sebep olmuştur.
Bu çatışmaların odağı daima din-modernizm çatışması olduğu bilinen bir
gerçektir. Özellikle Tanzimat'la birlikte genel olarak Batılılaşma serüvenimiz
üzerine düşünen ve yazan aydınlar, modernleşme ihtiyacı ile dinî kural ve
kurumlar karşısında nasıl bir tutum içinde olunması gerektiğine dair farklı yaklaşımlar
ve fikirler içinde olmuşlardır. Bu süreç içinde ortaya konulan birçok edebî
eserin ana teminin “Doğu – Batı” çatışması olduğu malumdur. Bir aydın ve
sanatçı olarak Halide Edib Adıvar da II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde çeşitli
ideolojik, toplumsal, kültürel değişim ve tartışmaların içinde eserleriyle yer
alan sanatçılardandır. Halide Edib'in romanlarında, Batılılaşan ve sürekli
değişen Türk toplumunda “din” millî kimliği oluşturan ve koruyan önemli bir
işleve sahiptir. Ancak bu din anlayışı, her insanı kucaklayan, laik, sevgiye ve
akla dayanan yönleriyle “heterodoks” anlayışa yakın duran özgün bir yorum
olarak karşımıza çıkar.

Anahtar Kelimeler

Batılılaşma, Doğu-Batı Çatışması, din

Kaynakça

• ADIVAR, Halide Edib (1973/a), Seviye Talip, Atlas Kitabevi, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (1973/b), Yeni Turan, Atlas Kitabevi, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (1982), Raik'in Annesi, Atlas Kitabevi, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2010/a), Zeyno'nun Oğlu, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2010/b), Sinekli Bakkal, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2011), Sevda Sokağı Komedyası, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2015), Döner Ayna, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2016/a), Son Eseri, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2016/b), Kalp Ağrısı, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2016/c), Tatarcık, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2016/d), Sonsuz Panayır, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2017/a), Handan, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2017/b), Vurun Kahpeye, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2017/c), Âkile Hanım Sokağı, Can Yayınları, İstanbul. AYTEMİZ, Beyhan Uygun, (2015), “Fitne ve Feda: Vurun Kahpeye'de Din ve Milliyetçilik”, Edebiyat Eleştirisi Dergisi, s. 168-190. BEYATLI, Yahya Kemal. (2006). Siyasî ve Edebî Portreler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. ENGİNÜN, İnci (2007), Halide Edib Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi, Dergâh Yayınları, İstanbul. MORAN, Berna (2011), Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1 Ahmet Mithat'tan A. Hamdi Tanpınar'a, İletişim Yayınları, İstanbul. ÖNERTOY, Olcay (2011), Halide Edib Adıvar'ın Romanlarında Toplumsal Eleştiri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, C. 18-S. 1, s. 37-46. YAVAŞ, Gürkan (2013), “Eleştiri ile İdeal Arasında: Halide Edib'in Sinekli Bakkal Romanında 'Din Adamı' Kavramı Etrafında Bir Tartışma”, II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı, II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, 6-7-8 Mayıs, C. III, İstanbul, s. 753-767.