AHMET CEVDET PAŞA HAYATI, TARİHÇİLİĞİ VE HZ. PEYGAMBER TASAVVURU

Yıl 2019, Sayı: 43, 229 - 242, 25.09.2019

Zekeriya Akman

https://doi.org/10.17498/kdeniz.590912

Öz

Ahmet Cevdet Paşa, 1823 yılının mart
ayında bugünkü Bulgaristan’ın Lofça kasabasında doğmuştur. Eğitimine, küçük
yaşlarda Lofça’daki âlimlerden ders alarak başlamış ve ilkokulu burada
okumuştur. 1839 yılında on yedi yaşındayken İstanbul’a giderek ilim tahsiline
devam etmiştir. Fatih Medresesine devam etmiş ve ayrıca dönemin önemli âlimlerinden
dersler okumuştur. Yirmi bir yaşındayken kadılık görevine atanarak memuriyet
hayatına başlamıştır. Memuriyet hayatı boyunca, kadılık, muallimlik,
vakayınüvislik, valilik gibi birçok görevde bulunmuştur. 1890 yılında Meclis-i
Vükela üyeliği görevine getirilen Ahmet Cevdet paşa ayrıca çeşitli dönemlerde
Adalet ve Maarif Bakanlıklarının yansıra kısa bir süre Sadrazamlık görevlerinde
de bulunmuştur.

Ahmet Cevdet Paşa, Osmanlı Devletinin
siyasi ve idari hayatında önemli bir devlet adamı olmasının yansıra ilmi
yönüyle de ön plana çıkmıştır. Kendisini, 
hukukçu, tarihçi, edip, eğitimci ve sosyolog olarak ta vasıflandırmak
mümkündür, çünkü bu alanlara dair önemli eserler yazmıştır. Ahmet Cevdet
Paşanın hukukçu kimliğinin ön palana çıkmasında ki en önemli etken, onun mecellenin
hazırlanmasında üstlenmiş olduğu görevdir. Tarih alanında vermiş olduğu eserler
nedeniyle de son dönemin önemli tarihçilerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Ahmet Cevdet Paşanın, Hz. Muhammedin hayatının da içerisinde yer aldığı Kısas-ı
Enbiya ve Tarih-i Hulefa adlı kitabı, uzun yıllardır okuyucunun takdirini
kazanmış ve çok sayıda baskısı yapılmış bir eserdir. Ahmet Cevdet Paşa, bu
kitabında Hz. Muhammedin üstün vasıflarını, kişiliğini ve İslam’ın geliş
serüvenini akıcı bir dille okuyucuya sunmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Ahmet Cevdet Paşa, İslam, İslam tarihi, Siyer, Hz. Muhammed

Kaynakça

• Ahmed b. Hambel, Müsned, Riyad, 1998.Ahmet Cevdet Paşa, “Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa”, Kanaat Matbaası, İstanbul, 1331Ahmet Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiya ve Tarih-i Hulefa, Ankara 2013, Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, Matbaa-i Osmaniye, Dersaadet, 1309.Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul 1978.Beyhaki, Delailü’n-Nübüvve, Beyrut, 1985. Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhaârî, Riyad, 2002Diyarbekrî, Hüseyin b. Muhammed, Târihu’l-hamîs fi Ahvâli Enfesi Nefis, Beyrut ts.Ebü’l-Ula Mardin, Medeni Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa, İstanbul, 1946.El-Hakim, Müstedrek, ale’s-Sahiheyn, Beyrut, 1977.Ertan, Veli, “Ahmet Cevdet Paşa, Hayatı ve Eserleri”, Hilal, Ankara, 1961/1962, C. II, s. 22-24.Ertan, Veli, “Değerli Türk Âlimi Büyük Hukukçu Tarihçi Ahmet Cevdet Paşa”, Türk Yurdu, Ankara, 1966, c. V, s. 322, s. 23. Ertan, Veli, Ahmet Cevdet Paşa’nın Hayatı Eserleri ve İlmi Değeri, Ankara, 1964.eş-Şami, Sübülü’l Hüda ve’r-Reşad, Kahire, 1974.Fatma Aliye Hanım, Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, İstanbul, 1332.Halaçoğlu Yusuf - Aydın, M. Akif ,“Cevdet Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt. VII, s. 443-449, İstanbul, 1993.Halebi, Ali b. Burhaneddin,es-Siretü’l-Halebiyye, Beyrut, 1400.İbn Hişşam, Ebu Muhammed Abdülmelik, es-Sirtü’n-Nebeviyye, Beyrut, 1990.İbn İshak, Muhammed b. İshak b. Yesar, es-Sirtü’n-Nebeviyye, Lübnan, 2004İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer, el-Bidaye ve’n-Nihaye, Kahire, 1992. İbn Sa’d, Muhammed b. Mâni, et-Tabakatü’l Kübra, Kahire, 2001.İbn Seyyidinnas, Ebu’l-Feth Muhammed b. Muhammed, Uyunu’l-Eser, Beyrut, 1992.İbnü’l-Esir, İzzüddin Ebu’l-Hasen, el-Kamil fi’t-Tarih, C.I, Beyrut, 1965Kastallânî, Ahmed b. Muhammed, el-Mevâhibü’l-Ledüniyye, Beyrut, 1991.Keskioğlu, Osman, “Ahmet Cevdet Paşa Hayatı ve Eserleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt. XIV, Ankara, 1966.Meriç, Ümit, Cevdet Paşa’nın Cemiyet ve Devlet Görüşü, İstanbul, 1979.Muir, William, The Life of Mahomet, London 1861.Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. El-Haccac, Sahi-u Müslim, Beyrut, 1991Severcan, Şerafettin, “Ahmet Cevdet Paşa’nın Tarihçiliği”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 7, Kayseri, 1990.Sözen, Kemal, “Ahmet Cevdet Paşa’nın Tarihçiliğimize Getirdiği Yeniliklerin Felsefi Tahlili”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 9, Isparta, 2002.Suyuti, Celaleddin Abdurrahman, el-Hasaisü’l Kübra, Mısır, 1967.Taberi, Muhammed b. Cerir, Tarihü’l taberi, Kahire, ts.Ülkütaşır, M. Şakir, Cevdet Paşa, hayatı, şahsiyeti, eserleri, ankara 1945. Yâkûbi, Ahmed b. Ebu Yakub b. Cafer b. Vehb b. Vâdih, Tarih-i Yâkûbi, Beyrut, ts.Yılmaz, Mehmet Nuri, “İlmi ve Tarihi Bir Şahsiyet Olarak Ahmet Cevdet Paşa”, Ahmet Cevdet Paşa Sempozyumu, 9-11 Haziran 1995, Ankara, 1997.Yinanç, Mükrimin Halil, “Tanzimattan Meşrutiyete Kadar Bizde Tarihçilik”, Tanzimat I, İstanbul 1940. Zehebi, Ebu Abdillah Şemseddin Muhammed b. Ahmed, Tarihu’l-islam, Beyrut, 1990.