GÖK-TÜRK DEVLETİ DİPLOMASİSİ (552-630)

Yıl 2018, Sayı: 40, 125 - 156, 20.12.2018

Çiğdem Şahin

https://doi.org/10.17498/kdeniz.429909

Öz

Gök-Türk Devleti (Türk Devleti) hakkındaki
tarihsel çalışmalar yoğunlaştıkça, bu model devleti farklı yönlerden inceleyen
çalışmaların yapılması da mümkün hale gelmektedir. Bu devletin siyasal yapısı
ve diğer siyasal varlıklarla ilişkileri her ne kadar çeşitli tarih
araştırmalarında ele alınıyor olsa da, özellikle diplomatik yapısı ve işleyişi
hakkında detaylı analizlerin yapılması ihtiyacı bulunmaktadır. Bu çalışma,  mevcut kaynaklar ışığında Gök-Türk
Devleti’nin 552-630 yılları arasındaki genel dış ilişkiler bürokrasisini ve
diplomasi yapısını incelemeyi, diplomatik ilişki kurduğu devletlerle elçilik
örnekleri üzerinden bu devlet tarafından nasıl bir diplomasi yürütüldüğünü,
elçilerin hangi diplomatik işlevleri yerine getirdiğini, Gök-Türklerin
diplomatik usulleri ve teknikleri ne kadar takip ettiğini ve nasıl uyguladığını
(elçi dokunulmazlığı, önde gelme-protokol uygulamaları, diplomatik dil) ortaya
koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gök-Türk Devleti, dış ilişkiler, diplomasi, elçi

Kaynakça

• AYDIN Erhan (2017). Orhon Yazıtları Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor, İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• BLOCKLEY R. C. (2006). The History of Menander The Guardsman. Introductory Essay, Text, Translation and Historiographical Notes, Cambridge: Francis Cairns.
• BURY J. B. (1897). “The Turks in the Sixth Century”, The English Historical Review, Vol. XII, No XLVIII: 417-426.
• CAHUN Leon (2013). Asya Tarihine Giriş Türkler ve Moğollar, çev. İnan Kaya, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• CHAVANNES Edouard (2013). Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, çev. Mustafa Koç. İstanbul: Selenge Yayınları.
• COHEN Raymond - Raymond Westbrook (eds.) (2000). Amarna Diplomacy: The Beginnings of International Relations, Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
• DIEHL Charles (2014). Bizans İmparatorluğunun Tarihi. Çev. A. Gökçe Bozkurt. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• DONUK Abdülkadir (1988). Eski Türk Devletlerinde İdari-Askeri Unvan ve Terimler, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• EBERHARD Wolfram (1987). Çin Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• GOLDEN Peter B. (2016). Türk Halkları Tarihine Giriş, çev. Osman Karatay, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• GÖMEÇ Saadettin Yağmur (1996). “Kagan ve Katun”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 18. S. 29: 81-90.
• _____ (2012). Türk-Hun Tarihi, Ankara: Berikan Yayınevi.
• _____ (2014). Türk Kültürünün Ana Hatları, Ankara: Berikan Yayınevi.
• _____ (2016). Kök Türk Tarihi, Ankara: Berikan Yayınevi.
• GÖNLÜBOL, Mehmet (2000). Uluslararası Politika: İlkeler, Kavramlar, Kurumlar, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• GROUSSET Rene (2014). Bozkır İmparatorluğu Atilla-Cengiz Han-Timur, çev. M. Reşat Uzmen, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• GUMİLEV, Lev Nikolayeviç (2011). Eski Türkler, çev. D. Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yayınları.
• GÜLTEPE Necati (2002). “İlk Türk Devletlerinde Bürokrasi”, Türkler, Cilt II. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları: 894-906.
• _____ (2009). Mührün Gücü İlk Türk-İslam Devletlerinde ve Osmanlılarda Bürokrasi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• İSKİT Temel (2015). Diplomasi: Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• KAFESOĞLU İbrahim (2014). Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• KAŞIKÇI Osman (2002). “Eski Türklerde Devlet Başkanlığı-Hakanlık”, Türkler, Cilt II. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları: 888-893.
• KAUTİLYA (1987). The Arthashastra, Ed. and Trans. by L. N. Rangarajan, New Delhi: Penguin Books India.
• KOCA Salim (2002). “Eski Türklerde Devlet Geleneği ve Teşkilatı”, Türkler, Cilt II. Amkara: Yeni Türkiye Yayınları: 823-844.
• MORİ Masao (1966). “Ch’i-min Hakan’ın Bir Çin İmparatoruna Gönderdiği Mektubun Üslubu Üzerine”, Reşid Rahmeti Arat İçin, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. 363-371.
• NORWICH John Julius (2013). Bizans I Erken Dönem (MS 323-802), çev. Hamide Koyukan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• OSTROGORSKY Georg (1991). Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÖGEL Bahaeddin (1971). Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Cilt I, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• _____ (2016). Türklerde Devlet Anlayışı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• PALAZ ERDEMİR Hatice (2003). VI. Yüzyıl Bizans Kaynaklarına Göre Göktürk-Bizans İlişkileri, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• PARKER E. H. (1896). “The Origin of the Turks”, The English Historical Review, Vol. XI. No XLI: 431- 445.
• ROUX Jean Paul (2015). Türklerin Tarihi Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 Yıl, çev. Aykut Kazancıgil ve Lale Arslan Özcan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• SİNOR Denis (2017). “[Kök] Türk İmparatorluğunun Kuruluşu ve Yıkılışı”, Der. Denis Sinor, Erken İç Asya Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları: 383-424.
• SİNOR Denis - S. G. Klyashtorny (1996). “ The Türk Empire”, History of Civilizations of Central Asia, Vol III The Crossroads of Civilizations (A.D. 250 to 750), Paris: UNESCO Publishing: 321-342.
• TAŞAĞIL Ahmet (2002). “Göktürk Kağanlığı Göktürkler”, Türkler, Cilt II. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları: 15-48.
• _____ (2014). Gök-Türkler I-II-III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• _____ (2017). Kök Tengri’nin Çocukları Avrasya Bozkırlarında İslam Öncesi Türk Tarih), İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• TOGAN A. Zeki Velidi (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş, Cild I: En Eski Devirlerden 16. Asra Kadar, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• TOKAN Özgür (2011). İslamiyet Öncesi Türklerde Diplomasi ve Hunlar Dönemi Diplomatik İlişkiler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• VASILIEV A. A. (1943). Bizans İmparatorluğu Tarihi, Cilt I. çev. Arif Müfid Mansel, Ankara: Maarif Matbaası.
• VIOTTI P. R.-M. V. Kauppi (2014). Uluslararası İlişkiler ve Dünya Siyaseti. çev. Ayşe Özbay Erozan. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• WHITE B. (2001). “Diplomacy”, The Globalization of World Politics: An Introduction to International Relations, Ed. J. Baylis and S. Smith, Oxford: Oxford University Press. 317-330.
• XINGLIANG He - Guo Hongzhen (2015). Çinlilerin Gözünden Türklerin Tarihi, İstanbul: Kalkedon Yayınları.