KÜLTÜREL MİRAS OLARAK HAYVANLARIN ATASÖZLERİMİZE KATTIKLARI ANLAM ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Sayı: 44, 320 - 334, 15.12.2019

Osman Türk

https://doi.org/10.17498/kdeniz.650439

Cited By: 2

Öz

Kültürün
önemli unsurlarından olan dil, bir yandan toplumun hakikatlerini yansıtırken,
diğer yandan kültürün yeniden meydana gelmesini ve devamını sağlar. Toplumların
geçmişten günümüze kazandıkları bilgi ve deneyimlerinin en önemli aktarıcı
ögelerin arasında dil gelir. Sözlü kültürden yazılı kültüre değin tarih,
edebiyat, felsefe, folklor, sosyoloji, psikoloji ve ahlak gibi birçok yönde
araştırma konusu olan ulusal ve sosyal varlıklar anlatım gücü ve kavram
zenginliği bakımında çok önemli dil yapılarıdır. Atasözleri içinden çıkılan
bağlamın aynası gibi yüzyıllar boyu değişim ve dönüşümlere bağlı da olsa
varlığını sürdürerek bugüne kadar gelir. İnsanoğlunun olduğu yerde bir deneyim
ve insan topluluğu olduğu yerde bir kültürel olgudan söz etmek mümkündür. Bu
deneyim ve kültürel değerlerin yayılması ve sonraki nesillere aktarılmasında
önemli bir köprü vazifesi gören dil, insanlık tarihi açısından da birtakım
kazanımları açığa çıkarır. Atasözleri bulunduğu kültür coğrafyasının ve milli
değerlerin tüm özelliklerini içinde barındıran ve anlamlar bakımından
çeşitlilik gösteren edebi kavram özelliğidir. Atasözleri, bir milletin kimliği
niteliğinde olan kalıplaşmış miraslardır. Binlerce yılın ve tecrübenin ürünü
olan bu tanıklar, tarihimizin ve atalarımızın şahitleridir. Kültür hayatımızın
önemli unsurlarından biri olan bu ifadeler bazen bir hâdiseden bazen bir
kıssadan bazen de tüm bunlardan bağımsız olarak tecrübe edilmiştir. Genelde
atasözleri üzerinde yapılan çalışma ise de özelde belli hayvanların
tarihimizdeki yerlerini tespit etmektir. Bunlar; At, Aslan-Arslan ve Deve kavramları üzerinde durulacaktır. Bu çalışmada atasözlerimizde geçen
hayvanları ve bunların atasözlerimize kattıkları anlamlar TDK Atasözleri ve
Deyimler Sözlüğü ile Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri ve Deyimler Sözlüğünden
yararlanılarak alfabetik olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atasözü, Edebiyat, Türk kültürü

Kaynakça

• Aksan, D. (2004).Türkçenin Sözvarlığı, Ankara, Engin Yayınevi.
• Aksoy, Ö.A. (1988). Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi, C.1.
• Akarsu, B. (1998). Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Alkaya, E. (2006), “Dil ve Söz Bağlamında Kırım Karay Türklerinin Atasözleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi I, 89-99.
• Boratav, P. N. (1992). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çağbayır, Y. (2007).Ötüken Türkçe Sözlük, C. I, Ġstanbul:Ötüken Yayınları.
• Çatalbaş R. (2011). Türklerde Hayvan Sembolizmi Ve Din İlişkisi. Turan-sam Stratejik Araştırmalar Dergisi, cilt 3 sayı 12
• Çoruhlu, Y. (2006). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Dönüşümü, Millî Folklor, Yıl 26, Sayı 101. İstanbul: Kabalcı.
• Gök, B., Abbasoğulları,G.(Bahar-2015), “Harakânî Menkıbelerinde ve Kültürümüzde Aslan Figürü”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 15, ss. 135-159.
• Gürsoy Naskali, E. ve Demir E. (2014). Deve Kitabı. İstanbul: Kitabevi.
• Kaplan, M. (1988). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Konyalı, H. (1951). “Arslan ve Türkler”, Tarih Hazinesi, Ülkü Kitap Yurdu, S. 5.
• Ögel, B. (1998). Türk Mitolojisi, C. I, 3. Baskı, Ankara: TTK Basımevi.
• Parlatır, İ., Gözaydın, N., Zülfükar, H. vd. (1998), T. D. K. Sözlük, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Sakaoğlu, S. (2002). Dîvânü Lûgati’t-Türk’teTürk Halk Edebiyatı. Konya: Konya Yayınevi.
• Sertkaya, O. F. (1983), “Eski Türk Atasözleri Üzerine”, Şükrü Elçin Armağanı, 275-291
• Sinan, A., T. (2008). Deyim Kavramı Üzerine Notlar - 1. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18(2), 91-98
• Şenel, M. ve İlhan, N. (2008b). Av Hayvanlarının Kişi Adlarındaki Yansıması. Av ve Avcılık Kitabı, (Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Tekin, T. (2003). Orhon Yazıtları: Köl Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk, Ankara, TDK.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, (10. b.) , TDK, Ankara, 2005.
• Türk, O. (2016). Hamza-nâme adlı eserin 72. Cildinin Atasözü, Deyim, İkileme ve Beyitlerin anlam ve görev yönünden İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 24, Mart 2016, s. 325-334.