SOĞMATAR ÇEVRESİ KAYA MEZARLARI

Yıl 2019, Sayı: 43, 255 - 261, 25.09.2019

Yusuf Albayrak Bahattin Çelik

https://doi.org/10.17498/kdeniz.573479

Cited By: 7

Öz

Şanlıurfa İli’nin 40 km. doğusunda ve güneydoğusunda yer
alan Tek Tek dağları, Harran Ovasının doğu bölümünü sınırlayan kuzey-güney
yönünde kalker platolardan oluşan bir tepeler silsilesidir. Tektek Dağları
üzerinde Paleolitik dönemden itibaren pek çok iskân söz konusu olmuştur. Bu
merkezlerden en önemlisi Soğmatar Antik şehri, Roma döneminde kutsal bir alan
olması yanında bir nekropol alanı olarak da dikkat çekmektedir. Soğmatar Antik
Şehri nekropolünde sayıları 72 olan kaya mezarları ilk olarak Erken Tunç
Çağı’nda kireçtaşından ana kaya oyularak yapılmış ve Roma döneminde tekrar
kullanım görmüştür.. Bu denli önemli bir merkezin çevresine etkisini ortaya
koyabilmek için Soğmatar’ın yakın çevresinde yer alan kırsal alanlarda yüzey
araştırmaları yapılmış ve köylerin çoğunda kaya mezarları tespit edilmiştir. Tespit
edilen bu kaya mezarları genellikle dromoslu  ve tek odalıdır. Kimi mezarlarda dromoslar
merdivenli, kimi mezarlarda ise düz olarak yapılmıştır. Bu mezarların tümü
mimari özellik ve plan olarak Soğmatar’daki Roma dönemi kaya mezarları ile bire
bir benzerlik göstermektedir. Ayrıca, Soğmatar’da yer alan Silindir Planlı Anıt
mezarların benzerleri de tespit edilmiştir. Soğmatar’daki Silindir Planlı Anıt
mezarlar gibi kaya mezarının üstüne çapı 5-7 m arasında değişen yuvarlar planlı
yapılar yapılmıştır. Bazen bu yapıların içine de mezar yerleştirilmiş olmakla
birlikte çoğunlukla yuvarlak planlı yapıların altında bulunan kireçtaşı kayalar
oyularak kaya mezarları yapılmaktadır. Yerleşim amaçlı Soğmatar çevresine gelen
halkın, Soğmatar’ı kutsal bir alan ve nekropol alanı olarak kullanması yanında,
yerleştikleri köylere de Soğmatar’daki kaya mezarlarına benzer mezarlar yapmış
olduğunu görmekteyiz. Şanlıurfa kent merkezinde yer alan Kale Eteği Nekropolü
ve Kızılkoyun Nekropolü’nde yer alan kaya mezarları Soğmatar ve çevresindeki
kaya mezarları ile birebir benzerlik gösterirler.

Anahtar Kelimeler

Şanlıurfa, Soğmatar, Kaya Mezarı, Roma Dönemi, Nekropol, Anıt Mezar

Kaynakça

• ALBAYRAK Y. (2017) “Şanlıurfa Kale Eteği Nekropolü Kaya Mezarları”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, Sayı 36, 269-279 ALBAYRAK Y., MUTLU S. İ., MUTLU S., ÇELİK B. (2019) “Soğmatar’daSunaklı Kaya Oyuğu Mezarlar”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, Sayı 41, 263-274BAŞER, S. (1990) “1988-1989 Yılları Kibyra Kurtarma Kazıları" Mz. KK. Sm. I., 232-245ÇELİK B. (2014) “Şanlıurfa İli Merkez İlçesi Neolitik Çağ ve Öncesi Yüzey Araştırması, 2013.”, 36. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu, 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 02-06 Haziran 2014 Gaziantep, II. Cilt, s. 311-328.ÇELİK B. (2015) “Şanlıurfa İli Yüzey Araştırması” Belgü Sayı II, s.87-108.ÇELİK B. (2016) “Şanlıurfa İli Merkez İlçesi Neolitik Çağ ve Öncesi Yüzey Araştırması, 2014.”, 37. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1-15 Mayıs 2015 Erzurum, II. Cilt, s. 409-426.ÇELİK B. (2018) “Şanlıurfa İli Neolitik Dönem Yüzey Araştırması, 2018” Karadeniz Sayı 40, s. 52-63.DUVAL R. (1975) HistoireD’édesse, Politique, Religieuse et Littéraire. AmsterdamÇAMBEL H., BRAİDWOOD R. J. (1980b). “Çayönü Tepesi ve Hilar Mağaraları 1979 Yılı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı II, Ankara, s. 121 – 125ERDEMGİL S. Ve ÖZORAL F. (1975) “Antiochia ad Cragum”, Türk Araştırma Dergisi XXII-2, 55-71 FORBES T. B. (1983) Urartian Architecture, (BAR International Series 170), OxfordHASPELS C. H. E. (1971) The Highlands of Phrygia, Sitesand Monuments, Vol. I-II, Princeton MANSEL A. M. (1971) Ege ve Yunan Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara SEVİN V. (1982) Frigler, Anadolu’da Pers Egemenliği, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, İstanbulÖZGÜÇ T. (1969) Altıntepe II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara VAN LOON M. N. (1968) Urartian Art, İstanbul